هم‌زمان ارزش کل بازار از ۳۰۰۰ هزار میلیارد تومان فراتر رفت و این مرز روانی را نیز شکست. گرچه فروشندگان فشار محسوسی را وارد می‌کنند، اما همچنان جبهه متقاضیان برنده بلامنازع این نبرد هستند. به‌طوری‌که دیروز در رکوردی دیگر، خالص خرید سهامداران حقیقی در بورس به بیش از ۱۵۰۰ میلیارد تومان رسید. در حالی طولانی‌ترین دوران رونق سهام در تاریخ بیش از ۵۰ ساله این بازار تجربه می‌شود که این بار رنگ و بوی تازه‌ای دارد. از یک سو، در این فضای پرسود، مشارکت بالای عموم مردم باعث شده تا این بار قشر گسترده‌تری از جامعه به منافع حاصل از رونق سهام دست یابند. هرچند این موضوع وجه مثبتی در این روزها محسوب می‌شود، اما جنبه نگران‌کننده‌ای نیز وجود دارد. به طوری که تازه‌واردهای بورس، افت قیمت‌ها و زیان را به‌طور محسوس تجربه نکرده‌اند و با توجه به طبیعت اصلاح پس از رشدهای پی‌در‌پی، واکنش هیجانی این افراد محل پرسش و دغدغه بسیاری از فعالان اقتصادی است؛ بنابراین بیش از هر زمانی نیاز است اقداماتی از جمله افزایش شناوری سهام با عرضه بیشتر و تسهیل افزایش سرمایه‌ها به‌ویژه از طریق صرف سهام تسریع شود.

بورس تهران در جریان معاملات سومین روز کاری هفته با ثبت رشد بیش از ۲۲ هزار واحدی شاخص کل (معادل ۸/ ۲ درصد) روند پرشتاب صعودی خود را حفظ و از مرز ۸۲۰ هزار واحدی نیز عبور کرد. به این ترتیب در ۲۳ روز کاری سپری شده از سال جدید، شاخص کل پرواز خیره‌کننده ۶۰ درصدی را به ثبت رساند. روز گذشته شاهد شکسته شدن رکورد تغییر مالکیت روزانه از سهامداران حقوقی به حقیقی با عبور از مرز ۱۵۰۰ میلیارد تومان بودیم که نشان از برتری خریداران با وجود فشار فروش است. بورس تهران طولانی‌ترین دوران رونق خود را پشت سر می‌گذارد که با درگیر کردن تعداد زیادی از مردم با جریان سودآوری، در حال تغییر مختصات است. اما از طرف دیگر تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران تجربه زیان و اصلاح قیمت طولانی مدت را نداشته‌اند و از آنجا که فراز و فرود جزو لاینفک بازارهای سهام به شمار می‌آید، واکنش این افراد به چنین روندی می‌تواند نگران‌کننده باشد. حتی خوشبین‌ترین سرمایه‌گذاران نیز انتظار تحقق چنین رشدی را در این بازه زمانی نداشتند. هجوم سرمایه‌های سرگردان با شتاب روز افزون به تالار شیشه‌ای برای کسب سودهای شیرین در کوتاه‌ترین زمان ممکن عامل اصلی پرواز بهاری شاخص کل به شمار می‌آید.

