رشته فعالیت «ساخت مواد و محصولات شیمیایی» بیشترین جذابیت را برای سرمایه‌گذاران دارد؛ به‌گونه‌ای‌که این رشته فعالیت هم به لحاظ تعداد پروژه‌ها و هم به لحاظ حجم سرمایه‌گذاری در رتبه اول قرار گرفته است.

جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش‌‌‌های صنعت، معدن و تجارت، حدودا دو برابر شده است. آمارهای رسمی از تصویب ورود ۲میلیارد و ۸۰۴میلیون دلار سرمایه خارجی در ۹ماه منتهی به آذر ۱۴۰۰ حکایت دارد. عراق (به لحاظ تعداد پروژه)، صربستان و هلند (به لحاظ حجم سرمایه‌گذاری) از جمله کشورهایی هستند که به‌تازگی در زمره بازیگران مهم عرصه سرمایه‌گذاری خارجی ایران قرار گرفته‌‌‌اند.

گزارش تازه وزارت صنعت، معدن و تجارت از حجم جذب پول در بازه فروردین تا آذر۱۴۰۰ از افزایش بیش از ۳/ ۱میلیارد دلاری جذب سرمایه خارجی در کشور نسبت به سال قبل در بخش‌های تولیدی و تجاری حکایت دارد. این رشد که عموما به دلیل کلید خوردن پروژه تبدیل گاز طبیعی به پروپیلن در استان سیستان و بلوچستان از سوی سرمایه‌گذاران کشور غنا حاصل شده، از سهم ۸۴درصدی بخش‌‌‌های صنعت، معدن و تجارت از کل سرمایه‌‌‌های خارجی جذب‌شده در کشور خبر می‌دهد. این نسبت وضعیتی را نشان می‌دهد که تاکنون و از ابتدای دهه ۹۰ تجربه نشده و از شدت گرفتن ورود سرمایه به بخش تولید و تجارت کشور حکایت دارد. پیش از این، تنها در سال ۱۳۹۲ سهم تزریق پول خارجی به صنعت از کل سرمایه‌گذاری خارجی کشور به مرز ۸۰درصد رسیده بود که در ۹ماه اول ۱۴۰۰ این عدد رکورد زده است. پنج استان نخست از لحاظ حجم سرمایه‌گذاری شامل استان‌های سیستان و بلوچستان، بوشهر، کرمان، تهران و البرز هستند که سیستان و بلوچستان ۶۸درصد از کل سرمایه خارجی واردشده به بخش صنعت را که معادل ۸/ ۲میلیارد دلار بوده، به خود اختصاص داده است. از میزان کل ورودی‌های سرمایه به بخش صنعت، معدن و تجارت، ۲میلیارد و ۵۵۸میلیون دلار در حال طی مراحل اجرایی است و تنها ۲۱۶میلیون دلار مجوز بهره‌‌‌برداری دریافت کرده است. آمارهای ۹ماهه جذب سرمایه خارجی در کشور نشان می‌دهد که کل سرمایه‌‌‌های خارجی واردشده به کشور نسبت به ۹ماه ۱۳۹۹ حدود یک‌میلیارد و ۸۴میلیون دلار کم شده است. کل طرح‌‌‌ها در این دوره از ۱۲۹ به۱۷۵ طرح رسیده و افزایش ۶/ ۳۵درصدی را تجربه کرده، اما در همین دوره، حجم پول ورودی به کشور در نتیجه این طرح‌‌‌ها ۷/ ۲۴درصد افت کرده است. از دیگر نکات جالب گزارش تازه وزارت صمت، جذب بیش از ۳۳۴میلیون دلار سرمایه در بخش «کک، فرآورده‌‌‌های حاصل از تصفیه نفت و سوخت‌‌‌های هسته‌‌‌ای» است که باعث شده این بخش به یکی از چهار گروه نخست سرمایه‌پذیر در ۹ماه نخست ۱۴۰۰ در کشور تبدیل شود. آلمان که پیش‌تر در ردیف کشورهایی با بیشترین پروژه صنعتی در ایران بود، در گزارش ۹ماه ۱۴۰۰ از فهرست خارج شده و جای خود را به عراق داده است. در میان کشورهای سرمایه‌گذار، افغانستان همچنان در زمره پنج‌سرمایه‌گذار اصلی از نظر حجم ارزی و تعداد پروژه است. جزئیات آمارها نشان می‌دهد که بعد از غنا که از نظر حجم تزریق پول با ۶۸۰/ ۱میلیارد دلار اول است، امارات‌متحده عربی و افغانستان در رده‌های دوم و سوم هستند. امارات به عنوان دومین سرمایه‌گذار خارجی بخش صنعت، به واسطه برنامه‌‌‌های متعدد ساخت و تولید در ایران، در بخش‌‌‌هایی از صنایع کارخانه‌‌‌ای کشور سرمایه‌گذاری کرده است. این کشور که پس از غنا، با بیش از ۸۲۳میلیون دلار سرمایه‌گذاری، دومین کشور سرمایه‌‌‌فرست به ایران بوده، در ۹ماهه امسال ۱۳پروژه مختلف را در کشور در دست دارد.

