این افزایش قابل توجه می‌تواند یک زنگ هشدار از بابت قرارگرفتن متغیرهای کلیدی اقتصاد در مسیر «شارژ تورم» باشد. همچنین در مردادماه رشد نقدینگی با افزایش ۳/ ۰واحد درصدی به ۷/ ۳۷درصد رسید. اگرچه این میزان افزایش در یک ماه ناچیز است، اما ۴ماه متوالی است که رشد نقدینگی در کانال ۳۷درصد درجا می‌زند و این کانال مقاومت قوی را از خود نشان داده است. اما چرا مسیر کاهش رشد نقدینگی و پایه پولی تغییر یافته است؟ در ماه‌های اخیر میزان مطالبات بانک‌ها از بانک مرکزی و استقراض دولت از بانک مرکزی رشد کرده و این دو باعث چاپ پول بیشتر بانک مرکزی شده است. در نتیجه عدم تعادل در منابع و مصارف بانک‌ها و بودجه بار دیگر فشار جدیدی را به منابع بانک مرکزی وارد کرده است.

آمارهای جدید بانک مرکزی نشان می‌دهد رقم نقدینگی در مردادماه به ۵۴۰۲هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به ماه قبل رشد ۹/ ۲درصدی و نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۷/ ۳۷درصدی را نشان می‌دهد. از سوی دیگر، گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد رقم پایه پولی در مردادماه به ۶۷۲هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به تیرماه رشد ۳درصدی داشته است. رشد نقطه به نقطه پایه پولی نیز در مردادماه ۳/ ۳۰درصد گزارش شده که نسبت به رشد نقطه‌ای تیرماه افزایش ۱/ ۴واحد درصدی را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر به نظر می‌رسد موتور چاپ پول دوباره روشن شده است که در صورت تکرار آن در ماه‌های بعد، اثر آن در رشد نقدینگی و تورم دیده خواهد شد. آمار جدید نشان می‌دهد هم رشد نقطه‌ای نقدینگی و هم رشد نقطه‌ای پایه پولی تغییر مسیر داده و یک مسیر جدید را در جهت صعودی آغاز کرده است.

پایه پولی و نقدینگی در اقتصاد
پایه پولی و نقدینگی به شکل ساده چه متغیرهایی هستند و چه موضوعی را بیان می‌کنند؟‌ پایه پولی منابعی است که توسط بانک مرکزی منتشر شده و در چرخه اقتصاد در اختیار بانک‌های تجاری قرار می‌گیرد؛ به طوری که بانک‌ها می‌توانند با استفاده از این منابع و از طریق خلق پول بانکی به گسترش حجم پول بپردازند. پول تولیدشده توسط بانک مرکزی در طی چرخه اقتصاد، با توجه به ضریب فزاینده، تبدیل به میزان نقدینگی می‌شود.
در بلندمدت رشد نقدینگی می‌تواند معادل مجموع نرخ تورم و نرخ رشد اقتصادی باشد. بنابراین در نهایت افزایش نقدینگی، در اقتصادی که رشد محدود و مشخصی دارد، تبدیل به نرخ تورم بالا می‌شود. در طول یک دهه گذشته، تلاش زیادی برای کاهش نرخ رشد نقدینگی صورت گرفته است، اما اصولا به دلیل عدم تعادل در ساختار بودجه و نظام بانکی، در نهایت ماشین رشد نقدینگی همچنان روشن مانده است و در محدوده نرخ تورم نوسان می‌کند. حال در ماه‌های گذشته، تلاش‌هایی برای کاهش نرخ رشد نقدینگی صورت گرفته و این نرخ از قله ۴۳درصدی به رقم ۴/ ۳۷درصد در تیرماه کاهش یافته بود. اما در مردادماه شرایط به گونه‌ای متفاوت رقم خورد و شاهد افزایش رشد نقدینگی بودیم.

