🔻روزنامه دنیای اقتصاد
📍 ناترازی بنزین و چالش قیمت‌گذاری
مساله قیمت‌گذاری بنزین در ایران یکی از مسائل پیچیده و حساس است که ارتباط مستقیم با معادلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور دارد.
در سال‌های اخیر، افزایش قیمت بنزین همواره منجر به نارضایتی‌‌‌‌های گسترده‌ای در سطح جامعه شده که آخرین آنها در سال۱۳۹۸ رخ‌داد لذا دولت‌ها با چالش‌های فراوانی در این زمینه مواجه بوده‌اند.
حمید ملازاده: ایران به دلیل داشتن منابع عظیم نفتی، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان است و قیمت پایین بنزین، به‌ویژه در مقایسه با کشورهای دیگر، از ویژگی‌های برجسته اقتصاد کشور به‌شمار می‌رود، با این‌حال این قیمت پایین به‌دلیل وابستگی شدید به یارانهها و سیاست‌های مالی دولت، فشارهای اقتصادی زیادی را به منابع مالی کشور وارد کرده‌است، به‌طوری‌که بسیاری از دولت‌ها، به‌ویژه در سال‌های اخیر، نیاز به اصلاح قیمت بنزین و دیگر حامل‌های انرژی را احساس کرده‌اند ولی هنوز در عمل اتفاقی نیفتاده است.
در این میان، علیرضا توکلی‌کاشی، کارشناس انرژی، رویکردی نوین و ریاضی‌‌‌‌محور برای مدیریت این اصلاحات پیشنهاد داده‌است. او در نشست «اقتصاد سیاسی بنزین و اصلاحات اقتصادی» که در گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» برگزار شد، با حضور اقتصاددانان مطرحی مانند موسی غنی‌‌‌‌نژاد و عباس آخوندی، مدلی را ارائه کرد که نشان می‌دهد؛ چگونه می‌توان افزایش قیمت بنزین را به‌‌‌‌گونه‌‌‌‌ای موثر و قابل‌قبول مدیریت کرد تا از نارضایتی‌‌‌‌های اجتماعی و اقتصادی جلوگیری شود.
این مدل، با استفاده از مفاهیم اقتصادی و اجتماعی، تلاش دارد تا توازن میان اصلاحات ضروری قیمت‌گذاری و رضایت عمومی را برقرار کند. در این نوشته، به بررسی مدل پیشنهادی، نحوه پیاده‌‌‌‌سازی آن و مزایا و چالش‌های این رویکرد خواهیم پرداخت تا خوانندگان به درک جامع‌‌‌‌تری از اهمیت و پیچیدگی این موضوع دست‌یابند. بخش دیگری از نظرات ارائه شده در این نشست در صفحه ۳۰ امروز درج شده است.
وضعیت کنونی قیمت بنزین
ایران، یکی از بزرگترین اعضای اوپک، مدت‌هاست قیمت بنزین را تحت‌تاثیر یارانه‌های دولت قرار داده‌است. بهای بنزین در ایران بسیار پایین‌تر از متوسط جهانی است. طبق گزارش‌ها، قیمت بنزین در ایران حدود ۱.۴سنت در هر لیتر است که این قیمت در مقایسه با سایر کشورها بسیار ناچیز است. بهطور مثال، بنزین در آمریکا حدود ۸۰سنت در هر لیتر فروخته می‌شود. این قیمت پایین بنزین که از سیاست‌های یارانهای دولت ناشی می‌شود، موجب مصرف بالای سوخت در کشور شده‌است. بهطور مثال، طبق گزارش‌ها، ایران یکی از بالاترین سرانه‌‌‌‌های مصرف بنزین در دنیا را دارد.
در سال۲۰۲۴، ایران با مصرف میانگین روزانه ۱۳۰میلیون لیتر، یکی از بالاترین مصرف‌‌‌‌های بنزین در دنیا را نسبت به جمعیت، به خود اختصاص داده‌است. این موضوع باعث‌شده که دولت با کسری‌بودجه‌‌‌‌های سنگین مواجه شود و برای تامین منابع مالی، به‌ویژه در شرایط تحریم‌های اقتصادی، به‌فروش نفت‌خام و سایر منابع طبیعی وابسته باشد.
این وابستگی به یارانهها بهطور مستقیم باعث کاهش درآمدهای دولت و فشار به اقتصاد کشور شده‌است، به‌همین‌دلیل افزایش قیمت بنزین به‌عنوان یک گزینه برای کاهش هزینه‌های دولت و تنظیم منابع مالی کشور، مطرح شده‌است.
مشکلات افزایش قیمت بنزین
افزایش قیمت بنزین در ایران همواره با بحران‌های اجتماعی و اقتصادی همراه بوده‌است. در سال۲۰۱۹، افزایش قیمت بنزین در ایران بهطور ناگهانی و بدون اطلاع‌‌‌‌رسانی کافی به مردم انجام شد. این سیاست اشتباه اعتراضات گسترده‌ای به‌دنبال داشت و منجر به خشونت و آسیب زیرساخت‌ها شد. در کنار نارضایتی‌‌‌‌های اجتماعی، افزایش قیمت بنزین می‌تواند اثرات منفی قابل‌توجهی بر اقشار کم‌‌‌‌درآمد و آسیب‌‌‌‌پذیر داشته‌باشد. بسیاری از خانوادهها به بنزین برای تامین نیازهای روزمره خود مانند رفت و آمد و حمل‌ونقل وابسته هستند، بنابراین افزایش ناگهانی قیمت‌ها می‌تواند فشار اقتصادی زیادی به این اقشار وارد کند.
برای مثال، طبق گزارش‌ها، حدود ۷۰درصد از خانوارهای ایرانی از خودروهای شخصی برای رفت و آمد استفاده می‌کنند که این بدان معناست که افزایش قیمت بنزین بهطور مستقیم بر زندگی روزمره این افراد تاثیر می‌گذارد. این مشکلات اجتماعی و اقتصادی ناشی از افزایش قیمت بنزین نشان می‌دهند که هرگونه تصمیم برای افزایش قیمت باید با دقت و حساسیت ویژه‌ای انجام شود.
مدل‌های ریاضی و اقتصاد رفتاری
توکلی‌کاشی با استفاده از مدل‌های ریاضی و اقتصاد رفتاری مدت‌ها به‌دنبال ارائه راه‌‌‌‌حلی بوده که بتواند ضمن افزایش تدریجی قیمت‌ها، نارضایتی‌‌‌‌های اجتماعی را کاهش دهد. این مدل به‌ویژه بر روی زمان‌بندی و نحوه اطلاع‌‌‌‌رسانی تاکید دارد. طبق این مدل، یک رویکرد مرحله‌‌‌‌ای و تدریجی برای افزایش قیمت بنزین می‌تواند به دولت کمک کند تا تبعات منفی این تغییرات را کنترل کند. در این مدل، افزایش قیمت باید در بازه‌های زمانی مشخصی انجام شود.
به‌عنوان مثال، قیمت بنزین ممکن است در ابتدا تنها چند‌درصد افزایش یابد و در ماه‌های بعدی با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور، این افزایش قیمت ادامه یابد. این کار به مردم این فرصت را می‌دهد که بهطور تدریجی خود را با تغییرات جدید سازگار کنند. اطلاع‌‌‌‌رسانی شفاف و روشن نیز یکی از ارکان این مدل است. توکلی‌کاشی معتقد است؛ دولت باید پیش از افزایش قیمت‌ها، دلایل اقتصادی و مالی آن را به مردم توضیح دهد. این اقدام می‌تواند موجب کاهش احساس نااطمینانی درمیان مردم و در نتیجه کاهش واکنش‌های منفی نسبت به تغییرات قیمت شود.
این کارشناس انرژی در بخش پایانی ارائه خود به راهکاری جالب و متفاوت برای مدیریت سهمیه‌‌‌‌بندی و قیمت‌گذاری بنزین و دیگر حامل‌های انرژی اشاره کرد که شامل اعطای سهمیه از ذخایر نفت و گاز به مردم است. این مدل به‌ویژه بر این نکته تاکید دارد که برای تغییر در سیاست قیمت‌گذاری بنزین و بهطور کلی حامل‌های انرژی، باید یک مکانیزم جبرانی برای مردم درنظر گرفت تا مانع نارضایتی‌‌‌‌های اجتماعی شود؛ در واقع این طرح به‌دنبال ایجاد یک مکانیزم اقتصادی است که در آن مردم می‌توانند از سهمیه‌‌‌‌های نفت و گاز زیرزمینی بهره مند شده و آنها را در بازار انرژی بفروشند یا در بانک انرژی نگهداری کنند. این مدل به‌ویژه در شرایط اقتصادی کنونی که دولت توان تامین یارانه‌های سنگین را ندارد، می‌تواند راه‌‌‌‌حلی عملی برای حفظ آرامش اجتماعی و اصلاحات اقتصادی باشد.
بهطور خاص، توکلی به این نکته اشاره کرد که در حال‌حاضر قیمت بنزین ثابت است و یارانهها نیز شناور و متغیر هستند. او پیشنهاد می‌دهد که بهجای ثابت نگه‌‌‌‌داشتن یارانهها و تغییر مداوم قیمت‌ها، قیمت بنزین را شناور‌کرده و یارانهها را ثابت نگه داریم. به این ترتیب، قیمت بنزین با توجه به تغییرات جهانی قیمت نفت و ارز، نوسان خواهدداشت، اما یارانهای که دولت به مردم ارائه می‌دهد ثابت و پایدار خواهد ماند.
این طرح به‌ویژه در شرایطی که قیمت‌های جهانی نفت بهطور مرتب در حال تغییر است، می‌تواند بهطور خودکار قیمت بنزین را به‌‌‌‌روزرسانی‌کرده و از نوسانات غیرقابل‌پیش‌بینی جلوگیری کند. یکی دیگر از اجزای این طرح، استفاده از یک مدل تدریجی برای کاهش یارانه‌‌‌‌هاست. توکلی‌کاشی پیشنهاد می‌دهد که این تغییرات به‌صورت تدریجی و در طول پنج تا بیست سال‌انجام شود تا فشار اقتصادی بر مردم کاهش‌یابد.
یارانه صفر درصد
در این مدل، هر هفته یا ماه،درصد کمی از یارانهها کاهش می‌یابد تا بهطور تدریجی دولت به نقطه «یارانه صفر‌درصد» برسد که هدف نهایی این طرح است. توکلی تاکید می‌کند؛ این تغییرات باید بهطور تدریجی و به‌صورت هفته‌ای یا ماهانه انجام شوند تا مردم به‌تدریج به این تغییرات عادت کنند و فشار اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن به حداقل برسد. در کنار این اصلاحات، توکلی همچنین به ضرورت طراحی یک «بانک انرژی» اشاره می‌کند. در این مدل، مردم می‌توانند سهمیه‌‌‌‌های نفت و گاز خود را در این بانک انرژی ذخیره‌کرده یا در بازار به‌فروش برسانند.
این بانک انرژی به‌عنوان یک نهاد مالی عمل می‌کند که می‌تواند توزیع و نگهداری سهمیه‌‌‌‌های انرژی را در سطح وسیع‌‌‌‌تری مدیریت کند. از طرف دیگر، این سیستم به مردم این امکان را می‌دهد که سهمیه‌‌‌‌های خود را در مواقع نیاز به‌فروش برسانند و از آن بهرهبرداری اقتصادی کنند، با این‌حال برای موفقیت این مدل، باید یک بازار انرژی کارآمد ایجاد شود که در آن پالایشگاه‌ها و شرکت‌های دولتی بتوانند سهمیه‌‌‌‌های خریداریشده از مردم را تبدیل به ارزش افزوده کرده و در بازار به قیمت مناسب به فروش برسانند. به‌‌‌‌این‌‌‌‌ترتیب، این مدل نهتنها به کاهش وابستگی به یارانهها کمک می‌کند، بلکه به مردم این امکان را می‌دهد که در صورت نیاز از مزایای آن بهرهبرداری کنند.