سریال بی‌پایان رکوردشکنی‌ها

ارزش معاملات خرد بورس تهران در روز گذشته از رقم ۹۵۰۰ میلیارد تومان عبور کرد و از این جنبه یک روز شلوغ دیگر را پشت سر گذاشتیم. بازگشت زمان معاملات برخی از سهم‌های عرضه‌ اولیه‌ای به ساعات معمول اختلال هسته معاملات را در پی داشت اما شدت این موضوع تا حد قابل قبولی کاهش یافته بود. علاوه بر این دیروز خالص تغییر مالکیت سهام از سهامداران حقوقی به حقیقی سطح جدید ۱۵۱۵ میلیارد تومانی را نشانه گرفت که بیانگر تزریق روزافزون نقدینگی به بورس تهران و یک نشانه امیدوارکننده برای تداوم روند فعلی به شمار می‌آید. روز دوشنبه از ۳۰۴ نماد فعال بورسی، قیمت پایانی ۱۹۷ نماد مثبت و ۱۰۶ نماد منفی بود. در این میان ۱۴۴ نماد بورسی صف خرید به ارزش ۳۴۰۷ میلیارد تومان داشتند (بدون درنظر گرفتن نمادهای «شستا» و «تملت») و در نقطه مقابل ۲۴ نماد بورسی صف فروش ۲۶۲ میلیارد تومانی را تجربه کردند. در دو نماد تازه‌وارد «شستا» و «تملت» نیز روز گذشته در مجموع شاهد تشکیل صف خرید ۹۸۴ میلیارد تومانی بودیم. افزایش تعداد نمادهای منفی نسبت به روز گذشته و تعداد و ارزش صف‌های فروش اگرچه تاثیر محسوسی بر روند رو به رشد شاخص کل نداشت، اما نشان‌دهنده شکل‌گیری یک روند اصلاحی در نمادهای پرسرعت دوره‌های گذشته است.

دو نگاه به صعود سهام

با احتساب رشد روز گذشته شاخص کل، میانگین مرکب رشد روزانه دماسنج بازار از مرز ۲ درصد عبور کرده‌است. به عبارت دیگر دماسنج اصلی تالار شیشه‌ای به‌طور متوسط با رشد روزانه ۲درصد همراه شده است. افزایش شتاب رشد درصدی طی روزهای اخیر باعث بروز برخی نگرانی‌ها در میان اهالی بازار سهام شده است. برخی از منتقدان روند فعلی، بر این باورند که جهش‌های متوالی و پرسرعت قیمت‌ها، علاوه بر وارد کردن بسیاری از سهم‌ها به محدوده حبابی، پتانسیل‌های رشد سهام غیرحبابی را نیز از بین خواهد برد و بورس تهران حتی اگر با خروج سرمایه‌ها همراه نشود، جز تزریق روزافزون نقدینگی دیگر دلیلی برای رشد نخواهد یافت. تزریق نقدینگی‌ای که منجر به حباب خواهد شد. از سوی دیگر، موافقان روند فعلی، رشد قیمت‌ها و ارزش بازار سهام را همپای افزایش ضریب نفوذ بورس و نقدشوندگی معاملات می‌دانند و بر این نکته تاکید می‌کنند که چنین جهش‌هایی لازمه گذر از دوران بلوغ بازار سهام کشور است و مقایسه معادلات اخیر با متغیرها و مختصات سال‌های قبل یک اشتباه کلان در میان تحلیلگران است.

سبقت بزرگتر‌های بورسی

شاخص‌های بورسی کماکان صعودی است. قیمت سهام در نمادهای بزرگ‌تر رشد‌های حداکثری را تجربه می‌کند و سهم‌هایی که سابقه شتاب بیشتر در دوره‌های قبلی را داشته‌اند بدون قفل شدن در صف‌های فروش و با ثبت ارزش معاملات بالا (که حاکی از نقدشوندگی مناسب در بستر بازار سهام است) درجا زدن قیمت یا اصلاح تدریجی را تجربه می‌کنند. شاهد این ادعا، رشد ۸۵/ ۲ درصدی شاخص کل در مقایسه با رشد ۶/ ۱ درصدی شاخص کل هم‌وزن در روز دوشنبه است. اگرچه شاخص کل هم‌وزن از ابتدای سال تاکنون ۵۳ درصد رشد داشته و در قیاس با رشد ۶۰ درصدی شاخص کل عقب‌ماندگی زیادی را نشان نمی‌دهد اما شتاب‌گیری شاخص کل در روزهای اخیر نمود بیشتری پیدا کرده ‌است به نحوی که طی ۱۳ روز کاری اخیر، شاخص کل جهش ۳۷ درصدی داشته اما شاخص کل هم‌وزن ۲۷ درصد رشد را تجربه کرده‌ است. بسیاری بر این باورند که عقب ماندن شرکت‌های بزرگ‌تر از جریان کلی بازار سهام در بلندمدت و تمایل سرمایه‌گذاران به سهم‌های کمتر رشد کرده (فارغ از معیارها و ملاک‌های سودآوری) به‌عنوان اصلی‌ترین دلیل ترغیب سرمایه‌گذاران به خرید سهام شرکت‌های بزرگ‌تر و به اصطلاح جامانده بورسی عمل می‌کند. از سوی دیگر برخی از فعالان بازار بر این باورند که تاثیر عرضه صندوق‌های ETF دولتی برای جهش قیمت سهام شرکت‌های درگیر با این مقوله نقش اساسی را ایفا می‌کند و انتظار حمایت دولت از قیمت سهم‌های عرضه شده در این فرآیند است که سرمایه‌گذاران را به خرید هرچه بیشتر سهام یادشده ترغیب می‌کند.

