از سوی دیگر، تراز تجاری نیز اگرچه همچنان به نفع اتحادیه اروپا است، اما نسبت به سال قبل حدود ۴درصد بهبود یافته است. متوسط صادرات ماهانه ایران به اروپا نیز ۱۳درصد رشد داشته است. این نشانه‌ها حکایت از این دارد که تجارت با اروپا، در مسیر احیا قرار گرفته است.

تجارت با اتحادیه اروپا در مسیر رشد قرار گرفت. آمار تجارت خارجی با این اتحادیه در ۹ ماهه ۲۰۲۱ این موضوع را اثبات می‌کند. پس از تشدید تحریم‌‌ها، صادرات به اروپا تقریبا به صفر نزدیک شد و افت‌های زیادی را تجربه کرد. آمار تجارت خارجی با این اتحادیه در شرایطی منتشر شده که مذاکرات برجام نیز از روز گذشته کلید خورد. چنانچه این مذاکرات بتواند به نتیجه قابل‌قبولی دست یابد، شاهد بازگشت شرکای اروپایی به ایران خواهیم بود. این موضوعی است که پس از برجام نیز ثابت شد و نشان داد اروپایی‌ها برای همکاری اقتصادی با ایران تمایل دارند و از این موضوع استقبال می‌کنند. بر اساس گزارشی که از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران منتشر شده، در ۹ ماهه نخست ۲۰۲۱ صادرات به کشورهای اروپایی با رشد ۱۴‌درصدی روبه‌‌رو بوده که ایتالیا، رومانی و بلغارستان بیشترین سهم را در این رشد داشته‌اند.

البته واردات از این اتحادیه با کاهش اندکی مواجه شده که بیشترین سهم در افت واردات را هلند دارد. تراز تجاری ایران با اتحادیه اروپا نیز طی ۹ ماهه نخست ۲۰۲۱ نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۴‌درصد بهبود یافته، اما همچنان به نفع اتحادیه اروپا است. رقم تراز تجاری طی مدت مزبور حدود منفی ۲‌میلیارد یورو است. تجارت کالایی ایران با اتحادیه اروپا طی ۹ماهه نخست ۲۰۲۱ با افزایش حدود ۲‌درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به حدود ۴/ ۳میلیارد یورو رسید که حدود ۱۹‌درصد آن را صادرات و حدود ۸۱‌درصد آن را نیز واردات تشکیل داده است. عوامل مسلط در رشد مزبور از لحاظ گروه با مشارکت رشد صادرات گروه «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» با مشارکت ۱/ ۱۲واحد‌درصدی و گروه کالایی «کالاهای صنعتی طبقه‌بندی شده بر حسب مواد» با مشارکت ۱۱واحد‌درصدی است. عامل اصلی در افت واردات نیز از حیث گروه کالایی کاهش واردات گروه «مواد خام غیرخوراکی به‌جز سوخت» با مشارکت منفی ۶/ ۱واحد‌درصدی است.

تجارت ایران با اتحادیه اروپا طی ۹ماهه نخست ۲۰۲۱ با افزایش حدود ۲‌درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به بیش از ۳ میلیارد یورو رسیده که ۵۵۴ میلیون یورو (حدود ۱۹درصد) آن را صادرات و ۷/ ۲میلیارد یورو (حدود ۸۱ درصد) آن را نیز واردات تشکیل می‌دهد.

روند ماهانه تجارت
صادرات ایران به اتحادیه اروپا، پس از آنکه در آگوست ۲۰۲۱ با افزایش همراه بود، در سپتامبر همین سال حدود ۲۳‌درصد نسبت به‌ماه قبل کاهش یافت. واردات ایران از این منطقه در سپتامبر ۲۰۲۱ نسبت به‌ماه قبل تغییرات چندانی نداشته است. ارزش صادرات و واردات در سپتامبر ۲۰۲۱ به ترتیب ۶۸ میلیون یورو و ۳۰۸ میلیون یورو بوده که نسبت به سپتامبر ۲۰۲۰ به ترتیب با کاهش حدود ۶‌درصدی و افزایش ۱۰‌درصدی همراه است. طی بازه مورد بررسی همواره سهم بیشتر تجارت با اتحادیه اروپا مربوط به واردات ایران از این منطقه بوده است. طی ۹‌ماهه نخست ۲۰۲۱، متوسط صادرات ماهانه ایران به اتحادیه اروپا حدود ۷۰ میلیون یورو بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود ۱۳‌درصد رشد داشته است.