در نهایت، توکلی بر لزوم وجود یک رویکرد تدریجی و جبرانی تاکید می‌کند تا بتواند همزمان با اصلاحات اقتصادی، منافع مردم را درنظر بگیرد و آنها را از فشارهای اقتصادی به‌ویژه در ارتباط با افزایش قیمت‌ها و نوسانات نرخ نفت و گاز محافظت کند، به‌همین‌دلیل اصلاحات پیشنهادی نهتنها به‌دنبال اصلاحات اقتصادی، بلکه به‌عنوان یک سیستم حمایتی برای مردم به‌ویژه در شرایط دشوار اقتصادی عمل خواهد کرد.
منتقدان و حامیان طرح
عباس آخوندی؛ سیاستمدار و استاد دانشکده مطالعات جهان، یکی از منتقدان این طرح، بر این باور است که مدل پیشنهادی در شرایط فعلی ایران قابل‌اجرا نیست. وی معتقد است؛ این طرح شاید بر روی کاغذ و بر مبنای محاسبات ریاضی مناسب باشد، اما در عمل با شرایط سیاسی و اقتصادی فعلی ایران سازگار نیست. آخوندی بر این نکته تاکید دارد که هر نوع اصلاح اقتصادی نیاز به سرمایه اجتماعی دارد و در حال‌حاضر سرمایه اجتماعی دولت در ایران به حداقل رسیده‌است، همچنین در ایران کنونی، بخش از تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اقتصادی تحت‌کنترل نهادهای امنیتی است که این امر، ایجاد شرایط لازم برای اجرای چنین طرح‌هایی را دشوار می‌سازد.
به‌‌‌‌اعتقاد آخوندی، در چنین فضایی که امنیت و سیاست در اولویت قرار دارند، نمی‌توان اصلاحات اقتصادی را با مدل‌های ریاضی پیش‌برد، همچنین او بهطور خاص بر نگرانی‌هایی که این طرح‌ها می‌توانند برای مفهوم «خزانهداری» و ساختار دولت ایجاد کنند، اشاره‌کرده و آن را نوعی تفکر خطرناک می‌داند که نمونه مشابه آن در هیچ کشوری مشاهده نشده‌است. از سوی دیگر، حامیان طرح از جمله دکتر موسی غنی‌‌‌‌نژاد، اقتصاددان، از مدل پیشنهادی حمایت می‌کنند. غنی‌‌‌‌نژاد تاکید دارد؛ اجرای طرح‌هایی مانند مدل توکلی‌کاشی نشان خواهد داد که دولت توانایی انجام اصلاحات ضروری را دارد و از «ترس فلج‌‌‌‌کننده» که در برخی اوقات مانع از اتخاذ تصمیمات اقتصادی صحیح می‌شود، عبور کرده‌است.
به‌نظر وی، دولت باید برای جلوگیری از ارزان‌فروشی بنزین، اقدام کند. اجرای این طرح می‌تواند به این موضوع کمک کند تا قیمت بنزین بهطور منطقی افزایش یابد و از اثرات منفی ارزان‌فروشی جلوگیری شود، همچنین او پیشنهاد می‌کند حداقل کاری که دولت می‌تواند انجام دهد، این است که نرخ بنزین را به اندازه تورم سالانه افزایش دهد، چراکه ارزان‌فروشی بنزین عواقب غیر‌قابل‌جبرانی برای اقتصاد کشور دارد.
دکتر غنی‌‌‌‌نژاد همچنین به این نکته اشاره می‌کند که اجرای این طرح می‌تواند باعث کاهش کسری‌بودجه دولت و مدیریت بهتر منابع مالی کشور شود، اگرچه مدل ارائه‌شده مزایای زیادی دارد، اما چالش‌هایی نیز در پیاده‌‌‌‌سازی آن وجود دارد که باید به آنها توجه کرد.
عدم اشاره به اثرات تورمی
یکی از اشکالات وارده به طرح مذکور، عدم‌اشاره به اثرات تورمی ناشی از اجرای افزایش قیمت بنزین است، درحالی‌که این مدل به‌‌‌‌درستی به اهمیت اطلاع‌‌‌‌رسانی و تدریجی‌بودن افزایش قیمت بنزین اشاره کرده، اما مشخص نیست که این طرح تا چه حد می‌تواند بر روی نرخ تورم تاثیر بگذارد. افزایش قیمت بنزین در ایران بهطور مستقیم می‌تواند موجب افزایش هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل شود و بهطور غیرمستقیم به افزایش قیمت کالاها و خدمات منجر شود، چراکه بخش زیادی از هزینه‌های تولید به صنایع مختلف به بنزین و انرژی وابسته است، بنابراین اجرای این طرح ممکن است فشار زیادی به تورم وارد کند و این تورم به‌ویژه برای اقشار کم‌‌‌‌درآمد و آسیب‌‌‌‌پذیر کشور که بیشترین وابستگی به قیمت کالاهای اساسی را دارند، مشکلات جدی ایجاد کند.
این اثرات تورمی ممکن است حتی از آثار مستقیم افزایش قیمت بنزین نیز بیشتر باشد. برای مثال، اگر هزینه‌های حمل‌ونقل افزایش یابد، قیمت مواد غذایی و سایر کالاهای مصرفی نیز ممکن است به‌‌‌‌شدت افزایش یابد. این موضوع می‌تواند سطح زندگی مردم را تحت‌تاثیر قرار دهد و به نارضایتی‌‌‌‌های عمومی منجر شود، لذا دولت باید برای کنترل این اثرات تورمی، برنامه‌های حمایتی و نظارتی را بهطور دقیق و موثری پیاده‌‌‌‌سازی کند. طرح پیشنهاد شده برای اصلاح سیستم قیمت‌گذاری بنزین ایران از ترکیب قیمت‌های شناور و مکانیزم‌های جبرانی، همراه با معرفی «بانک انرژی» و توزیع سهام منابع نفت و گاز به مردم، یک رویکرد جالب است که برخی از جنبه‌های مثبت آن به شرح زیر است:
نقاط قوت طرح:
۱- اصلاح تدریجی: یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های این طرح، رویکرد تدریجی آن است. بهجای افزایش ناگهانی قیمت بنزین که ممکن است منجر به نارضایتی‌‌‌‌های گسترده اجتماعی شود، این طرح قیمت‌ها را به‌تدریج افزایش می‌دهد و این روند به مردم زمان می‌دهد تا به تغییرات عادت کنند.
۲- ایجاد عدالت و توزیع سهام انرژی: از آنجا که منابع نفت و گاز در ایران به‌عنوان منابع ملی تلقی می‌شوند، توزیع سهام این منابع به مردم به‌عنوان حق آنها، به‌‌‌‌نوعی عدالت اجتماعی را برقرار می‌کند. مردم می‌توانند از این سهم‌‌‌‌ها استفاده کنند یا آنها را در بانک انرژی ذخیره‌کرده یا به دیگران بفروشند که این خود می‌تواند در تامین نیازهای اقتصادی افراد کمک‌کننده باشد.
۳- سیاست یارانه شناور: طرح به این شکل عمل می‌کند که یارانه بنزین ثابت می‌ماند، درحالی‌که قیمت بهطور شناور و مطابق با قیمت‌های جهانی تغییر می‌کند. این باعث می‌شود که بنزین با قیمت‌های جهانی همگام شده و از تبعات تورمی جلوگیری شود.
۴- حفظ منابع ملی: یکی از نکات مثبت طرح این است که بهجای تخصیص مستقیم منابع مالی به مردم، به آنها سهمیه‌‌‌‌ای از منابع انرژی (نفت و گاز) می‌دهد که می‌توانند در بازار آزاد بفروشند یا در بانک انرژی ذخیره کنند. این اقدام می‌تواند به حفظ منابع ملی و همچنین کاهش وابستگی به یارانه‌های دولت کمک کند.
مدل پیشنهادی برای افزایش قیمت بنزین، رویکرد منطقی و اقتصادی است که با استفاده از اصول ریاضی و اقتصادی سعی دارد افزایش قیمت‌ها را به‌‌‌‌گونه‌‌‌‌ای مدیریت کند که کمترین فشار اجتماعی را به‌دنبال داشته‌باشد، اگرچه این مدل مزایای زیادی از جمله کاهش نارضایتی‌‌‌‌های اجتماعی و تقویت مالی دولت دارد، اما چالش‌هایی نظیر مقاومت اجتماعی، اثرات تورمی و نیاز به برنامه‌های حمایتی از اقشار آسیب‌‌‌‌پذیر باید مورد‌توجه قرار گیرد.
پیاده‌‌‌‌سازی صحیح این مدل می‌تواند به‌عنوان راهی موثر برای اصلاح قیمت بنزین و سایر حامل‌های انرژی در ایران باشد که به ایجاد یک سیستم اقتصادی پایدار کمک می‌کند. بهطور کلی، اگر دولت بتواند بهطور همزمان به اثرات تورمی و مشکلات اجتماعی این طرح توجه کند و با سیاست‌های حمایتی و نظارتی، اثرات منفی این تغییرات را کاهش دهد، می‌توان انتظار داشت که این مدل به‌عنوان یک راهکار موفق برای اصلاح قیمت بنزین و حل مشکلات اقتصادی کشور عمل کند.
🔻روزنامه تعادل
📍 روی خوش بورس به سیاست ارزی
شاخص کل بورس تهران بالاخره توانست مقاومت تلخ اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۲ را بشکند و رکوردهای جدید را ثبت کند و شرایط بهتری را رقم بزند. با وجود این شکست همچنان کمبود نقدینگی و عدم اطمینان در بازار نمایان می‌شود و این موضوع ناشی از نوسان همیشگی نرخ دلار، ریسک‌های سیاسی در منطقه و بازگشت ترامپ به کاخ سفید است و به نوعی این ریسک‌های سیستماتیک و ژئوپلیتیک باعث تاثیرپذیری شاخص‌های بازار سرمایه شده است.
بر اساس اطلاعیه بانک مرکزی، از روز شنبه ۲۴ آذر بازار ارز برای معاملات تجاری آغاز به کار خواهد کرد و صادرکنندگان می‌توانند در سامانه نیما با نرخ توافقی به انجام معاملات بپردازند. این تصمیم با واکنش‌های متعددی از سوی کارشناسان اقتصادی روبرو شده است.در همین رابطه اصغر سمیعی معتقد است که حذف دلار نیمایی به تنهایی نمی‌تواند مشکلات اقتصادی را حل کند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که قیمت دلار نیمایی از ابتدای دولت چهاردهم تاکنون رکوردهای جدیدی را ثبت کرده است. به‌طوری‌که نرخ دلار نیمایی در ابتدای شهریورماه سال جاری در حدود ۴۵ هزار و ۲۰۰ تومان بود و اکنون به مرز ۵۴ هزار تومان رسیده است. به‌عبارت‌دیگر، این تصمیم به معنای حذف نرخ ارز نیمایی از تاریخ ۲۴ آذر و همچنین پایان فعالیت سامانه نیما از اول بهمن‌ماه سال جاری است.
راه‌اندازی مرکز مبادله ارزی و فروش ارز با نرخ نیمایی، مشکلات بسیاری برای صادرکنندگان ایجاد کرده بود که احتمالا با تغییر رویه و راه‌اندازی بازار توافقی برخی از مشکلات صادرکنندگان حل شود و شرایط بهتری برای این گروه رقم بخورد. پیش از راه‌اندازی مرکز مبادله ارزی، دارندگان ارز، شامل تجار و دیگر فعالان، ارز خود را در بازاری رقابتی مبتنی بر عرضه و تقاضا معامله می‌کردند. اما با اجرای سیاست‌های مربوط به رفع تعهدات ارزی، این روند منطقی برهم خورد.
بهطور کلی به عقیده بسیاری از کارشناسان تغییررویه در نرخ ارز نیمایی می‌تواند برای بازار سرمایه و بهطور کلی برای اقتصاد کشور مفید باشد و دست رانت را از اقتصاد کشور کوتاه کند.
بورس درگیر ریسک‌های سیاسی
اگر بخواهیم ریسک‌های منطقه را بررسی کنیم در وهله نخست باید به ریسک‌های سیاسی و امنیتی اشاره کنیم. یکی از مهم‌ترین ریسک‌های منطقه‌ای که می‌تواند بورس یک کشور را تحت تاثیر قرار دهد، بحران‌های سیاسی و امنیتی است. در صورتی که یک منطقه با تنش‌های سیاسی، جنگ‌ها، تحریم‌ها یا تهدیدات امنیتی روبرو شود، سرمایه‌گذاران به دلیل عدم قطعیت و نگرانی از آینده، تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری خواهند داشت. این امر می‌تواند باعث کاهش ارزش سهام، کاهش حجم معاملات و خروج سرمایه‌ها از بازار شود.
