تحلیل آمارهای تجاری حاکی از این است که علاوه‌بر کاهش حجم واردات و صادرات در فروردین‌ماه ۹۹ نسبت به مدت مشابه در سال ۹۸، ارزش صادرات نیز از واردات جا مانده است. این عامل منجر به این شده که تراز تجاری کشور منفی ۲۷۹ میلیون دلار ثبت شود. در مبادی وارداتی و مقاصد صادراتی نیز شاهد تحولاتی در فروردین ۹۹ هستیم. عراق که همواره رتبه دوم مقاصد صادراتی ایران بود، در فروردین ماه به رتبه سوم تنزل کرد. پس از شیوع کرونا، مرزهای ایران با کشورهای همسایه از جمله عراق برای مدتی مسدود شد. هنوز هم برخی از کشورها اقدام به بازگشایی مرزهای خود با ایران نکرده‌اند. همین موضوع صادرات کشور را تا حدی تحت‌تاثیر قرار داده و موجب کاهش آن شده است. همچنین براساس آمارهای جدید، هلند به جمع پنج مبدا عمده طرف معامله ایران پیوسته است.

نخستین تصویر از تجارت خارجی ایران در سال ۹۹ ترسیم شد. تصویری که نشان می‌دهد طی یک ماه اول سال (فروردین ۹۹)، تراز تجاری ایران با کسری ۲۷۹ میلیون دلار مواجه شد. همچنین ارزش صادرات و واردات در این یک ماه، نسبت به فروردین سال ۹۸، کاهش یافت که یکی از دلایل آن کاهش منابع ارزی ناشی از تجارت است. البته وزن صادرات کشور نیز نسبت به بازه زمانی مشابه کاهش یافت. اما وزن کالاهای وارداتی صعودی شد. در مبادی وارداتی و مقاصد صادراتی نیز شاهد تحولاتی در فروردین ۹۹ بوده‌ایم. عراق که همواره در ماه‌های اخیر رتبه دوم مقاصد صادراتی را از آن خود کرده بود، در این ماه به رتبه سوم تنزل کرد. همچنین بر اساس آمارهای جدید، هلند به جمع ۵ مبدا عمده طرف معامله ایران پیوست.  آمارهای منتشر شده از سوی گمرک ایران نشان می‌دهد تجارت خارجی سال ۹۹ با صادرات یک میلیارد و ۶۵۲ میلیون دلاری و واردات یک میلیارد و ۹۳۱ میلیون دلاری آغاز شد. کالاهای وارد شده به ایران وزنی معادل ۲ میلیون و ۵۲۶ هزار تن داشته و کالاهای صادر شده نیز ۵ میلیون و ۳۴۶ هزار تن حجم داشتند. در عین حال مقایسه صادرات فروردین سال ۹۹ با بازه زمانی مشابه سال ۹۸ نشان می‌دهد در ماه ابتدایی سال گذشته ۲ میلیون و ۸۳ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۳۳۵ میلیون دلار به کشور وارد شده و ۸ میلیون و ۷۳۱ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۵۹۵ میلیون دلار از کشور خارج شده است. بر این اساس واردات کشور در نخستین ماه سال ۹۹ با افزایش بیش از ۲۱ درصدی در وزن روبه‌رو بوده اما ارزش آن با کاهش بیش از ۱۷ درصدی مواجه است. صادرات نیز در همین بازه زمانی نسبت به مدت مشابه سال قبل هم به لحاظ وزنی افت نزدیک به ۳۹ درصدی داشته و هم به لحاظ ارزشی بیش از ۳۶ درصد کاهش را ثبت کرده است.  همچنین حجم تجارت ایران در فروردین امسال معادل ۳میلیارد و ۵۸۳ میلیون دلار ثبت شده است.

