شرکت دخانیات ایران بعنوان گستردهترین مجموعه تولید انواع سیگار، تنباکو و محصولات دخانی در کشور که دهههاست محصولات آن، همنشین لحظات تنهایی و یا گردهماییهای دوستانه و خانوادگی ایرانیان است؛ از این قاعده مستثنا نیست.
حدود ۶۰درصد مواد و کالاهای موردنیاز برای تولید سیگار در داخل، وارداتی است. از کاغذ و چوب پنبههای چینی تا توتونهای خوشبوی برزیلی و زیمبابوهای و... همه باید با تامین ارز از بازار آزاد در شرایط دشوار تحریم و کرونا، خریداری شوند و با رعایت الزامات و استانداردهای مربوط به حفظ کیفیت و سلامت مواد و کالاها فرسنگها راه هوایی یا دریایی را بپیمایند و با گذر از دالانهای گمرک و بنادر و دیگر نهادها و دستگاههای نظارتی، نهایتا به کارخانجات برسند و انبار شوند و بالاخره، چرخ تولید را بگردانند. این روند سخت و طولانی و پیچدرپیچ، طبعا نیازمند ساختار و سیستمی مناسب است.
یکی از ایدههای مطرح در این زمینه که از سال۹۶ در شرکت دخانیات ایران اجرایی شد، ایجاد شرکتی ویژه و اختصاصی برای فعالیت در حوزه تامین مواد اولیه و اقدامات مرتبط با آن بود.
تحت این عنوان بود که در زمان مسئولیت مدیرعامل سابق شرکت دخانیات، شرکتی با عنوان شرکت ایدهآل دخانی ایرانیان به شکل سهامی خاص ایجاد شد. حوزه فعالیت این شرکت جدید در آگهی ثبت شرکت چنین تعریف شده بود:
- توتون و تنباکوی خام یا نساخته؛ آخال آنها.
- دسته الیاف از رشتههای مصنوعی.
- سایر توتونها و تنباکوهای ساختهشده و بدل توتونها و تنباکوهای ساختهشده؛ توتون و تنباکوی (هموژنیزه) یا (دوباره ساختهشده) (Reconstituded)؛ عصاره و اسانس توتون و تنباکو
- آوات ازمواد نسجی و اشیای از آن؛ الیاف نسجی، که درازای آنها از 5میلیمتر بیشتر نباشد (پرز منسوجات) (Flock) گرد و گره و گلولههای کوچک (Mill neps) از مواد نسجی.
- کاغذ سیگار، حتی بریدهشده به اندازه معین یا به شکل دفترچه یا لوله.
فعالیت این شرکت گرچه از نظر عملیات اجرایی مثبت و موثر به نظر میرسید و میتوانست فعالیتهای وارداتی و تامین مواد اولیه را با تمرکز و سرعت بیشتری شکل دهد؛ اما کارنامه دو ساله آن، چنین چیزی را نشان نمیدهد. این مساله حتی در همان سال ۱۳۹۷ برای ناظران مشخص شده بود. بطوری که با وجود تشدید تحریمها در این سال که طبعا نیاز به شرکتهایی برای تسهیل فعالیتهای وارداتی را بیشتر میکرد؛ مجمع عمومی شرکت دخانیات ایران رای به انحلال شرکت ایدهآل دخانی ایرانیان داد.
دلیل اصلی این مساله، شفاف نبودن فعالیتهای این شرکت و درعینحال، ناکارآمدی آن در تامین مواد اولیه بود که به کاهش تولید کارخانجات مختلف شرکت دخانیات در سراسر کشور و سقوط سهم آن از بازار سیگار و مواد دخانی ایران منجر شده بود. بطوری که این شرکت که در اوایل دهه۸۰ سهم ۲۵درصدی بازار ایران را در اختیار داشت، درنیمه اول سال۹۸ به زیر ۱۰درصد سقوط کرده بود و طبق گزارش بازرس مجمع، چشمانداز روشنی برای ادامه فعالیت آن وجود نداشت.
البته، عوامل اصلی سقوط شرکت دخانیات ایران موارد دیگری بوده است؛ اما درعینحال، شرکت ایدهآل دخانی ایرانیان هم طی دو سال فعالیت خود، نهتنها نتوانسته بود از مشکلات شرکت دخانیات ایران بکاهد، بلکه خود به مجموعهای غیرشفاف و حتی زاید تبدیل شده بود که میتوانست مشکلات حقوقی و قضایی را هم متوجه شرکت دخانیات ایران و مدیریت آن کند.
مدتی بعد از برگزاری مجمع، شرکت دخانیات ایران با تغییرات مدیریتی مواجه شد. سیاوش افضلی از شهریورماه۱۳۹۸ سکان اداره غول دخانیات ایران را در دست گرفت. او که از کارکنان قدیمی شرکت بود و تقریبا در همه بخشهای آن سابقه فعالیت و مدیریت داشت، بنا به صلاحدید وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی صندلی قائممقامی و عضویت هیاتمدیره شرکت بورسی و قدرتمند ایرانول را رها کرد و به شرکت قدیمی و درحال سقوط دخانیات آمد.