متوسط واردات ماهانه ایران از این منطقه نیز طی مدت مذکور، تقریبا ۳۰۲میلیون یورو بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، یک‌‌درصد کاهش یافته است.

گروه کالایی صادراتی
بررسی روند ماهانه ارزش صادرات ایران به این منطقه بر حسب تفکیک گروه‌های کالایی نشان می‌دهد که در سپتامبر ۲۰۲۱ به‌جز «مواد غذایی و حیوانات زنده»، «سوخت‌های معدنی و روان‌کننده‌ها»، «ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل» و «سایر کالاها»، ارزش صادرات سایر گروه‌های کالایی نسبت به سپتامبر ۲۰۲۰ با افزایش همراه بوده است. صادرات گروه‌های کالایی «سوخت‌های معدنی و روان‌کننده‌ها» ایران به این اتحادیه طی ۹‌ماهه ۲۰۲۰ حدود ۴/ ۹۲میلیون یورو بوده که در ۹ ماهه ۲۰۲۱ به ۴/ ۳میلیون یورو کاهش یافته است.

طی بازه زمانی مذکور در مقایسه با مدت مشابه سال ۲۰۲۰، در میان گروه‌های کالایی گوناگون، ارزش صادرات «مواد غذایی و حیوانات زنده» و «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» به ترتیب با سهم حدود ۳۸درصد و ۲۷درصد، بیشترین سهم از ارزش صادرات طی ۹ ماهه نخست ۲۰۲۱ را به خود اختصاص داده‌‌اند.

ارزش صادرات این دو گروه کالایی طی مدت مذکور به ترتیب حدود ۲۲۱ میلیون یورو و ۱۰۲میلیون یورو بوده که نسبت به ۹ماهه نخست ۲۰۲۰ با افزایش ۶/ ۷‌درصدی و ۶۶‌درصدی همراه است. عامل مسلط بر افزایش حدود ۱/ ۱۴‌درصدی ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا طی این مدت در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، سهم ۱/ ۱۲واحد‌درصدی گروه «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» و ۱۱ واحد‌درصدی گروه «کالاهای صنعتی طبقه‌بندی شده بر حسب مواد» است.

گروه کالایی وارداتی
بررسی روند ماهانه ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا به تفکیک گروه‌های کالایی نشان می‌دهد که در سپتامبر ۲۰۲۱ ارزش واردات گروه‌های «نوشیدنی و دخانیات»، «مواد خام غیر قابل خوردن به‌جز سوخت»، «سوخت‌های معدنی و روان‌کننده‌ها» و «روغن‌های گیاهی و حیوانی و چربی‌ها» نسبت به سپتامبر ۲۰۲۰ کاهش یافته؛ در حالی که ارزش واردات سایر گروه‌ها با افزایش همراه بوده است.

طی ۹ ماهه نخست ۲۰۲۱ در میان گروه‌های کالایی گوناگون، ارزش واردات «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» و «مواد غذایی و حیوانات زنده» به ترتیب با سهم حدود ۲۷‌درصد (۷۴۰ میلیون یورو) و ۱۵‌درصد (۴۰۸‌میلیون یورو)، از سایر گروه‌های کالایی بیشتر بوده است. ارزش واردات دو گروه کالایی مذکور طی ۹ماهه ۲۰۲۱ نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ترتیب ۲/ ۰‌درصد کاهش و ۷/ ۲‌درصد افزایش یافته است.

دلیل اصلی کاهش حدود ۶/ ۰‌درصدی ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا طی ۹‌ماهه نخست ۲۰۲۱ در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، مشارکت منفی ۶/ ۱واحد‌درصدی «مواد خام غیرخوراکی به‌جز سوخت» بوده است.

مقاصد صادراتی
طی ۹ماهه نخست ۲۰۲۱، عمده‌‌ترین مقاصد صادراتی ایران در اتحادیه اروپا کشورهای آلمان، ایتالیا و اسپانیا به ترتیب با سهم ۳/ ۳۲درصد، ۴/ ۲۰‌درصد و ۴/ ۹‌درصد بوده که سهم هریک از آنها نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب با کاهش ۶/ ۴واحد‌درصد و افزایش ۵/ ۶واحد‌درصدی و ۷/ ۱ واحد‌درصدی همراه بوده است.

طی بازه زمانی مورد بررسی مقاصد مسلط در برآیند ۱۴‌درصد رشد صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا از منظر تاثیر مثبت شامل ایتالیا با مشارکت ۳/ ۹واحد درصد، رومانی با مشارکت ۸/ ۴واحد‌درصد و بلغارستان با مشارکت ۳/ ۴واحد‌درصد و از لحاظ اثرمنفی هلند با مشارکت منفی ۸/ ۱۴ واحد‌درصدی است.