برای نمونه سقوط اسد و تغییر حکومت سوریه باعث شد که تمامی بازارهای مالی تحت تاثیر قرار بگیرند و تا حدودی تغییر مسیر دهند.
از سوی دیگر کشورهای منطقه مهم‌ترین تولیدکنندگان نفت درخاورمیانه هستند. افزایش یا کاهش تولید نفت (نوسان تولید) می‌تواند ارتباط مستقیمی با قیمت نفت داشته باشد که در نهایت نوسان قیمت می‌تواند روی بورس تاثیر داشته باشد. در کشورهایی مانند ایران، عربستان سعودی و کشورهای حوزه خلیج فارس، نوسانات قیمت نفت بهطور مستقیم بر درآمدهای دولت و در نتیجه بر وضعیت اقتصادی تأثیر می‌گذارد.
دیگر مولفه را می‌توان ریسک‌های اقتصادی مانند رشد منفی تولید ناخالص داخلی (GDP)، تورم بالا، بیکاری و دیگر بحران‌های اقتصادی دانست که می‌توانند بازار سرمایه را تحت تاثیر قرار دهند. در صورتی که کشورهایی در منطقه با بحران‌های اقتصادی مواجه شوند، اعتماد سرمایه‌گذاران به بازارهای مالی کاهش می‌یابد. این امر ممکن است به کاهش تقاضا برای سهام و در نهایت کاهش شاخص بورس منجر شود.
تحریم‌ها و محدویت نیز جای خود دارد. ایران طی چندسال اخیر تحریم‌های زیادی را تجربه کرده و این موضوع تاثیر بسزایی روی بازار سرمایه داشته و باعث شده که مسیر بازار سهام و صنایع تغییر کنند. تحریم‌ها می‌تواند مانع از ورود سرمایه‌های خارجی به بازار شود و در نهایت منجر به کاهش نقدینگی در بازارهای مالی گردد. تحریم‌ها همچنین می‌توانند باعث کاهش صادرات و واردات، کاهش رشد اقتصادی و آسیب به شرکت‌های بزرگ شوند که اثرات منفی آنها را می‌توان در بازار سهام مشاهده کرد.
ریسک‌های منطقه‌ای می‌توانند با نوسانات جهانی هم‌راستا شوند و تاثیرات آنها بر بورس‌ها در سطح بین‌المللی احساس شود. به‌ویژه بحران‌ها و تحولات اقتصادی و سیاسی در بازارهای بزرگ جهانی مانند ایالات متحده، چین و اروپا می‌تواند در میان مدت و بلندمدت تاثیرات مستقیمی بر بورس‌های کشورهای منطقه داشته باشد.
پیروزی ترامپ و بورس
پیروزی ترامپ در انتخابات می‌تواند به صورت غیرمستقیم بر بورس تهران تاثیرگذار باشد، اگرچه تاثیرات آن به اندازه بازارهای جهانی مستقیم و واضح نیست. در وهله نخست می‌توان تنش‌های ژئوپلیتیکی را دانست. ترامپ به دلیل سیاست‌های خارجی سختگیرانه ویژه در قبال ایران، می‌تواند به افزایش تنش‌ها بین دو کشور منجر شود. این تنش‌ها ممکن است فضای کلی اقتصادی ایران را تحت تاثیر قرار دهد و باعث نوسانات در بازار بورس شود.
دومین مولفه نیز تحریم‌های اقتصادی است.اگر رویکرد ترامپ در دوره جدید به افزایش تحریم‌ها بینجامد، این مساله می‌تواند به کاهش درآمدهای نفتی و تجارت بین‌المللی ایران منجر شود که بالطبع اقتصاد داخلی و بازار سرمایه را تحت فشار قرار می‌دهد.
نرخ ارز نیز در دوره پیشین ریاست ترامپ تغییرات بسیاری داشته است. افزایش تنش‌ها و تحریم‌ها ممکن است باعث نوسانات شدید در نرخ ارز شود که می‌تواند بر ارزش سرمایه‌گذاری‌ها و تصمیمات اقتصادی در بورس تاثیر داشته باشد.
آخرین مولفه نیز وضعیت اقتصاد جهانی است. تغییرات در سیاست‌های اقتصادی امریکا می‌تواند بر اقتصاد جهانی تاثیر بگذارد و به این ترتیب به صورت غیرمستقیم، بازار بورس ایران را نیز متاثر کند، به ویژه از طریق قیمت نفت و سایر کالاهای اساسی.
به عقیده کارشناسان سیاست‌های بین‌المللی تحت رهبری ترامپ می‌توانند چالش‌هایی را برای اقتصاد ایران به وجود آورند که بهطور غیرمستقیم بر بورس تاثیر می‌گذارند. در این میان، واکنش سایر کشورهای جهان، به ویژه کشورهای اروپایی و آسیایی به این سیاست‌ها نیز اهمیت خواهد داشت و می‌تواند بر تاثیرات نهایی در بورس موثر باشد.
بازار از نگاه معاملات
در اولین روز کاری هفته یعنی شنبه ۲۴ آذر ۱۴۰۳ شاخص کل بورس تهران با افزایش ۵۸ هزار و ۱۵۷ واحدی معادل ۲,۲۹ درصدی به تراز ۲ میلیون و ۶۰۱ هزار واحدی رسید. همچنین شاخص کل هم وزن نیز ۱۸ هزار و ۵۶۹ واحد معادل ۲.۲۸ درصد افزایش داشت و به محدوده ۸۳۴ هزار و ۲۶۷ واحدی رسید. در سوی دیگر بازار شاخص کل فرابورس ۴۵۶ واحد رشد داشت و به عدد ۲۵ هزار و ۵۶۳ واحدی رسید. بیشترین ورود پول حقیقی از آن نمادهای وبملت، وامید و خساپا و بیشترین خروج پول هم متعلق به نمادهای غبشهر، تیپیکو و تپمپی بود. همچنین نمادهای فولاد، فارس و شستا بیشترین تاثیر مثبت را در روند شاخص کل بورس داشتند و نمادهای کگهر، بپاس و وسپهر هم بیشترین تاثیر مثبت را در روند شاخص فرابورس دارا بودند. در نیمه نخست صنایع خودرو، بانک‌ها، فلزات اساسی، کانه فلزی، مواد دارویی و شیمیایی برترین گروه‌های بازار بودند و شاهد خروج سنگین پول حقیقی از صندوق‌های درآمدثابت بودیم، ولی ورود پول درصندوق‌های کالایی مثبت ارزیابی شده است.
🔻روزنامه فرهیختگان
📍 کابینه ۴۰۰ میلیارد دلاری
نخستین بار که دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۷ به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد، کابینه‌ای را تشکیل داد که به عنوان ثروتمندترین کابینه تاریخ آمریکا شناخته می‌شود. در آن زمان، مجموع دارایی خالص این کابینه کمی بیش از ۶ میلیارد دلار بود. اما این بار، با تأیید تمام نامزدهای کابینه ترامپ، ارزش سرمایه آنها به راحتی از ۹ میلیارد دلار فراتر خواهد رفت. در آخرین مجموعه انتصابات ترامپ حداقل ۱۲میلیاردر را به پست‌های کابینه دولت ترامپ افزوده و با اضافه شدن ایلان ماسک و سایر اعضای هیئت ترامپ که نیازی به تأیید سنا ندارند، مجموع خالص دارایی این کابینه به بیش از ۳۴۳ میلیارد دلار خواهد رسید. برخی از منتقدان می‌گویند دورهمی تاجران سودجو در دولت ترامپ می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری برای حوزه‌های فرهنگ، محیط زیست، نهادهای مدنی و نهادهای بین‌المللی بگذارد.
جمع، جمعِ میلیاردرهای قمارباز
براساس گزارش اخیر گاردین، دولت منتخب دونالد ترامپ با معرفی حداقل ۱۲ میلیاردر به عنوان اعضای کابینه، رکورد جدیدی در تاریخ ریاست‌جمهوری آمریکا ثبت کرده است. این کابینه که به عنوان ثروتمندترین در تاریخ شناخته می‌شود، به شدت تحت‌تأثیر منافع وال‌استریت قرار دارد و به نظر می‌رسد که بیشتر به دنبال تأمین منافع شخصی خود هستند تا به فکر خانواده‌های کارگر. بسیاری بر این باورند که ترامپ با گردآوری میلیاردرها، کابینه‌ای به اندازه یک تیم فوتبال تشکیل خواهد داد. به نظر می‌رسد این فرآیند انتصابات در تناقض با شعارهای کمپین انتخاباتی ترامپ در جذب طبقه کارگر قرار گرفته است. ترامپ طبق رویه همیشگی‌اش، بهطور بی‌پروایی از حامیان فوق‌ثروتمند خود برای سمت‌های کلیدی استفاده کرده است؛ سمت‌هایی که در برخی موارد به آنها این قدرت را می‌دهد تا هزینه‌های خدمات عمومی را کاهش دهند، خدماتی که عمدتاً توسط فقیرترین و آسیب‌پذیرترین افراد جامعه مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از رسانه‌ها از عناوین قماربازان از جمله برای ترامپ نیز استفاده کرده و حالا که موضوع کاهش هزینه‌های بخش عمومی مطرح شده، برخی از تحلیلگران می‌گویند جمع میلیاردرها بر سر کاهش کمک دولت به طبقات اجتماعی پایین و رنگین‌پوستان و مهاجران، از همین حالا قمار کرده‌اند.
دورهمی رفقا و اقوام ترامپ در کابینه
براساس گزارش رسانه‌های آمریکایی، چینش کابینه پیشنهادی ترامپ حاکی از آن است که حداقل ۱۲ نفر از انتخاب‌های ترامپ برای سمت‌های کلیدی، که قرار است در ژانویه به کاخ سفید بازگردند، یا خود میلیاردر هستند، یا همسران میلیاردر دارند، یا به مرز میلیاردر شدن نزدیک‌اند. علاوه بر آن، جمع رفقای میلیارد ترامپ جمع است و بیشتر نقش‌های کلیدی دولت جدی ترامپ را رفقا و اقوام بازی می‌کنند، از ماسک گرفته تا تام باراگ و داگ برگوم که از دوستان قدیمی ترامپ‌اند و از آن طرف، مسد بولوس و چارلز کشنر که با ترامپ نسبت فامیلی دارند.
کابینه ترامپ ۲۹۰۰ برابر ثروتمندتر از کابینه بایدن!
آنچه از آمارها برمی‌آید، کابینه ترامپ به عنوان ثروتمندترین دولت تاریخ ایالات متحده شناخته می‌شود، با ارزشی که طبق آخرین آمارها، به بیش از ۳۴۰ میلیارد دلار می‌رسد. این کابینه جدید به راحتی از کابینه اول ترامپ که پس از پیروزی او در انتخابات ۲۰۱۶ تشکیل شد، پیشی می‌گیرد. کابینه قبلی که در آن زمان ثروتمندترین کابینه تاریخ ایالات متحده بود، شامل اعضای بسیار ثروتمندی مانند رکس تیلرسون، مدیرعامل سابق اکسون‌موبیل و ویلبور راس، وزیر بازرگانی بود. جالب اینجاست که کابینه جدید ترامپ به مراتب ثروتمندتر از کابینه دوره اول اوست و تقریباً ۲۸۸۱ برابر ثروتمندتر از کابینه جو بایدن (با ارزش کل ۱۱۸ میلیون دلار) به حساب می‌آید. بر اساس آخرین آمارها، ثروت جمعی این کابینه بدون در نظر گرفتن ایلان ماسک، به ۱۰.۷ میلیارد دلار می‌رسد که ۴.۵ میلیارد دلار بیشتر از کابینه اول ترامپ است. پس با این اوضاع می‌توان گفت ترامپ رکورد قبلی خودش را هم زده است.
