اما رشد نقطه‌ای پایه پولی با ثبت رقم ۸/ ۲۷درصد نسبت به ماه قبل ۷/ ۲واحد درصد کاهش یافته است. همچنین «سهم پول در نقدینگی» به رقم ۱/ ۲۲درصد رسید که این نسبت در حدود یک دهه اخیر بی‌سابقه بوده است. تنها در خرداد رشد ماهانه پول ۶/ ۱۱درصد گزارش شده است.

گزارش بانک مرکزی از متغیرهای پولی در خرداد۱۴۰۱ سه نکته مهم را نشان می دهد. اول، حجم پایه پولی در خردادماه به رقم ۶۴۰هزار میلیارد تومان رسیده که به نسبت مدت مشابه سال گذشته ۸/ ۲۷درصد رشد داشته است. اما این رشد در مقایسه با ماه‌های قبل کاهش قابل توجهی را نشان می‌دهد. نکته دوم نشان می‌دهد رقم نقدینگی به حدود ۵۱۰۵هزار میلیارد تومان رسیده که رشد نقطه به نقطه آن پس از یک مسیر کاهشی هفت ماهه مجددا افزایشی شده و ۸/ ۳۷درصد گزارش شده است. نکته مهم آخر از آمار کل‌های پولی نشان می‌دهد سهم پول از نقدینگی به رقم ۱/ ۲۲رسیده که از سال ۹۲ به بعد این رقم بی‌سابقه بوده است. این رشد نشان می‌دهد تمایل مردم برای نگهداری پول در بانک‌ها به‌شدت کاهش پیدا کرده که نشان‌دهنده افزایش انتظارات تورمی است. به بیان ساده، با وجود روند نزولی در رشد پایه پولی، اجزای نقدینگی بیشتر به سمت رشد نرخ تورم متمایل شده است. در این شرایط، متناسب‌سازی نرخ سود بانکی با نرخ سود بازاری می تواند تعادل را به منابع بانک‌ها بازگرداند.

تغییر مسیر در رشد نقدینگی
بانک مرکزی گزیده آمارهای اقتصادی خرداد۱۴۰۱ را منتشر کرد. بخشی از آمارهای منتشرشده به جزئیات نقدینگی اختصاص پیدا کرده است. این گزارش حجم نقدینگی در پایان خردادماه سال جاری را حدود ۵۱۰۵هزار میلیارد تومان اعلام کرده که نسبت به پایان سال۱۴۰۰ معادل ۶/ ۵درصد رشد داشته و در مقایسه با رشد نقدینگی در دوره مشابه سال قبل، یک واحد درصد کاهش یافته است. مطابق گزارش بانک مرکزی، نقدینگی در ۱۲ماه منتهی به پایان خردادماه سال جاری، ۸/ ۳۷درصد رشد داشته که ۵/ ۲واحد درصد از این مقدار افزایش مربوط به افزایش پوشش آماری است.

درواقع اضافه شدن اطلاعات بانک مهراقتصاد در آمارهای پولی، به واسطه ادغام بانک‌‌های متعلق به نیروهای مسلح در بانک سپه سبب این افزایش ۵/ ۲واحد درصدی بوده که اگر افزایش پوشش آماری ذکرشده لحاظ نشود، رشد نقدینگی در پایان خردادماه۱۴۰۱ به ۳/ ۳۵درصد کاهش می‌یابد. به این ترتیب رشد ۱ماهه نقدینگی منتهی به پایان خردادماه سال جاری نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل که ۴/ ۳۹درصد بوده، معادل ۱/ ۴واحد درصد کاهش داشته است.

افزایش انتظارات تورمی
نقدینگی خود از دو جزء مهم پول و شبه پول تشکیل شده است؛ پول به اسکناس و مسکوکات و سپرده‌های دیداری اطلاق می‌‌شود و منظور از شبه‌پول سپرده‌های غیر دیداری است. به عبارت دیگر شبه‌پول نوعی از سپرده‌های مدت‌‌دار است که امکان نقد شدن آن و هزینه کردن آن به آسانی مقدور نیست. از جمله مثال‌‌های شبه‌پول می‌‌توان به اوراق قرضه، سپرده‌های بلندمدت، اسناد خزانه یا هرگونه اوراقی که نقد شدن آن به صرف زمان نیازمند است، اشاره کرد. آمارها نشان می‌دهد حجم پول در خرداد ماه سال جاری به ۱۱۲۶هزار میلیارد تومان و حجم شبه‌پول به حدود ۳۹۷۸هزار میلیارد تومان رسیده است.

رشد ماهانه پول در خرداد ماه ۶/ ۱۱درصد و رشد ماهانه شبه‌پول زیر یک‌درصد گزارش شده است. افزایش چشمگیر حجم پول در خردادماه به نسبت اردیبهشت ماه می‌تواند به‌دلیل پرداخت یارانه نقدی باشد؛ زیرا پول‌های نقد در حساب‌های جاری افزایش یافته است... از سوی دیگر، رشد نقطه به نقطه پول در خردادماه سال جاری ۲/ ۵۵درصد اعلام شده است که از بهمن ۹۹ بیشترین رشد به حساب می‌آید.از طرفی رشد نقطه به نقطه شبه‌پول در خرداد ماه ۶/ ۳۳درصد بوده که نشان‌دهنده تداوم یک روند نزولی از مهر ۱۴۰۰ بوده است.تجزیه و تحلیل متغیرهای پولی و اعتباری پایان خردادماه که در این گزارش بررسی شده است، نشان می‌‌دهد که سهم پول از نقدینگی به نسبت شبه پول، رشد قابل توجهی داشته است. بررسی آمارهای رسمی بانک مرکزی نشان می‌‌دهد از ابتدای سال۱۴۰۱، سهم پول از نقدینگی از ۷/ ۱۹درصد در فروردین ماه به ۱/ ۲۲درصد در خردادماه رسیده است.