ابهامات صندوق‌های دولتی

قراراست پذیره‌نویسی اولین مرحله واگذاری سهام دولتی در قالب صندوق‌های قابل معامله بورسی (ETF) از روز ۱۴ تا ۳۱ اردیبهشت، صورت پذیرد. مرحله اول واگذاری شامل سهام سه بانک بزرگ ملت، تجارت و صادرات و دو بیمه البرز و اتکایی خواهد بود و وزیر اقتصاد مجموع ارزش این صندوق را ۱۶ هزار و ۵۰۰ میلیون تومان عنوان کرده‌است. «دنیای اقتصاد» در گزارش روز دوشنبه خود تحت عنوان «کمین ۸ میلیونی برای عرضه بزرگ» به بیان جزئیات این طرح پرداخت.

براساس اطلاعات موجود، هر کد ملی می‌تواند تا سقف ۲ میلیون تومان مالک واحدهای این صندوق سرمایه‌گذاری شود. ملاک قیمت‌گذاری هر واحد این صندوق سرمایه‌گذاری، میانگین قیمت ۳۰ روز گذشته با لحاظ کردن ۲۰ درصد تخفیف است. نکته‌ای که در این خصوص باید مورد توجه قرار گیرد این است که فروش واحدهای این صندوق تا دو ماه پس از تخصیص امکان‌پذیر نیست.بنابراین اگر قیمت سهام یادشده روند رو به رشد خود را ادامه دهند، قیمت میانگین عرضه با لحاظ کردن تخفیف ۲۰ درصدی نسبت به ارزش روز بازاری سبدی از این سهام فاصله نزدیک به ۳۰ درصدی خواهد داشت اما برای موفقیت اولین عرضه صندوق‌های دولتی باید قیمت‌ها در سطوح جذاب برای فروش در دوماه آینده باقی بمانند و علاوه بر این موضوع محدوده جذابیت در سطحی بالا نرود که هجوم فروشندگان را به همراه داشته باشد. از سوی دیگر اگر قیمت‌ها به‌طور متوسط در این بازه زمانی رشد نکنند یا بخش بزرگی از رشد خود را اصلاح کنند، علاوه بر کاهش جذابیت خرید صندوق‌ها، ترس از ریزش بیشتر و متضرر شدن سرمایه‌گذاران وجود خواهد داشت؛ امری که با توجه به نیاز دولت و برنامه بلندمدت تامین نقدینگی از بازار سهام دور از ذهن خواهد بود.