رکوردزنی تاریخی ترامپ
بررسی‌های «فرهیختگان» از آمار استاتیستا حاکی است دولت دونالد ترامپ به عنوان ثروتمندترین کابینه در تاریخ ایالات‌متحده شناخته می‌شود. مجموع دارایی‌های خالص اعضای کابینه دولت اول وی به ۲.۳ میلیارد دلار می‌رسید که ۳۵ برابر بیشتر از کابینه اول باراک اوباما و هفت برابر بیشتر از کابینه جورج بوش در سال ۲۰۰۱ است.
اما حالا بدون در نظر گرفتن ایلان ماسک، ثروت کابینه دولت دوم ترامپ به ۱۰.۷ میلیارد دلار و با در نظر گرفتن ایلان ماسک به ۴۴۹ میلیارد دلار می‌رسد. براساس گزارش مجله فوربس تا ۸ نوامبر ۲۰۲۴ ثروت دونالد ترامپ به ۵.۳ میلیارد دلار رسیده است. این درحالی است که در سال ۲۰۱۶ ثروت ترامپ ۳.۱ میلیارد دلار بوده است. براساس این آمارها، در تاریخ ایالات‌متحده، پس از دونالد ترامپ به‌عنوان ثروتمندترین رئیس‌جمهور در جایگاه دوم جان اف کندی با ثروت ۱.۱میلیارد دلار قرار دارد و رده‌های بعدی به ترتیب جرج واشنگتن، توماس جفرسون و روزولت با ثروت ۵۸۷،۲۳۷،۱۴۰ میلیون دلار، ثروتمندترین روسای‌جمهور تاریخ آمریکا هستند.
نگاهی به کابینه میلیاردرها ترامپ ۵ میلیاردی
براساس ارزیابی مجله فوربس، تا قبل از انتخابات آمریکا، شخص دونالد ترامپ رقمی معادل ۵.۳ میلیارد دلار دارایی داشته است، هرچند بخش عمده دارایی‌های وی در کسب‌وکار‌های برند شخصی خود، به‌ویژه Trump Media and Technology که شامل Truth Social است، قرار دارد. این کسب‌وکار هیچ سودی ندارد اما گفتنی است حداقل ۲ میلیارد دلار ارزش کاغذی به ثروت ترامپ اضافه می‌کند.
ماسک ۳۴۰ میلیاردی
ایلان ماسک، ثروتمندترین مرد جهان با دارایی بیش از ۳۳۹ میلیارد دلار یکی از کلیدی‌ترین حامیان دونالد برای رسیدن به کاخ سفید بود. او با کمک ۲۰۰ میلیون دلاری به کمیته اقدام سیاسی (America PAC) نقشی اساسی را در پیروزی ترامپ در هفت ایالت کلیدی ایفا کرد و همچنین با اهدای ۲۰ میلیون دلار به کمیته‌ای دیگر سعی کرد نگرانی‌ها درباره سیاست‌های ترامپ درمورد سقط جنین را کاهش دهد. آمارها می‌گوید از زمان انتخابات ثروت او بیش از ۷۰ میلیارد دلار افزایش یافته که تقریباً ۷ هزار درصد سود روی سرمایه‌گذاری کمپینی او است.
دیوید ساکس؛ کارآفرین و مدیر سابق پی‌پال
دولت جدید ایالات‌متحده بهطور قابل‌توجهی با متحدان ایلان ماسک، کارآفرین و بنیان‌گذار اسپیس‌ایکس، پر شده است. در همین راستا، دیوید ساکس، سرمایه‌گذار و مدیر سابق پی‌پال، به‌عنوان «رهبر هوش مصنوعی و ارز دیجیتال کاخ سفید» منصوب شده است. طبق گزارش فوربز این شخص چیزی حدود ۲۰۰ میلیون دلار دارایی خالص دارد.
جارد آیزاکمن؛ بنیان‌گذار دراکن اینترنشنال
یکی دیگر از اطرافیان ماسک که همراه با او به یکی از حامیان اصلی ترامپ تبدیل شده و به کابینه جدید وی پیوسته است، جارد آیزاکمن، فضانورد و میلیاردر حوزه فناوری، به عنوان مدیر جدید ناسا توسط دونالد ترامپ منصوب شد. آیزاکمن، که بنیان‌گذار و مدیر عامل شرکت Shift۴ Payments که مجموعه‌ای از پرواز‌های فضایی را از اسپیس‌ایکس خریداری کرده است. براساس گزارش فوربز، این شخص چیزی حدود سه میلیارد دلار ثروت دارد.
ویوک راماسوامی؛ کارآفرین و سیاستمدار
همچنین راماسوامی که به‌عنوان یک چهره محبوب در میان جمهوری‌خواهان شناخته می‌شود حداقل ۱.۱میلیارد دلار سرمایه دارد. گویا ترامپ این شخص را به‌عنوان وزیر «بهینه‌سازی دولت» انتخاب خواهد کرد. ماسک به همراه ویوک راماسوامی به‌عنوان سرپرست یک دپارتمان جدید به نام دولت کارآمد منصوب شده‌اند. این دپارتمان هدفش کاهش هدررفت در هزینه‌های عمومی است و ماسک وعده داده که ۲ تریلیون دلار از بودجه ملی را کاهش دهد.
وارن استیفنز؛ مدیرعامل شرکت مالی استیفنز اینک
در جدیدترین اخبار ترامپ به احتمال زیاد وارن استیفنز، مدیرعامل شرکت خدمات مالی استیفنز اینک را به‌عنوان سفیر خود در انگلستان منصوب خواهد کرد. فوربز ارزش خالص دارایی او را ۳.۴میلیارد دلار تخمین‌زده است.
چارلز کشنر
همچنین چارلز کشنر، پدر داماد ترامپ به‌عنوان سفیر در فرانسه در نظر گرفته شده است و ثروت خانواده کشنر بیش از ۷ میلیارد دلار و شخص چارلز کشنر تقریباً ۳ میلیارد دلار برآورد می‌شود. کشنر بزرگ در سال ۲۰۰۵ به دلیل فرار مالیاتی، کمک‌های مالی غیرقانونی انتخاباتی محکوم شده بود.
لیندا مک ماهون؛ مدیر بازرگانی
لیندا مک‌ماهون، انتخاب ترامپ برای تصدی وزارت آموزش‌وپرورش، یک مدیر بازرگانی و همسر میلیاردر معروف وینس مک‌ماهون است که طبق گزارش فوربز دارایی او چیزی حدود سه میلیارد دلار برآورد شده است.
هاوارد لوتنیک؛ مدیرعامل شرکت خدمات مالی
رسانه‌ها می‌گویند ترامپ در حال انتصاب هوارد لوتنیک، مدیرعامل شرکت خدمات مالی کانتور فیتزجرالد، به‌عنوان وزیر بازرگانی است. همچنین استیو ویتکوف، سرمایه‌گذار بخش املاک و رئیس مشترک کمیته افتتاحیه ترامپ به‌عنوان نماینده ترامپ در خاورمیانه منصوب خواهد شد. او چیزی حدود دو میلیارد دلار سرمایه دارد و مالک ۵۱ ملک ازجمله ساختمان وولورث در منهتن است.
اسکات بسنت
رسانه‌های آمریکایی مدعی انتصاب اسکات بسنت، مدیر هج فاند میلیاردر، به‌عنوان وزیر خزانهداری توسط ترامپند. بسیاری این سرمایه‌گذار معروف وال‌استریت را به‌عنوان مغزی اقتصادی ترامپ معرفی می‌کنند. دارایی خالص این شخص تا ۲۰۲۳ چیزی حدود یک میلیارد دلار تخمین‌زده می‌شود.
مسعد بولوس؛ تاجر و مدیر خودروسازی
مسعد بولوس، پدرهمسر تیفانی، دختر ترامپ، یک تاجر لبنانی-آمریکایی است که به‌عنوان مدیرعامل شرکت Boulos Enterprises و شرکت خودروسازی SCOA نیجریه فعالیت می‌کند. بولوس به جمع دوستان دیرینه ترامپ و سرمایه‌دار املاک استیون ویتکوف آمریکا پیوسته است، وی قرار است به‌عنوان نماینده ویژه برای خاورمیانه منصوب شود، همچنین دارایی خالص وی چیزی حدود ۵۰ میلیون دلار برآورد شده است.
مهمت اوز؛ پزشک تلویزیونی و میلیاردر
مهمت اوز، پزشک تلویزیونی و فروشنده محصولات بهداشتی نیز به ثروت قابل‌توجهی دست یافته است. طبق اطلاعاتی که خود در طول مبارزات انتخاباتی سنا در پنسیلوانیا ارائه کرده است، دارایی خالص او چیزی حدود ۱۰۰ تا ۳۱۵ میلیون دلار تخمین زده می‌شود.
کیلی لوفلر
کیلی لوفلر، سناتور سابق جمهوری‌خواه جورجیا، انتخاب ترامپ برای مدیریت اداره کسب‌وکار‌های کوچک آمریکاست. ارتباطات مالی لوفلر با ترامپ تنها به حمایت‌های انتخاباتی محدود نمی‌شود. همسر او، جف اسپرچر، سهامدار اصلی شرکت رمز ارز است که در سال ۲۰۲۳ درآمد ۷۸۰ میلیون دلار را پشت سر گذاشت. وی در حال حاضر چیزی بالغ بر ۱.۱میلیارد دلار دارایی دارد.
تام باراک
دونالد ترامپ در توییتی اعلام کرد تام باراک، بنیان‌گذار Colony Capital LLC، را به‌عنوان سفیر ایالات‌متحده در ترکیه انتخاب کرده که ترکیب دوستان قدیمی ترامپ را تکمیل می‌کند. باراک یک سرمایه‌گذار خصوصی است، دهه‌هاست که ترامپ را می‌شناسد و مشاور کمپین ریاست‌جمهوری او در سال ۲۰۱۶ و رئیس کمیته تحلیف بوده است. همچنین تا سال ۲۰۲۴، دارایی خالص تام باراک چیزی حدود ۶۰۰ میلیون دلار برآورد شده است.
داگ برگوم
داگ برگوم سیاستمدار و تاجر آمریکایی که پیش از ورود به سیاست شرکتی نرم‌افزاری را مدیریت می‌کرد که به قیمت بیش از یک میلیارد دلار توسط مایکروسافت خریداری شد. طبق بررسی‌های «فرهیختگان» از مجله کسب‌وکار ارزش خالص دارایی برگوم تا سال ۲۰۲۴ حداقل یک میلیارد دلار است. در حال حاضر نام او به‌عنوان یکی از نامزدهای احتمالی برای معاونت ریاست‌جمهوری ترامپ مطرح شده است.
استیون ویتکاف
استیون ویتکوف به‌عنوان نماینده ویژه ترامپ در خاورمیانه منصوب می‌شود. ویتکوف یک سرمایه‌گذار حوزه املاک به شمار می‌رود و حداقل یک میلیارد دلار دارایی خالص دارد.
کریس رایت
طبق آخرین آمار رسانه‌های آمریکایی، کریس رایت، که رئیس شرکت استخراج نفت و گاز بود با ثروتی که حدوداً ۱۷۱ میلیون دلار برآورد می‌شود به‌عنوان رئیس وزارت انرژی منصوب شد.
اریک ترامپ
بررسی «فرهیختگان» از گزارش جدید فوربس در نوامبر ۲۰۲۴، که چند روز قبل از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات منتشر شد، نشان می‌دهد دارایی خالص اریک ترامپ به ۴۰ میلیون دلار رسیده است. این افزایش ثروت به دلیل عملکرد مثبت بورس و دوبرابر شدن ارزش املاک او بوده است. مهم‌ترین منبع درآمد اریک ترامپ حقوقی است که به‌عنوان مدیر اجرایی در سازمان ترامپ دریافت می‌کند و فوربس آن را حدود سه میلیون دلار تخمین می‌زند. همچنین او دارای ۳۰ میلیون دلار دارایی نقدی است.