در یک ماه نخست سال ۹۹ بیشترین میزان صادرات کشور به مقصد چین، با رقمی بیش از ۵۲۳ میلیون دلار و سهم نزدیک به ۳۲ درصد از کل ارزش صادرات صورت گرفته است. دومین مقصد کالاهای ایرانی نیز امارات بوده که صادرکنندگان توانستند ارزش صادرات خود به این کشور را به ۳۵۵ میلیون دلار برسانند. سهم امارات از کل ارزش صادرات، نزدیک به ۵/ ۲۱ درصد است. عراق که در ماه‌های اخیر دومین مقصد صادرات ایران بود، در ماه نخست سال ۹۹ به پله سوم تنزل کرده است. ارزش صادرات به عراق در ماه فروردین ۲۵۹ میلیون دلار و سهم آن از صادرات به نزدیک ۱۶ درصد می‌رسد. افغانستان با ۱۲۵ میلیون دلار صادرات و سهم ارزشی بیش از ۵/ ۷ درصدی در پله چهارم و ترکیه با ۷۲ میلیون دلار ارزش صادراتی و سهم بیش از ۴ درصدی از کل ارزش، در پله پنجم ایستاده است.

در یک ماه نخست سال ۹۹ چین با اختصاص رقمی بیش از ۳۹۹ میلیون دلار و سهمی نزدیک به ۲۱ درصد از کل ارزش واردات، در جایگاه نخست کشورهای طرف معامله قرار گرفته است. همچنین کشورهای امارات با ۳۹۴ میلیون دلار و سهم بیش از ۲۰ درصد، ترکیه با ۲۴۶ میلیون دلار و سهم نزدیک به ۱۳ درصد، هند با ۱۶۴ میلیون دلار و سهم بیش از ۸ درصد و هلند با ۱۰۸ میلیون دلار و سهم بیش از ۵/ ۵ درصد از کل ارزش واردات، جزو کشورهای عمده طرف معامله واردات بوده‌اند.

صادرات و کرونا

پس از شیوع کرونا، مرزهای ایران با کشورهای مقاصد صادراتی برای مدتی مسدود بود. هنوز هم برخی کشورها اقدام به بازگشایی مرزهای خود با ایران نکرده‌اند. همین موضوع صادرات کشور را تا حدی تحت تاثیر قرار داده و موجب کاهش آن شده است.  حمید زادبوم، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران آخرین وضعیت مرزهای ایران را چنین تشریح می‌کند: وضعیت مرزهای ایران با سایر کشورهای هدف صادراتی ایران روز‌به‌روز در حال بهبود است و برخی از مرزهای ایران با عراق نیز در دو هفته اخیر باز شده است. صادرات به ارمنستان با رعایت مسائل بهداشتی و اسکورت در حال انجام است؛ ضمن اینکه جمهوری آذربایجان نیز مرزهای خود را به روی محموله‌های صادراتی ایران گشوده است؛ اما در مورد ترکیه همچنان مرزهای زمینی بسته است و حمل بار صادراتی از طریق ریلی درحال انجام است؛ اما طرف ترکیه‌ای خواستار افزایش تعداد واگن‌ها و سرعت خروج کالاها از ایران است. او همچنین عنوان می‌کند: هفت مرز ایران با عراق در شرایط کنونی باز است؛ اما مرز ترکمنستان فعلا بسته است؛ ضمن اینکه خبر خوب این است که طرف ترکمن، تاسیسات بهداشتی، قرنطینه و ضدعفونی را نصب کرده است و تا دو هفته دیگر، کار فراهم‌سازی مقدمات انجام خواهد شد. همچنین مرز افغانستان باز است و کار حمل محموله‌های صادراتی در حال انجام است؛ ضمن اینکه مرز پاکستان برای پذیرش کالاهای صادراتی نیز به‌صورت سه روز در هفته و در روزهای زوج باز است. به گفته زادبوم، هم‌اکنون تجارت با روسیه، قزاقستان، کویت، قطر و عمان برقرار است و بنادر وضعیت بهتری دارند؛ این در شرایطی است که کشورهای خلیج فارس نیز اصرار دارند که حمل کالا به‌صورت کانتینری باشد و فعالیت لنج‌های سنتی محدود شده است.

منبع: دنیای اقتصاد