یکی از اولین کارهای مدیرعامل جدید، تغییر و تحول در شرکت ایدهآل دخانی ایرانیان است. یک کانال تخصصی حوزه دخانیات در گزارشی درباره این تحولات مینویسد: «افضلی اولین تغییر مدیریتی را در ترکیب هیاتمدیره شرکت مستقل تامین و تهیه مواد اولیه کالاهای دخانی انجام میدهد و همزمان دستور قاطع و صریحی در پای گزارش بازرسی و حسابرسی صادر مینماید تا با متخلفان برخورد قانونی صورت پذیرد. با پیگیری اعضای جدید هیاتمدیره، حجم قابلتوجهی ازمواد اولیه توتونی و غیرتوتونی از گمرکات ترخیص میگردد و سفارشگذاری برای ماههای آینده کارخانجات تولیدی انجام میپذیرد. موقتا گره تامین مواد باز میشود و کارخانجات کشور در سه شیفت در پاییز آغاز بهکارمیکنند، مزایای معوق کارکنان پرداخت میشود و قراردادهایی با شرکتهای بزرگ برای تولید مشترک با شرکت دخانیات و استفاده از ظرفیت مازاد منعقد میشود. سهامداران بزرگ دخانیات با تغییرات انجامشده در ایدهآل دخانی و باز شدن گرههای تامین مواد درمییابند که یک شرکت تامین مواد اولیه فینفسه نمیتواند فاسد باشد؛ بلکه سازوکارهای غیرشفاف حاکم بین روابط افراد است که میتواند مفسدهآمیز باشد. به همین دلیل، صندوق بازنشستگی فولاد (بزرگترین سهامدار شرکت دخانیات ایران) مجوز فعالیت مجدد آن را برای عدم وقفه در تامین مواد در ایام سخت کرونا و تحریم صادر میکند».
بروز این اتفاقات، از یک طرف، جریاناتی را که افزایش تولید و بازپس گرفتن سهم بازار توسط شرکت باسابقه ایرانی را برنمیتابند، نگران کرد و به واکنشهای رسانهای در سطوح مختلف واداشت و از طرف دیگر، سرعت گرفتن روند تامین مواد اولیه و همزمان با آن پیشرفت روند بازرسی از عملکرد شرکت ایدهآل دخانی ایرانیان، تردیدها درباره عملکرد و کارنامه غیرشفاف این شرکت در دورههای قبل را تشدید کرد؛ آنچه که باعث شد در تحرکاتی رسانهای خواستار انحلال سریع این شرکت قبل از انجام تعهدات خود و مهمتر از آن، روشن شد نتایج بازرسیها شوند.
نکته جالبتوجهتر در این زمینه، وارد شدن افرادی شناختهشده از نیروهای تندرو و براندازان خارج از کشور چون علی جوانمردی و یا گزارشگران رسانههایی چون صدای آمریکا بود که در صفحات توییتر خود، به ادعاپراکنیهای بیپایه و اساس علیه مدیرعامل شرکت دخانیات ایران دست بزنند.
ادعاهایی از این دست که او بازنشسته بوده و مجددا توسط وزیر تعاون به کار گرفته شده است. حال آنکه کل ماجرا این بوده که وی در زمان آغاز مسئولیت در یکی از شرکتهای شستا، طبق روالی قانونی سنوات دوره فعالیت خود در شرکت دخانیات تا آن مقطع را تصفیه کرده بود و حتی دیوان محاسبات در پاسخ به استعلامی، این اقدام وی را تایید کرده بود.
هرچند این تحرکات رسانهای چندان بر روند فعالیت شرکت دخانیات ایران تاثیری نگذاشت و حتی مخالفان سیاسی دولت از آن بعنوان ابزار رقابت و انتقاد استفاده نکردند و خیلی زود بیپایه و اساس بودن آن را دریافتند؛ اما مساله و سوال اصلی این است که چطور صدای آمریکا و براندازانی که پیوند آن با جریان تحریم ایران کاملا آشکار است، مناسبات داخلی شرکت دخانیات را اینقدر بااهمیت میدانند که به آن ورود کنند و با اتکا به سستترین مطالب در جهت حمله به آن برآیند؟
به نظر میرسد پاسخ را باید در اهمیت بازار ۳۵۰هزارمیلیارد ریالی دخانیات ایران دانست و سهمی ۶۵درصدی که شرکتهای وابسته خارجی در آن برای خود تعریف کردهاند. شرکتهایی که بشدت نگران روزی هستند که شرکت دخانیات ایران همچون شیری خفته، بیدار شود و سهم خود را از طعمه لذیذ آنان باز پس بگیرد. طبیعی است که آنان برای جلوگیری از چنین کابوسی، هر شب خواب تازهای علیه صنعتگران و مدیران شرکت کهنهکار ایرانی ببینند و همه ابزارهای خود را در جهت تحقق آن بهکار گیرند؛ چه در ایران و چه در آمریکا!
مطالب مرتبط
نظرات کاربران برای این مطلب فعال نیست