مجموع دارایی‌های کابینه ترامپ
طبق بررسی «فرهیختگان» از گزارش رسانه‌های ایالات‌متحده آمریکا مجموع دارایی خالص میلیاردرهای دولت ترامپ تا تاریخ ۲۵ نوامبر حداقل ۴۴۹ میلیارد دلار است که بیشتر از تولید ناخالص داخلی ۱۶۹ کشور مختلف می‌باشد. اگر ایلان ماسک و راماسوامی را از محاسبات کنار بگذاریم، دارایی خالص کابینه ترامپ به حداقل ۱۰.۷ میلیارد دلار می‌رسد، این به شرط تایید تمام نامزد‌ها در سنای آمریکاست. این ترکیب از میلیاردرها در کابینه ترامپ، به همراه این ارقام نشان‌دهنده تأثیر و نفوذ مالی بالای اعضای کابینه ترامپ است و نگرانی‌هایی را در مورد اولویت‌های اقتصادی دولت و تأثیر آن بر خانواده‌های کارگران، رنگین‌پوستان و مهاجران ایجاد کرده، درحالی‌که تحلیلگران به توانایی او برای بهرهبرداری از نارضایتی عمومی نسبت به درآمدهای ثابت و کاهش استاندارد‌های زندگی اشاره می‌کنند.
ثروت‌آفرینی به سبک اطرافیان ترامپ
اطرفیان ترامپ تا اینجای کار برای حمایت از کمپین وی حسابی ثروتمند شده‌اند. مهم‌ترین آنها، ایلان ماسک است. ایلان ماسک که دارایی‌هایش از زمان پیروزی دونالد ترامپ در ماه گذشته بهطور چشمگیری افزایش یافته به اولین فردی تبدیل شد که ثروتی حدود ۴۳۹ میلیارد دلار را به ثبت رسانده است که می‌توان گفت حتی بیش از تولید ناخالص داخلی بسیاری از کشورهاست. این رکورد جدید برای ثروتمندترین فرد جهان محسوب می‌شود و در تاریخ مدرن هیچ فردی نتوانسته به چنین سطحی از ثروت دست یابد. طبق بررسی «فرهیختگان» از بلومبرگ عامل اصلی این جهش فروش سهام داخلی شرکت خصوصی اسپیس‌ایکس بود که ثروت ماسک را حدود ۵۰ میلیارد دلار افزایش داد.
همچنین سهام تسلا در روزهای اخیر به بالاترین میزان خود رسید و ثروت ماسک را نزدیک به ۴۴۰ میلیارد دلار رساند. از طرفی دیگر، افزایش یک‌روزه ۶۲.۸ میلیارد دلاری ثروت ماسک، بزرگترین جهش ثروت در تاریخ به شمار می‌رود. بهطور همزمان، مجموع ثروت ۵۰۰ فرد ثروتمند جهان نیز برای اولین بار به بیش از ۱۰ تریلیون دلار رسید، رقمی که برابر با تولید ناخالص داخلی ترکیبی آلمان، ژاپن و استرالیا در سال گذشته است.
براساس آخرین آمارها از رویترز، ارزش شرکت فضایی خصوصی ایلان ماسک با رشد ۶۷ درصدی به ۳۵۰ میلیارد دلار رسیده است. این رشد به تصمیم اسپیس‌ایکس و سرمایه‌گذاران برای بازخرید ۱.۲۵ میلیارد دلار از سهام کارمندان نسبت داده می‌شود و این شرکت را در رده شرکت‌های ارزشمندتری مانند کوکاکولا و مک‌دونالد قرار داده است. طبق گزارشی در ایکس، ارزش اسپیس‌ایکس اکنون از کوکاکولا (۲۷۴ میلیارد دلار)، مک‌دونالد (۲۱۵ میلیارد دلار) و حتی AMD (۲۰۸ میلیارد دلار) بالاتر است.
🔻روزنامه آرمان ملی
📍 چالش بی‌برقی در روزهای سرد
شفق محمدحسینی: طبق هرروز سر ساعت مشخص به محل کار خود می‌روم. هرچه در می‌زنم کسی در را باز نمی‌کند. در نیمه باز پارکینگ، خبر از قطع مجدد برق می‌دهد.
دوساعت تمام باید پشت سیستم منتظر بمانم تا برقی که رفته است، بالاخره ساعت ۳بعدازظهر، با سلام و صلوات بیاید. این تنها وضعیت من نیست. در روزهای اخیر، برق شهروندان و ادارات در مناطق مختلف تهران بارها در ساعت‌های مختلف قطع شده است. این درحالی است که برخی شهروندان، با قطع شدن برق، آب و گازشان هم قطع می‌شود. همین مساله چالش‌های این روزهای شهروندان تهرانی در مناطق مختلف و در روزهای نسبتا سرد پایتخت است.
با بارش باران در بامداد شنبه، امیدوار بودیم که هفته‌ای با کاهش آلودگی در تهران را آغاز کنیم، اما حالا با قطع شدن‌های مکرر برق تهران، در مناطق مختلف، چالشی تازه در آستانه فصلی سرد برای تهرانی‌ها آغاز شده است.
هنوز ساعت از سه نگذشته است که برق آمده و مشغول انجام کارهای عقب مانده روزانه می‌شوم، که برنامه قطع برق خبر از این می‌دهد که فردا باید زودتر برای اینکه از کارها جانمانم در محل کارم حاضر شوم و تنها دلیلش این است که قرار است برق فردا ساعت ۳قطع شود. فردی که ساعت‌های صبح خود را در محلی دیگر مشغول به کار است، با این وضعیت قطع شدن‌ها با مشکل مواجه می‌شود. این تنها مربوط به محل کار من نیست، در سطح شهر تهران، این روزها هم افرادی که در محل سکونت خود هستند و هم شاغلان، با قطع مکرر برق، فعالیت‌های روزانه‌شان تاحدی مختل شده است.
طبق برنامه توسعه پیش نرفتیم
در همین راستا، هدایت ا... خادمی، نایب‌رئیس کمیسون انرژی مجلس دهم شورای اسلامی، به «آرمان ملی» گفت: ما طبق برنامه توسعه قراربود که سالی ۵هزارمگاوات برق تولید کنیم، تا هم خاموشی‌ها در کشور از بین رود، هم اینکه برای صادرات هم برق داشته باشیم. حدود۲۰ تا۳۰سال پیش، ما خاموشی‌های زیادی به دلیل کمبود تولید برق داشتیم. ولی وقتی قانون گذاشته شد و طبق برنامه توسعه و شروع به تولید سالی ۵هزارمگاوات برق کردیم، تقریبا تا سال ۸۹ عالی عمل کردیم. هرسال تقریبا ۵هزار مگاوات را تولیدکردیم و باعث شد که هم خاموشی‌ها از بین رود و هم مقداری برای صادرات داشته باشیم که گاهی هم صادر می‌کردیم.
منتهی از سال ۹۸تا۹۰ دیگر این روند متاسفانه رها شد. یعنی تقریبا ۱۳سال که باید سالی ۵هزار مگاوات هم نگوییم، بالاخره اگر هر دو سه سالی هم ۵هزار مگاوات تولید می‌شد، تقریبا رها شد و این اتفاق نیفتاد، تا سال ۹۶ حدودا، زمانی که آقای چیت‌چیان وزیرنیرو بود، یک شرکت ترکیه‌ای آوردند تا آن شرکت ۷هزار مگاوات تولید کند، که آن هم نشد. یعنی نمی‌دانم گفتند عده‌ای اجازه ندادند. بعضی از شرکت‌ها سنگ‌اندازی کردند و آن شرکت ترکیه‌ای هم رفت. یک سری شرکت‌هایی کوچکی هم بودند که می‌آمدند و نیروگاه‌های کوچک می‌زدند و برق را می‌فروختند به وزارت نیرو، آنها هم چون پولشان به موقع داده نمی‌شد، به مشکل برخوردند.
رئیس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های حفاری و خدمات فنی نفت و گاز کشور، با اشاره به اینکه ما به وظایفمان عمل نکردیم، افزود: دوران آقای رئیسی، رئیس‌جمهور فقید هم کاری در زمینه ناترازی‌ها انجام نشد. این عدم انجام وظایف و ترک فعل‌ها، که وزرا همیشه برنامه‌های وزرای سابق را کپی می‌کنند و به مجلس هنگام رای‌گیری می‌دهند، قرار بود طبق برنامه عمل کنند، نکردند. خب مشخص است که با کمبود مواجه می‌شویم. حالا هم راهی نداریم.
نمی شود به مردم گفت، مصرف نکنید
این نماینده پیشین مجلس، با بیان اینکه نمی‌شود به مردم گفت مصرف نکنید، بیان کرد: اینها راه حل نیست. راه حل این است که ما باید ظرفیت تولیدمان را بالا ببریم. باید از آن نشتی‌هایی که در سیستم‌های از تولید به انتقال و توزیع وجود دارد، آنجا صرفه‌جویی کنیم و جلوی آن را بگیریم. جلوی افت انرژی که وجود دارد را بگیریم، وگرنه شما اصلا مصرف هم نکنید و مصرف را هم نصف کنید، باز سال آینده می‌خواهید چه کنید؟ از طرف دیگر ما وسایل گرمایشی، سرمایشی که در کشور تولید می‌شود، اینها انرژی بسیار زیادی را مصرف می‌کنند. این وسایل که متاسفانه انحصاری است در ایران توسط بعضی از شرکت‌ها، آنها هم پرمصرف هستند.
خب تقصیر مردم چیست؟ خب استاندارد وارد کنید. استاندارد بسازند. از آن طرف هم بالاخره سیستم ساختمان سازی ما هم درست نیست. وزرا چیزی که یاد گرفتند این است که توپ را می‌اندازند در زمین رئیس‌جمهور و مردم. از آن طرف به رئیس‌جمهور می‌گویند ما چندصد میلیارد دلار می‌خواهیم، اگر بخواهیم اقدام سازنده‌ای انجام دهیم، از آن طرف هم به مردم می‌گویند کم مصرف کنید. خب اینکه نمی‌شود. کشوری که می‌خواهد توسعه پیدا کند باید انرژی بیشتری را مصرف کند. چین با یک میلیارد و ۵۰۰میلیون جمعیت و با این توسعه‌ای که دست یافته است، ببینید چقدر انرژی در کشورش مصرف می‌کند. در کنار آن آمریکا، بیشترین مصرف کننده انرژی در دنیاست. خب اینها خودشان تولید می‌کنند. اینها نمی‌گویند مردم صبرکنید، کمتر مصرف کنید. نصیحت کنند. مردم باید چکار کنند؟
ازصبح۳بار برق رفت!
خادمی با اشاره به اینکه از صبح ۳بار برق محلی که در آن حضور دارد رفته است، در ادامه گفت: من همین جایی که نشستم از صبح تا الان، سه بار برق رفته است، خب هر وسایلی که شما داشته باشید، حالا در منزل یا کارگاه یا شرکت، همه اینها از بین می‌روند. همین ضرری که زده می‌شود، با همین ضرر می‌شود چندین نیروگاه و پالایشگاه و فازهای پارس جنوبی را توسعه داد.
این دولت تازه شروع کرده است. اما همین دولت هم بالاخره باید اقدامی را انجام دهد. ظرف همین چندماه بالاخره آنها که باید اقدامی انجام می‌دادند باید معلوم می‌شد. آیا برنامه‌ای برای رفع این کمبودها دارند؟ دوتا پروژه بیاورند که حداقل ۳سال دیگر تمام شود یا نه. تا آنجا که ما اطلاع داریم، اینها هم اقدامی انجام ندادند.
مردم کمتر از وزرا غر می‌زنند!
نماینده دوره دهم مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه وزرای کارآمد باید خلاقیت برای درآمدزایی و حل مشکلات داشته باشند، گفت: وزرا به رئیس‌جمهور می‌گویند ۱۰۰میلیارد دلار می‌خواهیم، رئیس‌جمهور هم می‌گوید من از کجا بیاورم؟ رئیس‌جمهور هم نمی‌گوید آقای وزرا شما شرایط را می‌دانستید و آمدید، لابی کردید، شما را پشتیبانی کردند و آمدید وزیر شدید. خب باید یک خلاقیتی داشته باشید و از یک طریقی تامین مالی کنید. یک سری کنسرسیوم‌ها را تشکیل دهید و بتوانید اقدامی انجام دهید. اگر قرار باشد شما هم بیایید و مثل بقیه مردم، حالا مردم غر هم نمی‌زنند. بیایید هی غر بزنید، خب هر فردی می‌تواند این کار را انجام دهد. آمدید فقط به مردم بگویید نخورید، گاز مصرف نکنید. برق مصرف نکنید. فقط به قول معروف زیرساخت‌هایتان از بین برود. فقط برق و گاز و بنزین را گران کنید. کشوری که دومین دارنده ذخایر گازی جهان است. سومین دارند ذخایر نفتی جهان است. یعنی باید به ما جایزه بدهند که کشور را به این وضعیت رساندیم.
