اقتصاددانان می‌گویند که تشدید بدترین بحران تورم کشور در بیش از دو دهه اخیر، به‌دلیل سیاست‌های مالی نامتعارف رجب طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه است که بر کاهش نرخ بهره اصرار داشته است.

این در حالی است که توصیه اقتصاددانان عکس آن است. فشارهای اقتصادی به حدی شدید است که بسیاری از رای‌دهندگان به اردوغان را ناراحت کرده است؛ سیاستمدار برجسته ترکیه که برای نزدیک به دو دهه، حکمران این کشور است. او در حالی برای انتخابات مجدد در سال آینده آماده می‌شود که از نظر سیاسی آسیب‌پذیر شده است. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، «اسه گوچر» یکی از ساکنان شهر جنوبی آدانا که مدت‌هاست به اردوغان و حزبش رای داده است، می‌گوید: «شرایط زندگی دشوار است، پرداخت اجاره‌بها دشوار است، پرداخت در بازار دشوار شده است - همه چیز دشوار است.»

خانم گوچر ۳۲ساله می‌افزاید: «ایمان من به اردوغان به‌دلیل اقتصاد متزلزل شده است. او (رای) مرا از دست داد.» بر اساس داده‌های منتشرشده توسط موسسه آمار ترکیه در روز دوشنبه، تورم در ماه نوامبر سال گذشته ۴/ ۸۴درصد بود. این کاهش جزئی نسبت به ۵/ ۸۵درصد در اکتبر بود که بالاترین میزان در ۲۴سال گذشته است. برخی ناظران اقتصادی می‌گویند که نرخ واقعی برای بسیاری از جمعیت تقریبا ۸۵میلیونی ترکیه بسیار بالاتر است. بعید به نظر می‌رسد که نرخ پایین‌تر نسبت به ماه اکتبر کمک فوری برای اکثر مردم باشد؛ اما دولت گفت که این یک نقطه عطف است. نورالدین نباتی، وزیر دارایی ترکیه در توییتر نوشت: «ما وارد یک روند نزولی در تورم شده‌ایم و اوج را پشت سر گذاشته‌ایم، مگر اینکه یک تورم غیرمنتظره جهانی رخ دهد.»

ماه گذشته، صندوق بین‌المللی پول توصیه کرد که ترکیه برای مقابله با تورم، نرخ بهره را افزایش دهد و به بانک مرکزی خود استقلال بیشتری بدهد؛ امری که به نظر می‌رسد اردوغان به آن عمل نمی‌کند. در این راستا در اواخر نوامبر، بانک مرکزی بار دیگر نرخ بهره را کاهش داد و به ۹درصد رساند که جدیدترین کاهش از یکسری کاهش نرخ بهره از ۱۴درصد در ماه اوت بود. در طیف وسیعی از مصاحبه‌ها، ترک‌ها عزادار افزایش اقلامی بودند که زمانی خرید آنها عادی بود؛ اما حالا افزایش قیمت‌ها موجب شده است آنها به کالاهای تجملاتی تبدیل شوند؛ به‌گونه‌ای‌که خرید آنها از عهده برخی از افراد جامعه ترکیه خارج از توان شده است؛ مانند خرید مرغ، گردش‌های آخر هفته با فرزندان و حتی دئودورانت. مهمت کایا، مکانیک خودرو در آدانا می‌گوید: «هر روز، پول در حال آب رفتن است.»

او تاکید می‌کند که قیمت روغن موتور از زمان شروع بحران در سال۲۰۱۸ چهار بار افزایش یافته است. او همچنین می‌گوید که هر چیزی را که برای مغازه‌اش لازم است بخرد، گران‌تر شده است. کایا می‌گوید: «اگر با مقدار پولی که پس‌انداز کرده‌ام قصد خرید به قیمت سال گذشته داشتم، حالا صندوق عقب خودرویم پر شده بود؛ اما حالا فقط با همان مقدار می‌توانم دو کیسه مواد غذایی خرید کنم.» اردوغان در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های خود نرخ بهره پایین را بخشی از طرحی برای تقویت رشد اقتصادی از طریق تحریک تولید و جذاب‌تر کردن محصولات ترکیه برای صادرات توصیف کرده است. او مشکلات اقتصادی کشور را به گردن نیروهای خارجی نامشخص می‌اندازد؛ درحالی‌که می‌گوید خانواده‌های ترک در واقع وضعیت بهتری نسبت به مردم کشورهای ثروتمندتر دارند.

اردوغان سعی کرد تورم را کم‌اهمیت جلوه دهد و گفت که این یک تهدید فلج‌کننده اقتصادی نیست و قول داد که دولت در برابر افزایش بی‌رویه قیمت‌ها اقدام خواهد کرد. او ماه گذشته در یک بیانیه تلویزیونی گفت: «ما از شهروندان خود انتظار صبر و قدرت بیشتری داریم.» اما در ایالات متحده، پس از افزایش نرخ بهره، تورم سالانه به زیر ۸درصد کاهش یافته است؛ درحالی‌که تورم سالانه در ترکیه بیش از ۱۰برابر این نرخ است. برای کاهش این ضربه، دولت اردوغان حداقل دستمزد را از ژانویه دو بار افزایش داده است، صندوق‌هایی را برای محافظت از پس‌اندازهای پول محلی در برابر کاهش ارزش ایجاد و برنامه چند میلیارد دلاری یارانه مسکن را راه‌اندازی کرده است. همچنین او از پروژه‌های دیگر برای کمک به فقرا حمایت می‌کند. البته اقتصاد به رشد خود ادامه داده است و در سال۲۰۲۱، در حدود ۱۱درصد رشد کرده است که نشان‌دهنده بهبودی پس از همه‌گیری است.