بورس ۳ میلیون میلیاردی شد

پرواز ۶۰ درصدی شاخص کل در ۲۳ روز کاری سپری شده از سال ۹۹، سریع‌ترین و فراگیرترین صعود تاریخ بورس تهران است. این جهش به معنی بازدهی ۲ درصدی مجموع ارزش شرکت‌های بورسی در مقیاس روزانه است. امری که منجر به عبور ارزش بازار بورس اوراق بهادار تهران از مرز ۳ هزار هزار میلیارد تومان (۳ میلیون میلیارد تومان) در روز گذشته شد. برای محاسبه میزان رشد ریالی بورس باید ارزش عرضه اولیه سهام سازمان تامین اجتماعی را به‌عنوان یک شرکت تازه‌وارد از این محاسبات کنار بگذاریم، با این حساب رشد ریالی بورس تهران در سال جدید به رقم ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده و به‌طور متوسط روزانه ۵۲ هزار میلیارد تومان ارزش این بازار افزایش یافته است. با این حال، این رشد به‌صورت تصاعدی بوده و در روزهای اخیر نسبت به روزهای اولیه گام‌های بزرگ‌تری برداشته است. ضمن اینکه مجموع ارزش معاملات خرد بورس تهران در روزهای سپری شده از سال ۹۹ به ۱۵۰ هزار میلیارد تومان رسیده‌است و از متوسط روزانه ۶ هزار میلیارد تومان عبور کرده‌ایم. این در حالی‌ست که متوسط ارزش معاملات خرد روزانه در بورس تهران طی ۹ روز کاری اخیر رقم ۷۵۰۰ میلیارد تومان را نشان می‌دهد. مقایسه بین متوسط حجم و ارزش معاملات حاکی از این است که علاوه بر تاثیر میانگین رشد قیمت‌ها، تقابل خریداران و فروشندگان هم در بازار تشدید شده‌است. حضور پرقدرت سهامداران در سود که عرضه‌کنندگان دست و دلبازی در سطوح فعلی و حتی قیمت‌های پایین‌تر هستند، تاکنون با هجوم متقاضیان سهام، منجر به اصلاح یک‌روزه متوسط قیمت‌ها هم نشده‌ است و در آمارها هنوز نشانه‌ای از کاهش قدرت خریداران پیدا نیست.

ریسک بزرگ بی‌تجربگی

حرکتی که در سهام از ابتدای سال ۹۷ به آرامی شروع شد، با جلب فزاینده اعتماد سرمایه‌های عمومی رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفته است. برآیند این اتفاق برای خانواده بورس که روز به روز بر جمعیت آنها افزوده می‌شود، نوعی احساس امنیت و شناخت بیشتر را به وجود آورده است. علاوه بر این، رضایت ناشی از کسب سودهای خوب از بازار سهام، بورس را یک گزینه قابل اعتنا برای جذب سرمایه‌های سرگردان در میان عموم مردم مطرح کرده‌ و ذهنیت منفی جامعه را در مورد این بازار به کمترین سطح ممکن رسانده است. علاوه بر این، خروج پرشتاب از بازار سهام پس از کسب سود‌های مقطعی، در میان‌مدت به تجربه‌های زیان‌بار منجر شده و با این تفاسیر نگاه سرمایه‌گذاران به بورس تا حد زیادی تغییر کرده‌است. اما در نقطه مقابل آمارها نشان می‌دهد به‌رغم ریسک‌های متنوع در بازار سهام، روند صعودی این بازار دچار چالش اساسی و اصلاح معنادار نشده‌است. عدم تجربه ریزش و جبران زودهنگام روند اصلاح‌ نهایتا یک هفته‌ای قیمت‌ها ریسک مواجهه با چنین واقعه‌ای را بالا می‌برد. در چنین شرایطی علاوه بر احتمال بروز رفتارهای هیجانی و غلبه ترس توسط سرمایه‌گذاران بی‌تجربه، ورود زودتر از موعد و بالا رفتن هزینه معاملاتی نیز می‌تواند به بسط جریان منفی کمک کند. اما به لحاظ فنی و ساختاری نیز ورود این سرمایه‌های سرگردان به بورس تهران اگر به تزریق نقدینگی به شرکت‌ها از طریق ثبت افزایش سرمایه از محل صرف سهام منجر نشود، یک فرآیند کاذب و بی‌حاصل خواهد بود. شرکت‌ها فرصت استفاده از نقدینگی موجود در بازار سهام و گسترش فعالیت‌ها را از دست خواهند داد که این امر تناسب سودآوری و ارزش‌گذاری شرکت‌های بورسی را از بین خواهد برد.

منبع: دنیای اقتصاد