طی مدت مزبور، ارزش صادرات ایران به هلند با کاهش حدود ۷۷‌درصدی همراه بوده و این کشور را در رده نهم در میان عمده‌ترین مقاصد صادراتی قرار داده است؛ این درحالی است که طی ۹ ماهه نخست ۲۰۲۰، کشور هلند سومین مقصد عمده صادراتی ایران بوده است. در مدت مورد بررسی، ۴ گروه عمده کالایی صادراتی ایران به اتحادیه اروپا شامل «مواد غذایی و حیوانات زنده»، «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط‌»، «کالاهای صنعتی طبقه‌بندی‌شده بر حسب مواد» و «مواد خام غیرقابل خوردن به‌جز سوخت‌» بوده است.

بیش از ۹۶‌درصد از ارزش صادرات ایران در گروه کالایی «مواد غذایی و حیوانات زنده» متعلق به ۱۳کشور بوده که این گروه کالایی در ۹ کشور، سهم بالای ۵۰‌درصدی از کل ارزش صادرات ایران به این کشورها را تشکیل داده است.

در گروه کالایی «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» نیز ۱۰ کشور بیش از ۹۵‌درصد از ارزش صادرات ایران در این گروه کالایی را تشکیل می‌دهند که در میان آنها گروه کالایی در کشورهای بلغارستان و رومانی به ترتیب ۸۰‌درصد و ۶۴‌درصد از کل ارزش صادرات ایران به این کشورها را شامل می‌شود.

به ترتیب ۱۲ کشور و ۸ کشور، بیش از ۹۵‌درصد از ارزش صادرات ایران در گروه‌های «کالاهای صنعتی طبقه‌بندی شده بر حسب مواد» و «مواد‌خام غیرقابل خوردن به‌جز سوخت» را تشکیل می‌دهند که در گروه کالایی «مواد خام غیرقابل خوردن به‌جز سوخت» سهم گروه کالایی مذکور در لوکزامبورگ، ۹۹‌درصد از کل ارزش صادرات به این کشور را تشکیل می‌دهد.

مبادی وارداتی
طی ۹‌ماهه نخست ۲۰۲۱ عمده‌ترین مبادی وارداتی ایران از اتحادیه اروپا کشورهای آلمان، ایتالیا و هلند به ترتیب با سهم ۳۸ درصد، ۲/ ۱۲‌درصد و ۶/ ۱۱‌درصد بوده که سهم هر یک از آنها نسبت به مدت مشابه سال قبل برای آلمان و ایتالیا با کاهش ۳/ ۲واحد‌درصد و ۹/ ۳ واحد‌درصد و برای هلند با افزایش ۳/ ۲ واحد‌درصدی همراه بوده است.

طی بازه زمانی مورد بررسی مبادی مسلط بر برآیند ۶/ ۰‌درصد کاهش واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا از منظر اثر کاهنده شامل ایتالیا با مشارکت منفی ۹/ ۳واحد درصد، آلمان منفی ۵/ ۲ واحد‌درصد و دانمارک منفی ۴/ ۲‌درصد و از حیث اثر مثبت کشور رومانی با مشارکت ۱/ ۴ واحد‌درصد و هلند ۲/ ۲ واحد‌درصد هستند.

در ۹‌ماه نخست ۲۰۲۱، در ۴ گروه عمده وارداتی («ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل»، «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط»، «مواد غذایی و حیوانات زنده» و «محصولات صنعتی همگون») به ترتیب ۱۰ کشور، ۱۱ کشور، ۶ کشور و ۸ کشور، بیش از ۹۵‌درصد از ارزش واردات ایران را تشکیل می‌دهند. در گروه کالایی «ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل»، بلغارستان و اسپانیا به ترتیب سهم ۶۶‌درصدی و ۵۵‌درصدی، در گروه‌های «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» اسلوونی و فرانسه سهم ۷۱‌درصدی و ۵۴‌درصدی، در گروه کالایی «مواد غذایی و حیوانات زنده» کشورهای رومانی و لهستان به ترتیب سهم ۹۲‌درصدی و ۲۸‌درصدی و در گروه کالایی «محصولات صنعتی همگون» نیز هلند و بلژیک به ترتیب سهم ۲۸‌درصدی و ۲۴‌درصدی از کل ارزش واردات ایران از این کشورها را دارند.

منبع: دنیای اقتصاد