اقتصاددانان انتظار دارند امسال رشد کمتری در حدود ۵درصد داشته باشد. اما قیمت‌های تصاعدی برای بسیاری از خانواده‌های ترک، میراث اردوغان را زیر سوال برده است. درحالی‌که یکی از نکات مثبت اقدامات اردوغان در طول دو دهه حکمرانی‌اش ثبات اقتصادی بوده که به رشد طبقه متوسط در این کشور منجر شده بود. بسیاری از این افراد اکنون شاهد کاهش این دستاوردها هستند که به قدری به جایگاه سیاسی اردوغان آسیب رسانده است که اکنون تعدادی از نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که او ممکن است در انتخابات سال آینده شکست بخورد. یک نظرسنجی اخیر توسط مهمت علی کولات که هم برای حزب حاکم اردوغان و هم برای اعضای اپوزیسیون مشورت می‌دهد، صورت گرفته است و داده‌های به‌دست‌آمده توسط او نشان می‌دهد که ۳۶درصد از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که به اردوغان رای خواهند داد؛ درحالی‌که ۴۴درصد به او رای نخواهند داد و این ارقام صرف‌نظر از رقیب او به‌دست آمده است.

۱۴درصد گفتند که بر اساس اینکه رقیب او کیست تصمیم خواهند گرفت و ۶درصد نیز بلاتکلیف بودند. در نظرسنجی اخیرِ «پانوراما تی‌آر» که یک سازمان در حوزه تجزیه و تحلیل ریسک است، حدود نیمی از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که به اردوغان رای نخواهند داد و کمتر از ۳۵درصد گفته‌اند که رای خواهند داد. این گروه همچنین دریافت که دو رقیب بالقوه به‌طور قابل توجهی بالاتر از اردوغان هستند. عثمان سرت، مدیر تحقیقات گروه و مشاور سابق رسانه‌ای در دولت اردوغان می‌گوید: «عمدتا به دلایل اقتصادی است. اگر بحران اقتصادی وجود نداشته باشد، بعید است اردوغان در انتخابات شکست بخورد. اقتصاد همه مشکلات دیگر را نمایان می‌کند.»

برخی تحلیلگران هشدار می‌دهند که از هم‌اکنون تا انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی که در ژوئن آینده یا پیش از آن برگزار می‌شود، ممکن است چیزهای زیادی تغییر کند. ائتلاف جدیدی از احزاب مخالف که اردوغان را به چالش می‌کشند هنوز نامزدی را انتخاب نکرده‌اند و ممکن است برای متحد ماندن تلاش کنند. اردوغان سابقه طولانی به‌عنوان یک بازمانده سیاسی ماهر دارد و اکنون در رأس سیستمی قرار دارد که به او قدرت فوق‌العاده‌ای برای انجام اقداماتی می‌دهد که می‌تواند در کسب آرا کمک کند. او همچنین می‌تواند روی زیرساخت‌های حزبی گسترده و پایگاه اصلی رای‌دهندگان وفادار که بدون در نظر گرفتن شرایط اقتصادی از او حمایت می‌کنند، حساب باز کند.

«ملکه» که برای تامین هزینه‌های خانواده‌اش در استانبول پله‌ها را تمیز می‌کند، اذعان کرد که روزگار سخت‌تر شده و به پارگی بزرگی در کفش‌های فرسوده‌اش اشاره می‌کند و به گفته او توانایی تعویض آن را ندارد. ملکه ۳۳ساله که از ذکر نام خانوادگی خود خودداری می‌کند، می‌گوید: «من هیچ چیزی برای خودم نمی‌خرم مگر اینکه مجبور باشم. من اول برای بچه‌ها خرید می‌کنم.» اما او اردوغان را سرزنش نمی‌کند و می‌گوید که بسیاری از کشورها از تورم رنج می‌برند و «قدرت‌های خارجی» که نامشان فاش نشده است، مشکلات ترکیه را بدتر می‌کنند. او مجددا تاکید می‌کند: «این (مشکلات) مربوط به حاکمان این کشور نیست.» همچنین در استانبول، سه زن ۲۰ساله بعدازظهرها هم کار می‌کنند و سعی می‌کنند تا در زندگی قناعت بیشتری داشته باشند؛ اما فایده ندارد. آنها گفتند که هر سه برای کمک به خانواده‌های خود کار می‌کنند؛ اما گذران زندگی برای آنها بسیار سخت شده است.

بهار اجویت ۲۴ساله، کارمند یک فروشگاه لباس می‌گوید: «حقوق من دو روز دیگر تمام می‌شود و سپس با کارت اعتباری زندگی می‌کنم. او می‌افزاید: «قیمت‌ها نسبت به حقوق او به قدری بالا رفته است که او نمی‌تواند یک کت زمستانی جدید بخرد.» مانند بسیاری از جوانان ترک، او امیدوار است که به خارج از کشور نقل مکان کند و آینده امن‌تری بیابد. او گفت: «ما فقط در لحظه زندگی می‌کنیم. ما نمی‌دانیم فردا چه خواهیم کرد.»

منبع: دنیای اقتصاد