وزرا برنامه‌ای ندارند!
خادمی با بیان اینکه وزرای این دوره هم برنامه خاصی تا امروز برای جبران ناترازی‌های انرژی نداشتند، ادامه داد: حالا هم آن چیزی که ملاحظه می‌کنید، هیچ کدام از این وزرا تا امروز برنامه‌ای نداشتند و در پایان دولت آقای پزشکیان، اگر همان طور که قول داد من اگر متوجه شدم وزرا نمی‌توانند کاری کنند برکنارشان می‌کنم، اگر پاسخگوشان نکند، چندماه گذشته است، گوش به بهانه‌هایشان ندهد و بگوید شما در این شرایط چطور قبول مسئولیت کردید.
بروید کنار تا کسانی که می‌توانند بیایند و تامین مالی کنند. کسانی که می‌توانند اقدام سازنده انجام دهند، بیایند. وگرنه ۴سال دیگه تمام می‌شود و اگر ما تا۴سال دیگر به همین شکل پیش رویم. یعنی وضعیت‌مان از نظر انرژی برمی‌گردد به ۴۰سال قبل و آن زمان تازه برای اینکه به وضعیت بد امروز برسیم، تازه ۲۰ سال زمان می‌خواهیم. از آن طرف همسایه‌هامان کجا رفتند، آنها انگار در کره‌ای دیگر هستند. انگار ما حتی گرفتن ارتباط با آنها هم برایمان سخت است. رئیس‌جمهور باید وزرا را پاسخگو کند. بعضی از وزرا در همین کمبودها نقش اساسی داشتند، که حالا آمدند و باز وزیر شدند. بعضی دوستان خودشان مقصر هستند.
حالا قبلی‌ها که چندسال وزیر بودند و رفتند چه کردند؟ مگر همین دوستانی که چندسال قبل وزیر بودند نمی‌گفتند ما داریم ۲۰هزار مگاوات برق ظرفیت جدید تولید می‌کنیم، خب کجا رفتند؟ تازه به جایگاه جدید هم رسیدند و از امکانات بهتری هم برخوردار شدند. چون در کشور ما کسی پاسخگو نیست، این وزرا هم ۴سال در سمت خود هستند و بعد هم می‌روند و کسی هم کاری با آنها ندارد.
او همچنین بیان کرد: ما یک مشکلمان نیز این است که توربین‌هایی که در کشور تحت نام داخلی تولید می‌شود، راندمانشان پایین است. اگر توربین با راندمانی که در دنیا استفاده می‌کنند، توانستیم وارد و استفاده کنیم، با همین امکانات و زیرساخت‌ها حداقل می‌توانستیم ۳۰تا۴۰هزارمگاوات برق اضافه داشته باشیم. نیازی هم به سرمایه‌گذاری جدید نداشتیم و حتی می‌توانستیم صادر کنیم.
🔻روزنامه شرق
📍 بازار مهجور هنر ایرانی
فرشته خالقی: در حالی که ایران با داشتن ۱۴ شهر جهانی صنایع‌دستی یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان در این زمینه محسوب می‌شود و محصولاتی نظیر فرش، فیروزه، سنگ‌های قیمتی، گلیم، زیلو، خاتم، پارچه قلمکار، سفال، سرامیک، شیشه و صنایع‌دستی مسی، نقره‌ای، چوبی و سنگی به عنوان مهم‌ترین اقلام صنایع‌دستی صادراتی ایران هستند اما سهم ایران از بازار جهانی صنایع‌دستی تنها پنج‌هزارم درصد یعنی حدود ۳۵۰ میلیون دلار است.
سهم ناچیز ایران از بازار صنایع‌دستی
اقتصاد علم معیشت زندگی به شمار می‌رود و برای بهبود معیشت زندگی مردم باید از همه ظرفیت‌ها و توانمندی‌های مردم در جهت ارتقای اقتصاد و رفاه زندگی شهروندان استفاده کرد. در کشورهای رانتیر نفتی توجه چندانی به راهکارهای غیرنفتی نمی‌شود. تنگناهای فروش نفت و تحریم‌های اقتصادی باعث شده این راهکارهای غیرنفتی نیز مدنظر واقع شوند. یکی از منابع درآمدی برخی کشورها، تولید و صادرات محصولات صنایع‌دستی است. ایران در حوزه صنایع‌دستی، بعد از هند و چین، سرآمد جهان است اما رتبه ما در صادرات صنایع‌دستی ۳۱ است که تناسبی با ظرفیت‌ها ندارد. به استثنای هنر صنعت دیرپای فرش که حدود ۲.۵ میلیون نفر از هنر صنعت فرش ارتزاق می‌کنند، از ۴۰۰ رشته صنایع‌دستی شناخته‌شده در دنیا، ۳۰۰ رشته آن در ایران ثبت شده و بعد از هند و چین، ایران در حوزه صنایع‌دستی سرآمد است؛ اما در حوزه صادرات صنایع‌دستی رتبه ایران ۳۱ بوده که تفاوت معنی‌داری با ظرفیت‌های کشور دارد و سهم ایران از بازار جهانی صنایع‌دستی تنها پنج‌هزارم درصد یعنی حدود ۳۵۰ میلیون دلار است.
صنایع‌دستی سنتی یکی از بخش‌های برجسته و غنی فرهنگ و هنر در هر جامعه به‌شمار می‌رود که در کنار ویژگی‌های هنری، دارای جنبه‌های اقتصادی مهمی است. این صنایع با تأکید بر مهارت‌های دستی و استفاده از مواد طبیعی، در بسیاری از کشورها ازجمله ایران به‌عنوان میراث فرهنگی و اقتصادی شناخته می‌شوند. مبلغ فروش صنایع‌دستی در سطح جهانی در چند سال اخیر تحت تأثیر چندین عامل مختلف، از جمله تغییرات اقتصادی، تغییرات تقاضا و رشد پلتفرم‌های آنلاین قرار گرفته است. سهم این صنعت از ۵۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ به ۷۸۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ رسیده و آخرین آمارهای سال ۲۰۲۴ حکایت از حجم ۸۰۰ میلیارد دلاری آن دارد و پیش‌بینی می‌شود حجم بازار تا سال ۲۰۳۰ بیش از هزار میلیارد دلار شود. این صنعت شامل محصولات مختلف از جمله محصولات دست‌ساز چوبی، سرامیک، پارچه، جواهرات، صنایع‌دستی چینی و هندی و... بوده اما در حالی که ایران با داشتن ۱۴ شهر جهانی صنایع‌دستی یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان در این زمینه محسوب می‌شود و محصولاتی نظیر فرش، فیروزه، سنگ‌های قیمتی، گلیم، زیلو، خاتم، پارچه قلمکار، سفال، سرامیک، شیشه و صنایع‌دستی مسی، نقره‌ای، چوبی و سنگی به عنوان مهم‌ترین اقلام صنایع دستی صادراتی ایران هستند اما سهم ایران از بازار جهانی صنایع‌دستی تنها پنج‌هزارم درصد یعنی حدود ۳۵۰ میلیون دلار است.
علت این عقب‌ماندگی همچون سایر عقب‌ماندگی‌های اقتصادی ریشه در نابسامانی اقتصاد و فقدان چشم‌انداز بهره‌گیری مناسب از امکانات کشور دارد. بازار جهانی صنایع‌دستی در سال‌های اخیر شاهد رشد قابل توجهی بوده که با توجه به روندهای فعلی و افزایش خرید آنلاین و تغییر در ترجیحات مصرف‌کنندگان، پیش‌بینی می‌شود که بازار صنایع‌دستی همچنان در سال‌های آینده به رشد خود ادامه دهد. بسیاری از مواد معدنی ایران که به چین صادر می‌شوند، می‌توانند با یک برنامه‌ریزی عقلانی در خود ایران مجددا به کار گرفته شده و محصولات زینتی صادراتی شوند که ارزبری آنان بسیار بیش از خام‌فروشی آن مواد است.
نقش صنایع‌دستی سنتی در اقتصاد ملی و محلی
صنایع‌دستی سنتی علاوه بر جنبه‌های هنری، یکی از ارکان اصلی در اقتصاد بسیاری از کشورها محسوب می‌شود. در کشورهای در حال توسعه، صنایع‌دستی می‌توانند نقش مهمی در ایجاد شغل، افزایش درآمدهای ملی و کاهش فقر ایفا کنند. در ایران با توجه به درصد زنان در جمعیت کشور و به‌ویژه عدم اشتغال بسیاری از آنان می‌توان با یک آموزش ساده ابتدایی بسیاری از کارهای دستی نظیر ترمه‌دوزی و قلم‌زنی را رواج داد تا علاوه بر ایجاد ارزش‌افزوده اقتصاد کشور معیشت خانوارها را نیز بهبود بخشید، امری که در هندوستان، چین، مکزیک و برزیل رایج است. بازار جهانی صنایع‌دستی صرفا مجموعه‌ای از مصنوعات نیست بلکه نمایانگر مجموعه‌ای غنی از فرهنگ‌ها، سنت‌ها و نبوغ انسانی است که در طول سال‌ها از نسلی به نسل‌های دیگر منتقل شده است، این بازار فرهنگ، تنوع و ظرافت هنری صنعتگران را از هر گوشه‌ای از جهان به نمایش می‌گذارد.
تأثیر صنایع‌دستی سنتی بر اقتصاد محلی و ملی
اشتغال‌زایی: صنایع‌دستی سنتی از طریق ایجاد کارگاه‌های کوچک و متوسط می‌توانند بهطور مستقیم و غیرمستقیم برای افراد شغل ایجاد کنند. در بسیاری از مناطق روستایی، تولید صنایع دستی می‌تواند تنها منبع درآمد برای خانوادهها باشد.
کاهش فقر: تولید و فروش صنایع‌دستی سنتی می‌تواند به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار و روستایی، به عنوان یک راهکار برای مقابله با فقر عمل کند. صنایع‌دستی سنتی باعث می‌شود افراد در این مناطق درآمد ثابتی به‌دست بیاورند و به توسعه پایدار جوامع محلی کمک کند.
اقتصاد خُرد: صنایع‌دستی به‌عنوان یک بخش از اقتصاد خرد، نقشی کلیدی در تأمین درآمد و خودکفایی خانوارها ایفا می‌کند. هنرمندان و صنعتگران می‌توانند از طریق فروش محصولات خود به بازارهای داخلی و خارجی، درآمد خوبی داشته باشند.
صادرات صنایع‌دستی و ارزآوری
صادرات صنایع‌دستی سنتی به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه می‌تواند یکی از منابع اصلی درآمد ارزی باشد. این محصولات با توجه به طراحی‌های منحصربه‌فرد، مواد اولیه خاص و تاریخچه فرهنگی‌ای که دارند، در بازارهای جهانی ارزش بالایی پیدا می‌کنند.
نقش صادرات صنایع‌دستی در اقتصاد
افزایش صادرات: صنایع‌دستی می‌توانند به‌عنوان کالاهای صادراتی از کشورهای در حال توسعه به بازارهای جهانی ارسال شوند. به‌عنوان مثال، در ایران، فرش‌های دستباف، ظروف مسی و صنایع‌دستی چرم از جمله کالاهای صادراتی ارزشمند محسوب می‌شوند.
جذب گردشگران و بازاریابی فرهنگی: صنایع‌دستی سنتی به‌عنوان بخش مهمی از فرهنگ هر کشور، می‌توانند در جذب گردشگران و توسعه صنعت توریسم مؤثر باشند. بسیاری از گردشگران برای خرید محصولات دستی خاص از کشورهای مختلف سفر می‌کنند و این امر به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در جوامع محلی کمک می‌کند.
ارزآوری: صادرات صنایع‌دستی می‌تواند بهطور مستقیم بر تراز تجاری کشورها تأثیر مثبت داشته باشد و به ارزآوری کمک کند. در بسیاری از کشورها، فروش محصولات دستی در نمایشگاه‌های بین‌المللی و بازارهای خارجی منبع اصلی درآمد ارزی است.