از نظر تعداد پروژه، چهار بخش مختلف شامل «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «ساخت محصولات از لاستیک و پلاستیک»، «ساخت فلزات اساسی» و «ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات طبقه‌بندی‌نشده در جای دیگر» در زمره مهم‌ترین صنایع سرمایه‌‌‌پذیر کشور بوده‌‌‌اند که برای خارجی‌‌‌ها جاذبه بیشتری داشته‌‌‌اند. در عین حال، از نظر حجم جذب سرمایه‌‌‌، پنج‌بخش مختلف شامل «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «ساخت فلزات اساسی»، «ساخت کک، فرآورده‌‌‌های حاصل از تصفیه نفت و سوخت‌‌‌های هسته‌‌‌ای» و «ساخت رادیو، تلویزیون و وسایل ارتباطی» در رده‌‌‌های نخست قرار دارند تا صنایع معدنی و منابع‌محور پذیرای عمده پول‌‌‌های خارجی باشند.

جزئیات بیشتر جذب پول در صنعت
از کل ۱۷۵طرح مختلف به تصویب رسیده در کشور که ۳/ ۳میلیارد دلار پول در نتیجه آنها به کشور وارد می‌شود، ۱۰۲طرح مربوط به سه بخش صنعت، معدن و تجارت است. در این بین ۵۹طرح با سرمایه حدود ۵/ ۲میلیارد دلاری در مراحل اجرایی قرار دارند و مابقی ۴۳طرح (با سرمایه ۲۱۶میلیون دلاری) به سمت دریافت پروانه بهره‌‌‌برداری در حرکت هستند. از تقسیم ۲۱۶میلیون دلار طرح در حال بهره‌‌‌برداری به کل طرح‌‌‌ها که ۴۳مورد هستند، می‌توان به رقم ۵میلیون دلار رسید که میانگین تزریق پول خارجی به هر طرح است.

در گزارش قبلی وزارت صمت در پایان نیمه اول ۱۴۰۰، جذب پول خارجی در همه بخش‌‌‌های اقتصادی کشور به ۲میلیارد و ۶۱۴میلیون دلار رسیده بود که این عدد در آخرین گزارش جذب سرمایه خارجی در ۹ماه ۱۴۰۰ با رشد ۶۸۵میلیون دلاری روبه‌رو شده است. ۳/ ۹۱درصد از کل طرح‌‌‌ها با سرمایه‌گذاری خارجی به بخش صنعت، ۸/ ۵درصد به بخش معدن و ۹/ ۲درصد به بخش تجارت مربوط است.

نکته‌ای که نباید از آن غافل شد، این است که فاصله بین صدور مجوزها برای سرمایه‌گذاران خارجی با دریافت پروانه بهره‌‌‌برداری بسیار زیاد است. حدود ۶۰۰میلیون دلار از این قراردادها طی سه‌ماه گذشته امضا شده‌‌‌اند، اما به طور کلی به نظر می‌رسد فاصله زیاد حجم مجوزهای تاسیس صادره از پروانه‌‌‌های بهره‌‌‌برداری صادرشده، گویای تنگنای پیش‌روی سرمایه‌گذاران خارجی مشابه وضعیت سرمایه‌گذاران داخلی است.

از نقطه نظر نوع قراردادها، ۳۹طرح از نوع مشارکت خارجی ۱۰۰درصد و کل ارزش آن ۱۳۰میلیون و ۳۹۲‌هزار دلار بوده است. مشارکت با شرکای داخلی یا جوینت‌ونچر نیز با ۴۳طرح و حجم ۷۶۴میلیون و ۷۹۵‌هزار دلاری بخش مهم دیگر قراردادهای سرمایه‌گذاری خارجی است. از آن سو تعداد ۲۰پروژه نیز در قالب قراردادهای مشارکت مدنی، بیع متقابل و BOTبه حجم ۹/ ۱میلیارد دلار به تصویب رسیده است.

چهار بخش «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «ساخت فلزات اساسی»، «کک، فرآورده‌‌‌های حاصل از تصفیه نفت و سوخت‌‌‌های هسته‌‌‌ای» و «ساخت رادیو، تلویزیون و وسایل ارتباطی» هم به عنوان صنایعی با بیشترین حجم جذب پول خارجی، به ترتیب پذیرای ۸/ ۱میلیارد دلار، ۴۸۳میلیون دلار، ۳۴۴میلیون دلار و ۲۲۳میلیون دلار سرمایه جدید بوده‌اند.

از نظر تعداد هم «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «ساخت محصولات از لاستیک و پلاستیک»، «ساخت فلزات اساسی» و «ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات طبقه‌بندی‌نشده در جای دیگر» به ترتیب با ۱۸، ۱۱، ۱۰ و ۸ طرح در رده‌‌‌های اول تا چهارم قرار دارند. مطابق آمار، افغانستان با ۳۶پروژه، امارات با ۱۳پروژه، ترکیه با ۱۰پروژه، چین با ۱۰پروژه و عراق با ۷پروژه، پنج کشور نخست سرمایه‌گذار در ایران هستند. از سوی دیگر، غنا با ۶/ ۱میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، امارات با بیش از ۸۲۳میلیون دلار سرمایه‌گذاری، افغانستان با بیش از ۲۱۳میلیون دلار سرمایه‌گذاری، هلند با بیش از ۷۸میلیون دلار سرمایه‌گذاری و صربستان با ۵۵میلیون دلار سرمایه‌گذاری، پنج کشور نخست سرمایه‌گذار در ایران به لحاظ حجم هستند.
منبع: دنیای اقتصاد