صنعت خودروسازی ایران با بیش از نیم قرن تجربه هنوز نتوانسته به جایگاه مناسبی در عرصه بازارهای جهانی دست یابد و با اینکه همزمان با کره و ژاپن به تولید خودرو پرداخته به مانند آنان در این صنعت پیشرفت نکرده و نتوانسته دراین راه به تولید خودروهای رقابتی دست یابد. در این میان متخصصان کشور توانسته اند تا با تمرکز بر روی صنایع نظامی به ویژه موشک و خودروهای قدرتمند نظامی به موفقیت دست یابند و نام ایران را جزو لیست دارندگان ادوات پیشرفته نظامی دنیا قرار دهند.

سوال اساسی در اینجا این است که چرا اصولا ما توانسته ایم در صنعت پیچیده ای همچون موشک به موفقیت دست یابیم اما در صنعت خودرو که علی الظاهر ساده تر به نظر می رسد و محرمانه و امنیتی نیست، نتوانسته ایم موفقیتی چشمگیر داشته باشیم.

پاسخ را می توان در دو مورد بررسی کرد. نخست آنکه در صنعت خودرو خلاف صنایع نظامی سرمایه گذاری لازم صورت نگرفته و دوم هم مراکز تحقیق و توسعه در این صنعت به مانند صنایع نظامی جدی شمرده نشده است.

می توان گفت نقش واحدهای تحقیق و توسعه در صنایع خودروسازی ایران تقریبا صفر است و خودروسازان ما به مبانی تحقیق و توسعه اعتقاد ندارند و آن را هزینه به شمار می آورند. این در حالیست که متخصصان صنایع نظامی کشور با مطالعات فراوانی که در این واحدها به انجام می رسانند تصمیم می گیرند که ادوات مورد نیاز کشور را در اشل های گوناگون به تولید برسانند.

در صنایع نظامی عموما تیراژ مفهومی ندارد اما با توجه به اینکه رقابت جدی است و صنعتی استراتژیک به شمار می رود، سیاستگذاران آن سعی دارند همواره بهترین ادوات را به تولید برسانند و برای کشور از این لحاظ پرستیژی ایجاد کنند. در صنایع خودروسازی با توجه به اینکه گاه منافع سیاسی و دخالت سیاسیون بر مصالح اقتصادی می چربد، عمده مدیران خودروساز با اختیارات کم باید وارد مذاکرات شوند و به چندین مرجع مختلف نتیجه این مذاکرات را گزارش دهند.

دست و بال مدیران در صنعت خودرو بسته است چرا که هر مقام مسوولی که می خواهد برای خود شهرتی کسب کند به این صنعت می تازد تا از این طریق بتواند نزد افکار عمومی به جایگاهی برسد حال اینکه چنین صنعتی اصولا بهتر است از حرکات پوپولیستی و عموام فریبی بر حذر باشد.

صنعت خودرو با روابط بین الملل رابطه مستقیمی دارد و اگر این روابط به هر دلیلی مخدوش شود این صنعت نیز کارایی خود را از دست خواهد داد چرا که امروزه صنعت خودرو در دنیا به چرخه ای واحد تبدیل شده و خودروسازان سعی بر آن دارند که قطعات مورد نظر خود را از قطعه سازان یا مجموعه سازندگان قطعه در کل دنیا تامین کنند نه اینکه از صفر تا صد یک خودرو را خود طراحی و تهیه کرده و نام خودرو ملی را بر آن نهند.

مشکل صنعت خودرو ایران درجا زدن در بخش های بزرگی از این صنعت است. قراردادهایی که تا کنون منعقد شده، خودروسازان ما را در مسیری قرار داده که تا چند دهه مشغول تولید یک خودرو باشند و از یک پلت فورم منسوخ استفاده کنند. نزدیک به سه دهه خودروهایی نظیر پژو 405 و پراید در کشور ما به تولید می رسد و به نظر می رسد که تولید خودروهایی نظیر ال90 و 206 هم به همین سمت و سو خواهد رفت. انگار قرار نیست برای خودروهای تولید شده در ایران تاریخ انقضایی تعریف شود و خودروسازان همواره سعی دارند تا با انتخاب دسته ای محدود از محصولات چند شرکت خاص، برای ده ها سال به تولید یک خودرو مشغول باشند. این نوع خودروسازی در دنیا منسوخ شده و در شان صنعت باسابقه خودرو ایران نیست از رو این بهتر است تا خودروسازان ما در قراردادهای جدید خود به گونه ای مذاکرات را به پیش ببرند که همواره هر محصول به‌روزی که شریک تجار ی آنان به تولید رساند، تحت لیسانس آنها در ایران نیز به تولید برسد.

در خصوص خودروهای ملی هم می توان گفت که الزاما قرار نیست تمام قطعات یک خودرو را از داخل تامین کرد بلکه سیاستگذاران کشور بهتر است با ایجاد ثبات در فضای سیاسی و اقتصادی، کشور را به سمتی ببرند که قادر باشد در زنجیره تولید قطعات قرار گیرد و بتواند هر نوع قطعه مورد نیاز خود را از این زنجیره تامین کرده و بر روی خودروهای تولیدی خود سوار کنند. امروز چین چنین مسیری را طی می کند و با توجه به قراردادهایی که با بزرگان صنعت خودرو دنیا بسته است خودرویی را به تولید می رساند که تامین موتور آن مثلا از شرکت ب.ام.و، گیربکس آن از شرکت فیات، طراحی آن از یک شرکت ژاپنی و ساخت آن از سوی یک برند چینی صورت می گیرد. طبیعی است مشتریان وقتی که متوجه می شوند خودروی چینی مورد نظر از بهترین های دنیا کمک گرفته تا خودرویی با کیفیت و با قیمت ارزان به تولید برساند، به سمت استفاده از این محصولات خواهد رفت و بازار بزرگی برای خودروهای چینی به وجود خواهد آمد.

صنعت خودرو ما به مانند صنایع موشک سازی امروز تشنه سرمایه گذاری در واحدهای تحقیق و توسعه هست تا متفکران و نخبگان در آنجا هم برای این صنعت سیاستگذاری کنند و اطلاعات دقیق را در اختیار مدیران این صنعت قرار دهند تا هم در انتخاب شرکای تجاری خود موفق عمل کنند و هم بدانند بازار خودرو ایران چه خودرویی را نیاز دارند و این صنعت در مذاکرات خود با طرف های خارجی چه مواردی را بهتر است در نظر گیرد.

وقت آن رسیده که برخی تفکرات در این صنعت نو شود و مدیران به این نکته واقف باشند که مهم تر از داخلی سازی قطعات وصل شدن قطعه سازان ایرانی به زنجیره تولید انواع قطعات است که در این صورت، هم می توانند قطعات خودروهای ایرانی را تامین کنند و هم با توجه به رعایت استانداردهای جهانی محصولاتی را به تولید برسانند که قابل صدور به بازارهای جهانی باشد.

منبع: خودرونامه