توسعه پایدار و حفظ هویت فرهنگی
یکی از ویژگی‌های مهم صنایع‌دستی سنتی این است که این آثار در نهایت به حفظ هویت فرهنگی و میراث معنوی کمک می‌کنند. اقتصاد هنر در این حوزه، علاوه بر جنبه‌های مالی، به حفظ سنت‌ها، مهارت‌های دستی و فرهنگ‌های بومی کمک می‌کند. این محصولات به‌عنوان نماینده‌ای از تاریخ، فرهنگ و هنر هر کشور شناخته می‌شوند.
تأثیر بر حفظ هویت فرهنگی
حفظ مهارت‌های سنتی: صنایع‌دستی سنتی به‌عنوان میراثی که از نسل‌های گذشته به ارث رسیده‌اند، شامل مهارت‌های هنری منحصر‌به‌فردی هستند که از طریق آموزش‌های خانوادگی و محلی منتقل می‌شوند. این مهارت‌ها نه تنها از نظر فرهنگی بلکه از نظر اقتصادی نیز حائز اهمیت‌اند.
پاسداری از میراث فرهنگی: صنایع‌دستی سنتی نمادی از هویت و تاریخ هر ملت هستند. با حمایت از این صنایع، می‌توان فرهنگ‌ها و سنت‌های مختلف را از آسیب‌های نوگرایی و جهانی‌شدن حفظ کرد.
چالش‌ها و مشکلات پیش‌روی صنایع دستی سنتی
اگرچه صنایع دستی سنتی دارای اهمیت اقتصادی و فرهنگی زیادی هستند، اما در بسیاری از کشورها با چالش‌هایی روبه‌رو هستند که می‌تواند رشد این بخش را محدود کند. برخی از چالش‌های عمده عبارت‌اند از:
رقابت با محصولات صنعتی: یکی از چالش‌های اصلی، رقابت با کالاهای تولیدشده ماشینی به‌صورت انبوه است که قیمت پایین‌تری دارند. این امر می‌تواند باعث کاهش تقاضا برای صنایع‌دستی سنتی شود.
مشکلات بازاریابی و دسترسی به بازارهای جهانی: بسیاری از هنرمندان و صنعتگران به دلیل عدم دسترسی به فناوری‌های نوین و شبکه‌های بازاریابی، نمی‌توانند محصولات خود را بهطور مؤثر به بازارهای جهانی معرفی کنند.
کمبود حمایت‌های دولتی: در بسیاری از کشورها، صنایع‌دستی سنتی از حمایت‌های کافی برخوردار نیستند و به‌ویژه در زمینه‌های تحقیق و توسعه، بهبود کیفیت و بازاریابی، نیاز به حمایت بیشتری دارند.
راهکارها و فرصت‌ها
برای غلبه بر چالش‌های موجود و توسعه اقتصاد هنر در حوزه صنایع‌دستی سنتی، نیاز است که سیاست‌های حمایتی و راهکارهای نوآورانه مورد توجه قرار گیرند. برخی از راهکارها عبارت‌اند از:
ارتقای مهارت‌های بازاریابی دیجیتال: آموزش صنعتگران به استفاده از پلتفرم‌های آنلاین برای فروش محصولات، نمایشگاه‌های مجازی و توسعه برند شخصی می‌تواند بازارهای جدیدی را برای صنایع‌دستی سنتی ایجاد کند.
حمایت از نوآوری در طراحی: تشویق هنرمندان به ادغام طراحی‌های سنتی با تکنولوژی‌های جدید می‌تواند موجب جذب نسل‌های جوان‌تر و توسعه محصولات نوآورانه شود.
ایجاد برندهای ملی: ایجاد برندهای ملی برای محصولات دستی سنتی می‌تواند به بازاریابی بهتر و شناخته‌شدن در سطح جهانی کمک کند.
نتیجه‌گیری
صنایع‌دستی سنتی نهتنها در حوزه هنر و فرهنگ، بلکه به‌عنوان یک بخش اقتصادی بسیار مهم، نقش زیادی در اشتغال‌زایی، صادرات و حفظ هویت فرهنگی دارند. این صنایع با توانایی‌های بالقوه خود می‌توانند به توسعه پایدار کمک کنند و نقش مهمی در بهبود شرایط اقتصادی جوامع ایفا کنند. حمایت از این صنایع از طریق سیاست‌های حمایتی، آموزش و دسترسی به بازارهای جهانی می‌تواند موجب رشد و شکوفایی بیشتر این بخش از اقتصاد هنر شود.
🔻روزنامه رسالت
📍 تسریع تسهیلات و افزایش سرمایه‌گذاری خارجی
بخش نخست لایحه بودجه ۱۴۰۴ شامل یک ماده واحده و ۱۷ تبصره بود و با پایان یافتن بخش‌های درآمدی و هزینه‌ای، عدد بودجه به رقم یک‌صد میلیون و ۷۵۳ هزار و ۵۵۰ میلیارد ریال رسید. نمایندگان مجلس شورای اسلامی در طی دو هفته بررسی لایحه بودجه را در صحن مجلس به پایان رسانده و مصوبات متعددی در حوزه مالیات، حقوق و دستمزد، یارانهها، حامل‌های انرژی و وضع عوارض و تعرفه‌های جدید واردات را رقم زدند.
از مهم‌ترین مواردی که در بررسی لایحه بودجه سال آینده به تصویب نمایندگان رسید، می‌توان به افزایش سقف مالیات بر درآمدها در سال آینده و افزایش مالیات بر ارزش‌افزوده جهت تأمین منابع موردنیاز متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان اشاره کرد. برای نمونه بر اساس مصوبه مجلس در سال آینده مالیات بر حقوق کارمندان تا سقف ۲۴ میلیون در ماه معاف از مالیات است. باوجوداین معافیت مالیاتی، با تصویب مجلس مجموع پرداختی به کارکنان دولتی و غیردولتی تحت هر عنوان از قبیل حقوق و مزایا، مقرری یا مزد، حق شغل، حق شاغل، حق‌الزحمه، حق مشاوره، حق حضور در جلسات، پاداش و کارانه اعم از مستمر یا غیرمستمر که به‌صورت نقدی و غیر نقدی، از یک یا چند منبع، در بخش دولتی و یا غیردولتی، چه از کارفرمای اصلی و یا غیر اصلی مشمول مالیات بر درآمد حقوق خواهد بود.
بر این اساس سقف معافیت مالیاتی سالانه با اصلاحات و الحاقات بعدی در سال ۱۴۰۴ مبلغ دو میلیارد و هشتصد و هشتاد میلیون (۲/۸۸۰/۰۰۰/۰۰۰ ) ریال یعنی درآمد ماهانه کارمندان کمتر از ۲۴ میلیون تومان تعیین می‌شود.همچنین نمایندگان مجلس دستگاه‌های اجرایی را مکلف کردند که تمام‌پرداخت‌های قانونی به کارکنان خود را فقط در یک سند (فیش) به‌صورت ماهانه درج نمایند و داشتن هرگونه سند دیگر با هر عنوان، تخلف قانونی محسوب می‌شود.
متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان
مصوبه مهم دیگر تأمین منابع موردنیاز متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان بود که مقرر شد در سال آینده نیز نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده ۱۰ درصد محاسبه و یک درصد آن صرف متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان لشکری و کشوری و صندوق بازنشستگی فولاد شود.در مصوبه دیگری میزان افزایش حقوق کارکنان دولت ۲۰ درصد تعیین شد اما مستمری مددجویان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور به میزان ۴۰ درصد افزایش یافت.
تصمیمات استخدامی مجلس در بودجه ۱۴۰۴
مجلس در لایحه بودجه چند مصوبه مرتبط با استخدام داشت؛ نخست اینکه پس از سال‌ها دوره دستیاری پزشکی به‌عنوان شغل پذیرفته شد تا پزشکان جوان از مزایای آن بهره‌مند شوند. همچنین نمایندگان سازمان برنامه‌وبودجه را مکلف کردند تا مجوز استخدام تعداد ۲۳ هزار و ۹۶۱ نفر نیروی خدماتی را صادر کند. مصوبه استخدامی دیگر به تبدیل وضعیت نیروهایی اختصاص داشت که بر اساس آن تبدیل وضعیت کارکنان در قالب احکام و مجوزهای قانونی، منوط به احراز رابطه استخدامی و به‌کارگیری توسط دستگاه محل خدمت در زمان اجرا باشد.
کوشش بهارستان برای رونق مسکن
ازآنجاکه جهش تولید در بخش مسکن متکی به تسهیلات دهی نظام بانکی است، در بودجه سال آینده بندی اضافه شد تا وام‌دهی بانک مسکن تقویت شود. بر اساس این مصوبه به‌منظور تأمین بخشی از منابع مالی موردنیاز جهت طرح‌های حمایتی تأمین مسکن، اصلاح ساختار مالی بانک مسکن، حل‌وفصل نا ترازی این بانک جهت افزایش تحصیلات دهی به طرح‌های نهضت ملی مسکن، بند (ت) تبصره ۱۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور جهت اجرا در سال ۱۴۰۴ تنفیذ و دولت مکلف است با رعایت سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی در قالب ردیف‌های درآمدی و هزینه‌ای مشخص مبلغ یک‌میلیون میلیارد از طریق صدور اوراق مالی با سررسید تا ۱۵ سال با ضمانت اصل و سود آن توسط دولت، واگذاری سهام و سهم الشرکته دولت در شرکت‌ها، صدور اوراق رهنی با نرخ سود اسمی و با سررسید ۵ ساله (سایر بانک‌ها می‌توانند اوراق منتشر توسط این بانک را خریداری نمایند. اوراق خریداریشده در صورت نگهداری تا سررسید از تعهدات تکلیفی آن بانک کسر می‌شود.) را صرف افزایش سرمایه بانک مسکن نماید.
چراغ سبز مجلس به دولت برای واردات، خرید و تهاتر فرآورده‌های نفتی
در سال آینده دولت مجاز به واردات، خرید و تهاتر فرآورده‌های نفتی تا سقف ردیف‌های درنظرگرفته شده کردند. در بخش درآمدی بند (ت) تبصره (۳) ماده واحده این لایحه آمده است: به‌منظور تأمین فرآورده‌های نفتی موردنیاز کشور، به شرکت‌های دولتی تابع ذی‌ربط وزارت نفت اجازه داده می‌شود با رعایت اصل پنجاه‌وسوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ضمن به‌کارگیری راهکارهای بهینه‌سازی و کاهش مصرف نسبت به واردات، خرید و تهاتر فرآورده‌های نفتی تا سقف ردیف‌های در نظر گرفته‌شده اقدام کنند.همچنین در مصوبه دیگری مقرر شد بنزین‌های وارداتی غیر یارانهای توسط بخش غیردولتی، مشمول معافیت عوارض و مالیات نشود.
مجوز مجلس برای واردات خودروی نو و کارکرده
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در چارچوب بررسی موارد ارجاعی لایحه بودجه ۱۴۰۴ مجوز دادند با دریافت عوارض ۶۰ درصدی، خودروهای نو و کارکرده تا حداکثر ۵ سال وارد شود. در بند( ر) تبصره ۱ ماده واحده این لایحه آمده است: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است حداقل سه میلیارد و سیصد میلیون (۳/۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰) یورو از محل اجزای (۱) و (۲) بند (الف) ماده ۱۱ قانون برنامه هفتم پیشرفت و یا سایر منابع مورد تأیید (در هر فصل سال حداقل ۲۰ درصد) برای واردات خودروی سواری نو و کارکرده (حداکثر پنج سال ساخت) اختصاص دهد. متقاضیان واردات با رعایت قانون ساماندهی صنعت خودرو مصوب ۲۶/۸/۱۴۰۰ می‌توانند نسبت به ثبت درخواست واردات خودرو از محل منابع این بند اقدام کنند. حقوق ورودی خودروهای وارداتی از محل ارز تخصیصی این بند ۶۰ درصد تعیین می‌گردد. واردات خودرو موضوع این بند از محل ارز حاصل از صادرات، مشمول رفع تعهد ارزی صادرکنندگان مربوط می‌شود. واردات خودرو توسط اشخاص و ایرانیان ساکن خارج از کشور، برای هر ایرانی در سال یک خودرو، خارج از سقف مذکور، بدون انتقال ارز و از محل ارز در اختیار با نرخ ۶۰ درصد حقوق ورودی مجاز است.
