به گزارش اقتصادنامه، در این میان اقدامات اجرایی و بهره برداری از قرارداد 25 ساله با چین،  کاهش قدرت خرید مردم ناشی از کاهش ارزش پول ملی، روند بهبود محیط کسب وکار و جنگ داخلی افغانستان موثر است.

آنگونه که روابط عمومی فدراسیون واردات ایران گزارش داده، براساس پژوهش فدراسیون واردات ایران برمبنای آمار اعلامی گمرک ایران در سه ماه نخست سال جاری با توجه میزان تغییرات در ثبت سفارش اقلامی همچون روغن خام، دانه های روغنی، کنجاله سویا، جو و ذرت  افزایش ملموسی نسبت به سال 99 دیده می‌شود. دلیل این امر نیز می‌تواند کاهش اثرات مربوط به بیماری کرونا و افزایش سطح مصرف و نیاز داخل باشد. در این دوره علیرغم افزایش در ثبت سفارش‌ها، وزن ترخیص به غیر از روغن خام، کاهشی بوده است . دلیل این امر نیز براساس پژوهش فدراسیون واردات ایران می‌تواند  ناشی از افزایش قیمت‌های جهانی این کالاها باشد . از طرفی از آنجایی که این آمار مربوط به کالاهای ترخیص شده است، ممکن است، بخشی از سفارشات هنوز به مرحله ترخیص نرسیده باشند. برای نمونه کنجاله سویا، با اینکه  242 درصد افزایش در ثبت سفارش داشته است، اما بنا به داده‌های موجود، در بازه زمانی مورد بحث شامل ارز 4200 تومانی نشده است. ذرت و دانه‌های روغنی نیز با اینکه بیش از 100 درصد افزایش در ثبت سفارش را داشته‌اند، اما میزان تأمین ارز 4200 تومانی آنها به شدت کاهش داشته است.

این تحلیل نشان می‌دهد، درصد ارز تأمین یافته نسبت به ارز تخصیص یافته، تمامی کالاهای  ذکر شده با مشکل تأمین ارز مواجه هستند .در بازه زمانی مدنظر در سال 1400 ،نسبت به زمان مشابه در سال 1399 ،میزان 4.29 درصد ارز 4200 تومانی، کمتر از آنچه تخیص یافته، تأمین شده است.

قوانینی به دور از واقعیت

واکاوی آمار گمرک ایران در بازده زمانی مورد بررسی، در خصوص برخی دیگر از محصولات ضروری نشان می‌دهد؛ سیاست‌گذاری در شیوه تخصیص ارز همچنان نیاز به بازنگری دارد و واقعیت‌های مورد نیاز و ملموس جامعه با آنچه در مقررات تدوین می‌شود، فاصله دارد.

براساس مطالعه فدراسیون واردات ایران، در سه ماه نخست سال جاری گوشت مرغ و تخم مرغ ثبت سفارش نشده‌اند. اما درمقابل در این دوره برنج، لاستیک اتوبوس و کامیون و شیر خشک اطفال، نیز به ترتیب بیشترین میزان افزایش در ثبت سفارش را داشته‌اند. در این بین نیز تنها شیر خشک اطفال است که وزن ترخیص یافته آن در سال 1400 نسبت به سال 1399 افزایش یافته است. این مساله نشان می‌دهد که احتمال افزایش در ثبت سفارش شیر خشک اطفال، به علت اختلاف قیمت این محصول در دو بازار مختلف بوده است.

این پژوهش نشان می‌دهد، دام سبک بیشترین میزان تخصیص ارز را به خود اختصاص داده است. اما در عین حال به میزان صد درصد کاهش در تأمین ارز 4200 تومانی و نیز 42 درصد کاهش در وزن ترخیص را تجربه کرده است. زیرا ارز نیمایی برای این کالا در سال 1399 موجود نبود که در سال 1400 این مهم تغییر یافت و ارز نیمایی آن تامین شد. در جریان بررسی ثبت سفارش محصولات، ثبت سفارش کَره نیز صددرصد کاهش یافته است. اما درمقابل با 104 درصد افزایش تخصیص ارز  و صددرصد کاهش در وزن ترخیص را داشته است. واکاوی آمارهای موجود نشان می‌دهد، سیاست‌گذاری در شیوه تخصیص ارز همچنان نیاز به بازنگری دارد.

وارداتی سه نرخی

براساس پژوهش فدراسیون واردات ایران، در مجموع  6.6 درصد از ارز تخصیص یافته از ارز 4200 تومانی تأمین شد که در مقایسه با مدت مشابه برای سال 99، رشد  3.2 درصدی را نشان می‌دهد.  

در ضمن  3.31 درصد از ارز تخصیص یافته از ارز نیمایی تأمین شد که در مقایسه با مدت مشابه برای سال 99، کاهش شدید  7.31 درصدی را نشان می‌دهد. بنابراین با فرض صحت اطلاعات و داده‌ها رسمی موجود، در 3 ماهه نخست سال 1400، میزان 6.6  درصد ارز مورد نیاز کالاها از طریق ارز 4200  تومانی و نیز 3.31 درصد ارز مورد نیاز همان کالاها از طریق ارز نیمایی تأمین شده باشد.

این پژوهش نشان می‌دهد، حدود 1.62 درصد از این کالاها از طریق ارزی غیر از 4200 تومانی و نیمایی، تأمین شده‌اند. بدین ترتیب این چند نرخی بودن ارز، عدم تناسب میان نیاز بازار با ارز تخصیص یافته و عدم شفافیت در خصوص دلیل تأمین قسمتی از ارز یک کالا با ارز 4200 تومانی و قسمتی دیگر با ارز نیمایی، باعث می‌شود تا کالا که به دست مصرف کننده می‌رسد با قیمت غیرواقعی و غیرمنصفانه باشد.