بررسی آمارهای پولی حاکی از آن است که در نیمه نخست سال جاری رشد نقدینگی یک مسیر صعودی را طی کرده و از سطح هدف‌گذاری پایان سال جاری بانک مرکزی (۲۵درصد با دامنه نوسان ۲درصد) خارج شده است.

بانک مرکزی دلیل افزایش رشد نقدینگی در سال جاری را تامین مالی دولت از طریق انتشار اوراق بدهی دولت در ماه‌های ابتدایی سال۱۴۰۳ در مقایسه با مقطع مشابه سال گذشته عنوان کرده، اما مکانیزم اثرگذاری انتشار اوراق بدهی بر رشد نقدینگی را مشخص نکرده است.

از سوی دیگر، به نظر می‏رسد که عامل اصلی پایین آمدن رشد پایه پولی، عرضه دلارهای حاصل از فروش نفت در بازار و اثر کاهنده خالص دارایی‏های خارجی بر رشد پایه پولی باشد.
بانک مرکزی به تازگی آمارهای مربوط به پایه پولی و نقدینگی را منتشر کرد. براساس این آمارها رشد نقطه به نقطه نقدینگی در شهریورماه به ۲۷.۸درصد رسیده که نشان می‌دهد رشد نقطه به نقطه نقدینگی در مقایسه با ماه پیش با کاهش ۰.۵ واحد درصدی روبه‌رو شده است.

همچنین رشد نقطه به نقطه پایه پولی در این ماه برابر با ۱۸.۷درصد اعلام شده که حاکی از کاهش ۶.۷ واحد درصدی این متغیر نسبت به ماه گذشته است. به نظر می‌رسد براساس این آمارها، فاصله بین دو متغیر مهم پولی، به تازگی افزایش یافته است و به‌رغم کاهش شدید رشد نقطه به نقطه پایه پولی، نرخ رشد نقدینگی در شهریورماه روند مشابهی را طی نکرده است.

بانک مرکزی گزارش جزئیات آمارهای پولی و بانکی شهریورماه را هنوز منتشر نکرده است؛ اما به گفته کارشناسان کاهش شدید نرخ رشد پایه پولی در شهریورماه احتمالا به‌خاطر کاهش خالص ذخایر خارجی در این ماه و تزریق دلار در بازار ارز بوده است.

روند رشد نقدینگی از فروردین۱۴۰۳ تغییر کرده و افزایشی شده است. تنها در شهریورماه بوده که این متغیر کاهش داشته و به نظر می‌رسد علت این کاهش، نزول میزان خالص ذخایر خارجی و افزایش عرضه دلار در بازار باشد. به گفته کارشناسان، با توجه به کاهش رشد نفتی در ماه‌های اخیر، تزریق ذخایر خارجی در بازار ارز، می‌تواند وضعیت ذخایر ارزی را در ماه‌های آینده با مشکل روبه‌رو کند.
هدف‌گذاری بانک مرکزی برای رشد نقطه به نقطه نقدینگی رسیدن به رشد ۲۵درصدی، با دامنه نوسان ۲درصد بوده است. محاسبات «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد برای رسیدن بانک مرکزی به رقم هدف، میانگین رشد ماهانه نقدینگی باید برابر با ۲درصد باشد.

میانگین رشد ماهانه نقدینگی از آغاز امسال برابر با ۱.۷درصد بوده است که نشان می‌دهد درصورتی که نیمه دوم سال نیز، همچون نیمه اول سال باشد، هدف بانک مرکزی، در دسترس خواهد بود؛ با این حال، آمار رشد ماهانه نقدینگی در ماه‌های اخیر همچون شهریور، بالاتر از ۲درصد بوده و بانک مرکزی باتوجه به ریسک‌های مختلف که در نیمه دوم سال در فضای سیاسی و اقتصادی کشور وجود دارد، مسیر دشواری را در پیش خواهد داشت. براساس آمار اعلامی، رشد ماهانه نقدینگی در شهریورماه ۱۴۰۳، برابر با ۳.۱درصد بوده است.

واگرایی میان رشد پایه پولی و نقدینگی
واگرایی میان رشد پایه پولی و نقدینگی از موضوعات برجسته‌ای است که در تحلیل‌های اقتصادی جایگاه ویژه‌ای دارد. به‌طور معمول، انتظار می‌رود که روند تغییرات این دو شاخص هم‌جهت باشد؛ زیرا پایه پولی به‌عنوان مهم‌ترین جزء نقدینگی شناخته می‌شود و هرگونه تغییر در آن، معمولا به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر نقدینگی اثر می‌گذارد.

با این حال، در ماه‌های اخیر شاهد تغییراتی بوده‌ایم که نشان می‌دهد این دو شاخص در مسیرهای متفاوتی حرکت کرده‌اند. از یک‌سو، رشد پایه پولی کاهش یافته و از سوی دیگر، رشد نقدینگی همچنان بالا مانده است.

به عبارت دیگر، کاهش در رشد پایه پولی به همان اندازه که انتظار می‌رفت بر کاهش نقدینگی تاثیر نگذاشته است. این پدیده می‌تواند به عواملی همچون تغییرات در ترکیب اجزای نقدینگی، همچون افزایش سهم شبه‌پول (مانند سپرده‌های مدت‌دار) و تغییرات در مکانیسم‌های مالی و پولی کشور نسبت داده شود.