تعیین موعد پرداخت مالیات بر خودروهای لوکس و مصوبه مجلس برای اشتغال‌زایی
نمایندگان مجلس شورای اسلامی مقرر کردند که تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی مکلف‌اند مالیات سالانه مربوط به خودروهای تحت تملک خود و فرزندان کمتر از هجده سال و محجور تحت تکفل را حداکثر تا پایان آبان سال ۱۴۰۴ پرداخت کنند. همچنین نمایندگان مجلس در راستای تأمین اهداف رشد اقتصادی، نحوه تأمین منابع اشتغال‌زایی توسط دولت را مشخص کردند. در بررسی بیشتر این موضوع به گفتوگو با حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی، عضو هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی و مهرداد لاهوتی، نایب‌رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس شورای اسلامی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی، عضو هیئت‌رئیسه مجلس مطرح کرد:
تکلیف بانک‌ها به پرداخت اعتبارات سرمایه در گردش و کاهش مالیات واحدهای تولیدی
حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی، عضو هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با خبرنگار «رسالت» به تشریح مهم‌ترین مصوبات اقتصادی مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه سال آینده پرداخت و دراین‌باره عنوان کرد: یکی از مصوبات اقتصادی حائزاهنیت مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه سال آینده، کاهش مالیات واحدهای تولیدی است چراکه این روند می‌تواند به حوزه تولید کمک شایانی کند. همچنین در حوزه سرمایه‌گذاری خارجی مجلس به دولت مجوز داد تا ۳۰ میلیارد یورو سرمایه‌گذار به داخل کشور بیاورد.
وی افزود: در حوزه تسهیلات به‌ویژه تسهیلات بخش مسکن چندین اقتصادی حائز اهمیت رقم خورد تا بازار مسکن در کشور رونق گیرد و زنجیره‌های پایین‌دستی پویا و فعال شوند.
حجت‌الاسلام سلیمی تصریح کرد: در حوزه تأمین مالی واحدهای تولیدی منابع خوبی در بودجه سال آینده در نظر گرفته‌شده است. همچنین در بخش کیفیت واردات مواد اولیه، حقوق و عوارض نیز موضوعات تسهیلگر در نظر گرفته‌شده است و تخفیف‌های قابل‌توجهی نیز اعمال شده است.
عضو هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی همچنین خاطرنشان کرد: در بخش انرژی تجدید پذیر امکان سرمایه‌گذاری در نظر گرفته‌شده تا چرخ واحدهای تولیدی به حرکت دربیاید و براین اساس منابع اجرای طرح‌های توسعه‌ای و تولید برق تجدید پذیر و پاک نیز مشخص شد.
او متذکر شد: در بحث تسهیلات نیز مصوبات خوبی رقم خورد. ازجمله اینکه بانک‌ها مکلف به پرداخت اعتبار به‌ویژه در حوزه سرمایه در گردش شدند.
وی یادآور شد: به‌منظور جلوگیری از تورم به‌ویژه تورم بخش تولیدی، نگاه متفاوتی نسبت به ادوار گذشته در نظر گرفته‌شده است.
حجت‌الاسلام سلیمی در پایان این گفتوگو همچنین ادامه داد: در حوزه واگذاری‌ها و افزایش بهره‌وری نیز تکالیفی در نظر گرفته‌شده است. همچنین در بحث صندوق بهینه‌سازی سوخت نیز تصمیماتی اعمال‌شده تا افزایش سرمایه‌گذاری رقم بخورد.
مهرداد لاهوتی، نایب‌رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس بیان کرد:
تسویه بدهی دولت به بانک‌ها به‌منظور کاهش نا ترازی شبکه بانکی
مهرداد لاهوتی، نایب‌رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه و نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با خبرنگار «رسالت» به تشریح مهم‌ترین مصوبات اقتصادی مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه سال آینده پرداخت و دراین‌باره بیان کرد: تخفیفات مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی یکی از مهم‌ترین مصوبات اقتصادی مجلس برای لایحه بودجه ۱۴۰۴ است. همچنین در تبصره ۱۵ تسهیلات لازم برای تولید و اشتغال مشخص و در نظر گرفته‌شده است.
وی با اشاره به تسهیل فرآیند افزایش سرمایه خارجی در کشور بیان کرد: نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی لایحه بودجه سال آینده مصوب کردند و به دولت اجازه داده شد که در بخش سرمایه‌گذاری تا۳۰ میلیارد یورو سرمایه‌گذار انجام شود.
لاهوتی تصریح کرد: مولدسازی اموال و دارایی‌های دولت و واگذاری سهام از دیگر نکات اقتصادی حائز اهمیت و مصوبات مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه سال آینده می‌باشد.
نایب‌رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس شورای اسلامی همچنین خاطرنشان کرد: در راستای حمایت از تولید و تسویه بدهی دولت به بانک‌ها مصوب شد که مبلغ ۲۰۰ هزار میلیارد تومان از بدهی دولت به بانک‌ها پرداخت شود.
او در پایان این گفتوگو متذکر شد: نا ترازی بانک‌ها که یکی از موضوعات مهم و چالش‌های پیش‌رو بود و برهمین اساس مجلس شورای اسلامی کوشید تا مبلغ ۲۰۰ هزار میلیارد تومان از بدهی دولت به بانک‌ها پرداخت شود و به نا ترازی بانک‌ها کمک شود. همچنین درنظرگرفته شد تا در برخی موارد و در صورت نیاز بانک‌ها اموال خود را واگذار و از آن به‌عنوان افزایش سرمایه استفاده کنند.
🔻روزنامه همشهری
📍 بازی جدید بازار ارز
سامانه ارز تجاری که معاملات در آن به‌صورت توافقی انجام می‌شود از دیروز آغاز به‌کار کرد
از روز گذشته برای نخستین‌بار مبادلات بازار ارز توافقی آغاز شد. قرار است از اول بهمن‌ماه، معاملات سامانه نیما بهطور کامل متوقف شود و همه مبادلات به این بازار منتقل شوند. به‌گفته وزیر اقتصاد ، سامانه ارز توافقی منجر به حذف رانت خواهد شد. به گزارش همشهری، قیمت ارز در ایران همواره چالش‌برانگیز بوده است. در طول چند سال گذشته افزایش شکاف نرخ ارز نیمایی با بازار آزاد ضربات زیادی به صادرات وارد و حجم عرضه ارز را در بازار داخلی محدود کرد. این موضوع در عین حال به نفع واردکننده‌ها تمام و منجر شد رانت زیادی بین عده‌ای خاص توزیع شود. عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد روز گذشته در همین باره گفت: قیمت‌گذاری دستوری در بازارها ازجمله بازار ارز، جز توزیع رانت، ایجاد فساد و تشدید سفته‌بازی و التهاب در بازار ارز نتیجه‌ای به بار نمی‌آورد. او افزود: براساس یافته‌های علم اقتصاد و تجربه خود در این سال‌ها می‌گویم که بدون مهار تورم، دفاع از نرخ‌های ارز غیرواقعی، اگر هم در کوتاه‌مدت فایده اندکی برای آن متصور شویم، پایدار نیست؛ بلکه با از بین بردن ذخایر ارزی، امنیت اقتصادی کشور را دچار آسیب جدی می‌کند.
تاسیس بازار ارز توافقی
به دنبال چالش‌های بزرگی که قیمت ارز نیمایی برای اقتصاد به وجود آورده بود، دولت تصمیم گرفت که نظام مبادلات ارزی را توافقی کند تا قیمت‌ها براساس عرضه و تقاضا تعیین شود.بر همین اساس از روز گذشته سامانه ارز تجاری که معاملات در آن به‌صورت توافقی انجام می‌شود، آغاز به کار کرد و قرار است از اول بهمن‌ماه نیز شرکت‌های پتروشیمی، پالایشی، فولادی، صنایع فلزات رنگین و فرآورده‌های نفتی، ارز حاصل از صادرات خود را در بازار ارز تجاری به صورت توافقی عرضه کنند؛ بنابراین از اول بهمن‌ماه دیگر سامانه معاملاتی نیمایی در کار نخواهد بود.پیش از این در مرحله نخست، سوم آذر‌ماه امسال معاملات برخی صنایع مانند صنایع سیمان، کاشی، سرامیک و روانکارها در این سامانه آغاز شده و قرار است از اول بهمن ماه مبادلات همه صنایع در این سامانه انجام شود.تاکنون ۲۲بانک به سامانه معاملات ارز تجاری متصل شده و ۱۹بانک نیز تاکنون اقدام به ثبت سفارش و معامله کرده‌اند.دیروز در نخستین روز مبادلات قیمت هر دلار آمریکا سامانه ۵۹ هزار و ۶۴۷ تومان کشف شد. محمد آرام، معاون ارزی بانک مرکزی دراین‌باره گفت: قیمت در سامانه ارز تجاری می‌تواند در دامنه ۳درصد حرکت رو به بالا یا رو به پایین داشته باشد و محدودیتی برای آن وجود ندارد؛ این یک استاندارد معاملاتی است که در معاملات بین‌المللی وجود دارد.او افزود: هدف سیاستگذار این است که دامنه نوسان، گسترده و حد نوسان در یک دایره منطقی نگه داشته شود؛ چراکه در غیر این صورت بازار دچار بی‌ثباتی خواهد شد. وقتی بازار متعادل خواهد بود که حد نوسان آن منطقی باشد؛ یعنی نوسانات روزانه وجود داشته باشد که در همه بازارها می‌تواند اتفاق بیفتد.
موافقان
حسن معتمدی، کارشناس پولی بانکی:
حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز اقدامی صحیح است؛ زیرا می‌تواند به تولیدات صادرات‌محور کمک کند، این سیستم همچنین می تواند در بخش واردات منجر به اولویت‌بندی براساس نیازهای بازار شود و در زمینه مبارزه با قاچاق نقش مثبتی ایفا کند. اقتصاددانان و فعالان اقتصادی، در موارد متعددی توصیه به تک‌نرخی شدن ارز کرده‌اند. طی دهه‌های گذشته نیز چندین بار تلاش شده است این سیاست اجرا شود؛ اما به دلایل مختلف این تلاش‌ها به نتیجه نرسیده‌اند.
حمیدرضا جیهانی، کارشناس بازارهای مالی:
راه اندازی بازار توافقی ارز در شرایطی که با آغاز سال نوی میلادی تقاضا برای تسویه ارزی بالا می‌رود، باعث مدیریت بازار خواهد شد. خوشبختانه راه‌اندازی سامانه ارز تجاری، مورد وثوق تمام تجار نیز قرار گرفته و شرایط برای تحقق ارز تک‌نرخی فراهم شده است. البته با توجه به شرایط تحریمی، حرکت به سمت ارز تک‌نرخی باید با ملاحظه سبد معیشتی مردم صورت بگیرد.
مخالفان
محمدرضا منجذب ، کارشناس اقتصادی:
تلاطم‌های بین‌المللی، جنگ‌های منطقه‌ای، سرکار آمدن ترامپ، موقعیت اوکراین، به اتمام رسیدن دوره برجام و ... همگی موجب می‌شوند با احتیاط بیشتری دست به سیاست‌های جدید بزنیم. مضاف بر اینکه نرخ ارز ترجیحی را به نرخ آزاد نزدیک می‌کنیم که تورمی بر کالاهای تحت حمایت آن تحمیل می‌کند. هم‌اکنون اقتصاد ایران دوره‌ای با تورم‌های بالا را تجربه می‌کند. چنانچه فشار حداکثری ترامپی احیا شود، موج تورمی شدیدتری تجربه خواهد شد.
حسین صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس:
از ابتدای سال نرخ ارز نیما از ۴۰هزار تومان به ۵۴هزار تومان افزایش یافته و حالا می‌خواهید این نرخ را به ۶۲هزار تومان برسانید؟
همچنین این سوال را از وزیر اقتصاد مطرح می‌کنم، آیا می‌خواهید با گران‌کردن ارز و ایجاد تورم، بورس را سبز کنید؟
مطالب مرتبط