انبساط ۹/ ۲درصدی نقدینگی در یک ماه
بانک مرکزی گزارش تحلیل تحولات اقتصاد کلان و اقدامات بانک مرکزی در مرداد‌ماه را منتشر کرد. براساس آمار بانک مرکزی، رقم نقدینگی در مردادماه به ۵۴۰۲هزار میلیارد تومان رسید. به این ترتیب رشد ماهانه نقدینگی در مردادماه ۹/ ۲درصد است که نسبت به رشد ماهانه در تیرماه تقریبا بدون تغییر بوده است. از سوی دیگر رشد نقطه به نقطه نقدینگی در دومین ماه تابستان ۷/ ۳۷درصد بوده که نسبت به ماه اول تابستان رشد ۳/ ۰واحد درصدی را ثبت کرده است. نگاهی به روند رشد نقدینگی از ابتدای سال جاری نشان می‌دهد این رقم در فروردین‌ماه ۲/ ۳۸درصد بوده؛ اما از اردیبهشت‌ماه در کانال ۳۷درصد در حال نوسان است. به نظر می‌رسد با توجه به پرش پایه پولی در مردادماه، مسیر کاهشی رشد نقدینگی به پایان رسیده است. البته این موضوع بستگی به تحولات متغیرهای پولی در ماه‌های آینده دارد.
سهم پوشش آماری
در گزارش بانک مرکزی تاکید شده است: «لازم به توضیح است در حدود ۵/ ۲واحد درصد از رشد نقدینگی در دوازده‌ماهه منتهی به پایان مردادماه سال ۱۴۰۱ مربوط به اضافه شدن اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک مهر اقتصاد به اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک سپه (به‌واسطه ادغام بانک‌های متعلق به نیروهای مسلح در بانک سپه) است و فاقد آثار پولی است. به عبارت دیگر در صورت تعدیل اثرات پوشش آماری مذکور، رشد نقدینگی در پایان مردادماه سال ۱۴۰۱ نسبت به پایان مردادماه سال ۱۴۰۰ معادل ۳/ ۳۵درصد خواهد بود.»

جهش پایه پولی در مرداد‌ماه
آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد در مردادماه سال جاری، رقم پایه پولی ۶۷۲هزار میلیارد تومان اعلام شد. بررسی رشد ماهانه پایه پولی از ابتدای سال نشان می‌دهد در فروردین این رقم ۴/ ۱درصد بوده اما در اردیبهشت‌ماه به ۱/ ۵درصد رسید. در خردادماه رشد پایه پولی منفی شد اما در تیرماه مجددا به مثبت ۲درصد رسید. گزارش اخیر بانک مرکزی نشان می‌دهد در مردادماه نیز رشد پایه پولی بر مدار صعودی باقی مانده و با افزایش یک واحد درصد نسبت به تیرماه به ۳درصد رسیده است. به این ترتیب در دو ماه متوالی رشد ماهانه پایه پولی مثبت بوده است که در صورت تکرار این روند اثر فزاینده آن بر نقدینگی دیده خواهد شد. از سوی دیگر، آمارها نشان می‌دهد رشد پایه پولی در مردادماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۳/ ۳۰درصدی را ثبت کرد که نسبت به رشد نقطه‌ای تیرماه افزایش ۱/ ۴واحد درصدی را نشان می‌دهد. بررسی روند رشد نقطه‌ای پایه پولی نشان می‌دهد بیشترین رقم رشد نقطه‌ای پایه پولی در تیرماه

۱۴۰۰ با رقم ۶/ ۴۲درصد رخ داد. پس از آن روندی تقریبا نزولی آغاز شد. به طوری که در فروردین سال جاری به ۵/ ۳۱درصد رسید. این روند ادامه پیدا کرد و در خرداد‌ماه ۱۴۰۱ به زیر ۳۰درصد (۸/ ۲۷درصد) رسید. در اولین ماه تابستان، رشد نقطه به نقطه پایه پولی ۲/ ۲۶درصد بود که پایین‌ترین رقم از مرداد ۹۹ به حساب می‌آید. اما در مردادماه سال جاری این روند شکسته شد و رشد پایه پولی به بالای ۳۰ درصد بازگشت. دلیل رشد پایه پولی چیست؟‌

دلایل رشد پایه پولی
آمارهای رشد پایه پولی در مردادماه بر اساس اجزا منتشر نشده است، اما می‌توان حدس زد چه عاملی باعث رشد پایه پولی در مردادماه شده است. در آمار تیرماه که بانک مرکزی، جزئیات پایه پولی را به تصویر کشیده، دو عامل رشد خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی و مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها، عامل اصلی رشد پایه پولی معرفی شده است. به نظر می‌رسد در مردادماه نیز بدهی دولت به بانک مرکزی و بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی تشدید شده است. یعنی عدم تعادل سنتی در بانک‌ها و دولت باز دوباره باعث رشد پایه پولی شده است. این موضوع می‌تواند پارازیت اصلی در مسیرکاهش نرخ تورم باشد. در حقیقت، اگر چه دولت توانسته با کنترل نوسانات ارزی، نرخ تورم کوتاه‌مدت را تا حدودی کنترل کند، اما تحولات پولی و روشن بودن ماشین چاپ پول نشان می‌دهد فرصت دوباره برای جهش قیمت‌ها فراهم شده است. این موضوع می‌تواند تهدید بزرگی در مسیر کاهش نرخ تورم باشد.
منبع: دنیای اقتصاد