عوامل موثر بر کاهش رشد پایه پولی
کاهش رشد پایه پولی در شهریورماه۱۴۰۳ یکی از نقاط برجسته در آمارهای منتشر شده است. به گفته کارشناسان، یکی از اصلی‌ترین عوامل این کاهش، کاهش خالص ذخایر خارجی کشور و تزریق دلار در بازار ارز است. بانک مرکزی در ماه‌های اخیر تلاش کرده است با تزریق ذخایر ارزی و کنترل نرخ ارز، ثبات بیشتری در بازار ارز ایجاد کند.

این سیاست باعث شده است خالص ذخایر خارجی کاهش یابد و به تبع آن، پایه پولی نیز تحت تاثیر قرار گیرد. از سوی دیگر، کاهش درآمدهای نفتی در ماه‌های اخیر نیز عاملی دیگر در کاهش خالص ذخایر خارجی به شمار می‌آید.

کاهش صادرات نفت و درآمدهای حاصل از آن، میزان ذخایر ارزی را محدود کرده و بانک مرکزی را مجبور کرده است که بخشی از این ذخایر را در بازار ارز عرضه کند. این موضوع نه تنها بر پایه پولی تاثیر منفی داشته، بلکه می‌تواند در آینده نزدیک به چالشی جدی برای تامین ارز کشور تبدیل شود.

هدف‌گذاری بانک مرکزی و چالش‌های پیش‌رو
رشد نقدینگی از ابتدای سال۱۴۰۳ روندی افزایشی داشته است. به‌ویژه، در ماه‌های ابتدایی سال، نقدینگی با رشد قابل توجی روبه‌رو بوده است. اما در شهریورماه۱۴۰۳، این روند کاهشی شده و رشد نقطه به نقطه نقدینگی به ۲۷.۸درصد رسیده است. این کاهش نسبت به ماه‌های قبل، به گفته کارشناسان به‌دلیل کاهش ذخایر خارجی و تزریق ارز در بازار بوده است.

با این حال، باید توجه داشت که کاهش نقدینگی در شهریورماه به معنای بازگشت به روند مطلوب نیست و همچنان رشد نقدینگی در سطحی بالاتر از هدف‌گذاری بانک مرکزی قرار دارد. هدف‌گذاری بانک مرکزی برای رشد نقطه به نقطه نقدینگی در سال۱۴۰۳، ۲۵درصد با دامنه نوسان ۲درصد اعلام شده است. با توجه به میانگین رشد ماهانه نقدینگی در سال جاری که حدود ۱.۷درصد بوده است، می‌توان گفت که رسیدن به این هدف در دسترس است؛ اما چالش‌هایی نیز وجود دارد.

یکی از این چالش‌ها، رشد ماهانه نقدینگی در ماه‌های اخیر است. به‌طور خاص، در شهریورماه ۱۴۰۳ رشد ماهانه نقدینگی ۳.۱درصد بوده است که بالاتر از سطح هدف‌گذاری‌شده توسط بانک مرکزی است. این امر نشان‌دهنده وجود فشارهای تورمی و ریسک‌های پولی در اقتصاد است که مدیریت آنها نیازمند سیاست‌های دقیق و هدفمند از سوی بانک مرکزی است.

همچنین تزریق ذخایر ارزی به بازار ارز می‌تواند در کوتاه‌مدت به کنترل نرخ ارز کمک کند و از افزایش قیمت‌ها جلوگیری کند. اما این سیاست در بلندمدت ممکن است منجر به کاهش ذخایر ارزی و افزایش ریسک‌های اقتصادی شود. اگرچه در کوتاه‌مدت می‌تواند به ثبات نرخ ارز کمک کند، اما در صورت ادامه این روند و کاهش ذخایر ارزی، توانایی بانک مرکزی برای مدیریت نرخ ارز در آینده کاهش می‌یابد.

راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت وضعیت پولی
برای مدیریت بهتر وضعیت پولی کشور و دستیابی به اهداف تعیین‌شده، بانک مرکزی نیازمند اتخاذ مجموعه‌ای از سیاست‌های مالی و پولی هماهنگ است. یکی از راهکارهای مهم، تقویت سیاست‌های ضدتورمی و کنترل دقیق‌تر رشد نقدینگی است. این اقدام می‌تواند از افزایش فشارهای تورمی جلوگیری و ثبات بیشتری در اقتصاد کشور ایجاد کند.

همچنین، بانک مرکزی باید به بهبود وضعیت ذخایر ارزی کشور توجه ویژه‌ای داشته باشد. افزایش درآمدهای ارزی از طریق تقویت صادرات غیرنفتی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند به تثبیت وضعیت ذخایر ارزی کمک کند و از وابستگی به تزریق ذخایر ارزی در بازار ارز بکاهد. در همین راستا، توسعه بازار سرمایه و افزایش عمق بازارهای مالی نیز می‌تواند به جذب نقدینگی و کاهش فشارهای تورمی کمک کند.

انتشار آمارهای جدید بانک مرکزی درباره پایه پولی و نقدینگی در شهریورماه۱۴۰۳ نشان‌دهنده چالش‌های جدیدی برای اقتصاد کشور است. کاهش رشد پایه پولی و همزمان رشد بالای نقدینگی نشان‌دهنده واگرایی میان این دو شاخص کلیدی پولی است که می‌تواند به آثار متناقضی در اقتصاد منجر شود. در این شرایط، بانک مرکزی باید با اتخاذ سیاست‌های هدفمند و هماهنگ، رشد نقدینگی را کنترل و از کاهش ذخایر ارزی جلوگیری کند تا بتواند به ثبات اقتصادی و کنترل تورم دست یابد.
منبع: دنیای اقتصاد