این افزایش ۴/ ۲واحد درصدی نشان از افزایش انتظارات تورمی در جامعه است. نگاهی به روند سهم پول از نقدینگی نشان می‌دهد که آخرین بار در تیرماه۹۲، سهم پول از نقدینگی حدود ۵/ ۲۲درصد بوده است. این امکان وجود دارد که سرمایه‌گذاران درحال تبدیل پول نقد خود به دارایی‌‌هایی هستند که از تورم بالا کمتر صدمه ببینند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که با افزایش سهم پول، سهم شبه پول که همان سپرده‌های در نزد بانک‌‌ها است، کاهش یافته است؛ به‌طوری‌که این سهم از بالای ۸۰درصد به زیر ۷۸درصد رسیده است.

کاهش رشد پایه پولی
جزئیات منتشرشده این گزارش نشان می‌‌دهد که پایه پولی در پایان خرداد۱۴۰۱ با رشدی ۶درصدی نسبت به پایان سال۱۴۰۰ به ۶۴۰هزار میلیارد تومان رسید. در دوره مشابه سال گذشته، رشد پایه پولی به میزان ۲/ ۹درصد تحقق یافته بود. بر اساس این گزارش، پایه پولی در ۱۲ماه منتهی به پایان خرداد سال جاری، ۸/ ۲۷درصد رشد یافت که این رقم نسبت به زمان مشابه در سال۱۴۰۰ کاهش ۹/ ۲واحد درصدی را نشان می‌‌دهد.

بررسی‌ها نشان می‌‌دهد روند رشد سالانه پایه پولی به‌طور چشمگیری کاهشی بوده و از ۶/ ۴۲درصد در پایان تیرماه۱۴۰۰ که بیشترین رشد نقطه‌ای پایه پولی بوده است، با کاهش ۸/ ۱۴ واحد درصدی به ۸/ ۲۷درصد در پایان خردادماه ۱۴۰۱ رسیده است. درخصوص حجم پایه پولی نیز باید گفت که در پایان خردادماه نسبت به رقم پایان اردیبهشت ماه به میزان ۲هزار و ۸۴۰میلیارد تومان کاهش یافته است و بر این اساس رشد ماهانه پایه پولی در خردادماه سال‌جاری معادل منفی ۴/ ۰درصد بوده است. باید توجه کرد که آخرین بار در مردادماه سال۱۴۰۰ بود که رشد ماهانه پایه پولی منفی ثبت شد. در آن ماه این عدد به منفی ۲۸/ ۰درصد رسید و اکنون پس از گذشت حدود ۱۰ماه، رشد ماهانه پایه پولی عددی منفی را ثبت کرد.

محرک اصلی پایه پولی
براساس آمارهای این گزارش، علت اصلی تغیرات در پایه پولی در پایان خردادماه سال جاری به نسبت پایان سال قبل، سهم فزاینده خالص مطالبات بانک مرکزی از دولت بوده است؛ به‌طوری‌که افزایش ۷/ ۱۶واحد درصدی این مطالبات بیشترین تاثیر را در رشد پایه پولی داشته است. بر این اساس مهم‌ترین عامل افزایش سهم متغیر یادشده در رشد پایه پولی، کاهش سپرده‌های دولت نزد بانک مرکزی به واسطه اجرای طرح مردمی‌‌سازی توزیع عادلانه یارانه‌ها و واریز یارانه نقدی مربوط به دو ماه اردیبهشت و خرداد به حساب افراد مشمول یارانه با هدف حمایت از خانوارها بوده است. در واقع این آمار نشان می‌‌دهد که خالص بدهی‌های دولت به بانک مرکزی افزایش و از طرفی سپرده‌های دولت نزد بانک مرکزی نیز کاهش یافته است. این افزایش بدهی‌ها و کاهش سپرده‌های دولت خود را در رشد پایه پولی نشان داده است. بررسی عملکرد مالی دولت در سال جاری نشان می‌‌دهد برخلاف رویه سه ماهه ابتدایی سال۱۴۰۰ که عمده تامین مالی دولت متکی بر منابع حساب تنخواه‌‌گردان خزانه و مبتنی بر ایجاد بدهی به بانک مرکزی صورت گرفته بود، پرداخت‌‌های دولت در سه‌ماه ابتدایی سال۱۴۰۱ عمدتا با اتکای منابع سپرده‌‌ای خود بوده است.

بر مبنای آمار منتشرشده در این گزارش، مهم‌ترین اجزای پایه پولی که نقش کاهنده داشتند، سهم خالص سایر اقلام بانک مرکزی با منفی ۷/ ۶درصد، خالص دارایی‌‌های خارجی بانک مرکزی با منفی ۸/ ۳درصد و مطالبات بانک مرکزی از بانک‌‌‌‌ها با منفی ۲/ ۰درصد هستند. بررسی آمارهای رسمی منتشرشده از سوی بانک مرکزی نشان می‌‌دهد که تغییرات نقطه به نقطه رشد پایه پولی از آذرماه سال۱۴۰۰ تا خرداد سال جاری نزولی بوده؛ به‌طوری‌که نرخ رشد نقطه به نقطه پایه پولی در آذر سال گذشته ۵/ ۳۷درصد بوده و این نرخ در خردادماه امسال به زیر ۳۰درصد و به عدد ۸/ ۲۷درصد رسیده است.

منبع: دنیای اقتصاد