روند رو به افزایش تعداد گردشگران در کل دنیا پیش از گسترش بیماری کرونا نشاندهنده چشم انداز بسیار روشن این صنعت در جهان بوده است. با توجه به آمارهای جهانی، گردشگری اولین و مهمترین منبع درآمد ارزی در بیش از ۸۰ کشور جهان و یکی از ۵ منبع اول درآمد ارزی در ۱۸۰ کشور جهان بوده است.
از مهمترین مزیت های گردشگری برای کشورها می توان به اشتغال­زایی، رونق اقتصادی، و افزایش درآمدهای ارزی اشاره کرد. بدین ترتیب توسعه گردشگری در کشورهای در حال توسعه، کشورهای دارای درآمد ارزی تک محصولی (کشورهای صادرکننده نفت) و کشورهایی که به علت جمعیت بالای جوانان جویای کار مشکل اشتغال دارند، از اهمیت زیادی برخوردار است.
نقد و بررسی صنعت گردشگری در کشورمان بدون توجه به ظرفیت های بیشمار و بی نظیر ایران در این صنعت، ممکن نیست. کشور ایران با داشتن رتبه پنجم جاذبه های طبیعی و رتبه دهم جاذبه های تاریخی و باستانی و سایر ظرفیت های جذب گردشگران خارجی از جمله در بخش های بوم گردی (اکوتوریسم)، زمین گردشگری(ژئوتوریسم)، کویرگردی، غارنوردی، گردشگری های فرهنگی، تاریخی، مذهبی، ورزشی، تفریحی و درمانی از ظرفیت بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است. اما به دلیل عوامل متعددی از جمله عدم شناسایی و معرفی دقیق ظرفیت های گردشگری ایران و تبلیغات بسیار ضعیف در این ارتباط و عدم وجود بسترهای اقتصادی مناسب برای جلب نظر سرمایه گذاران در ایجاد زیرساخت های گردشگری، از جمله هتل های مناسب و مجموعه های تفریحی و …، کشورمان از این ظرفیت بالقوه به درستی بهره مند نشده است. بررسی مقایسه های آماری گردشگری بخوبی نشان دهنده این امر است. به عنوان مثال کشور سنگاپور با ۵/۵ میلیون نفر جمعیت و مساحت اندک ۷۲۰ کیلومترمربعی (تقریبا نصف مساحت جزیره قشم با وسعت ۱۴۹۰ کیلومترمربع)، سالانه حدود ۱۵/۵ میلیون نفر گردشگر دارد، یعنی تقریبا ۳ برابر تعداد گردشگرانی که وارد کشورمان می شوند. لازم به توضیح است که سهم عمده ای از حدود ۵ میلیون نفر گردشگر ورودی به ایران، مربوط به دو کشور لبنان و عراق می باشد که عمدتا با هدف زیارت و درمان به کشورمان سفر کرده اند.
بدین ترتیب در کنار ایجاد زیرساخت های مورد نیاز صنعت گردشگری، پرداختن به مقوله شناسایی و معرفی پدیده های طبیعی و تاریخی در جای جای کشور پهناور ایران همتی بیش از پیش می طلبد.
با توجه به رسالت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حمایت از اقتصاد دانش بنیان با تاکید بر استفاده از نوآوری ها و فناوری های پیشرفته در حل چالش های پیش روی هر حوزه، برنامه ریزی هایی برای توسعه صنعت گردشگری کشور در این نهاد انجام شده است.
کشور ایران با توجه به وجود و تنوع پدیده های بی نظیر زمین شناسی، بهشت زمین شناسان لقب گرفته و به همین دلیل است که قبله آمال بسیاری از علاقمندان به پدیده های طبیعی و زمین شناسی در جهان محسوب میشود. به درستی می توان گفت که عدم شناسایی و معرفی جاذبه های زمین­گردشگری (ژئوتوریسم) در ایران یکی از حلقه های مفقوده صنعت گردشگری کشورمان به حساب می آید. در این ارتباط طرح توسعه نوآوری ها و فناوری های حوزه زمین شناسی، معدن و صنایع معدنی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اقدام به ساخت مجموعه فیلم های مستند با عنوان “رخساره زمین” نموده است. برنامه ریزی های دقیق و  مبتنی بر فاکتورهای علمی و هنری و استفاده از آخرین فناوری های فیلمبرداری از جمله استفاده از دوربین های با کیفیت ۴K و پهپاد و نیز برنامه ریزی در ارتباط با انتشار فراگیر این فیلم های مستند با هدف شناساندن هرچه بهتر جاذبه های زمین گردشگری کشورمان، از ویژگی های بارز مجموعه فیلم های مستند رخساره زمین است.
اولین قسمت از مجموعه فیلم های مستند رخساره زمین با عنوان “هرمز جزیره رنگ ها” ساخته شده و در اواسط پاییز سال جاری رونمایی خواهد شد. طبق برنامه ریزی های انجام شده، فیلمبرداری دومین قسمت با عنوان “باداب سورت، پلکان زمین” نیز تا پایان پاییز به انجام خواهد رسید. کویرهای ایران، گلفشان­ ها و … از دیگر اهداف این مجموعه مستند می باشند که در آینده نزدیک اطلاعات مربوط به آنها منتشر خواهد شد.
فیلم مستند “هرمز جزیره رنگ ها” نگاه متفاوتی به این جزیره دارد. جزیره هرمز از ظرفیت های بسیار بالایی برای رشد و توسعه در حوزه های زمین گردشگری، بوم گردی، غارنوردی، جاذبه های فرهنگی تاریخی، مذهبی، تفریحی، ورزشی و درمانی برخوردار است.
از مهمترین ظرفیت های زمین گردشگری هرمز میتوان به جایگیری گنبد نمکی هرمز و پدیده های تکتونیکی آن، عوارض زمین­ ریخت­ شناسی مربوط به انحلال و فرسایش گنبد نمکی هرمز، غارهای نمکی، فروریزش های سواحل مختلف دور جزیره، معادن بینظیر خاک سرخ، وجود بلورهای زیبایی از کانی های مختلف نظیر آپاتیت، دولومیت، هدنبرژیت، پیریت، مگنتیت، هماتیت، اولیژیست، اسپیکولاریت و اشکال مختلف نمک بلورین، توده ای، گل کلمی، گل پنبه ای و …. اشاره کرد.
در بحث بوم گردی، اکوسیستم های جانوری و گیاهی موجود در جزیره، مناطق ساحلی و دریا، از جمله جنگل های مانگرو (حرا)، محل تخم گذاری لاک پشت های دریایی بویژه گونه های در معرض انقراض لاک­ پشت­­ های سبز و لاک­ پشت­ های پوزه عقابی، رقص دلفین ها در آب های دریا، حضور جبیر در دشت آهوان و گونه های مختلف پرنده های دریایی و خشکی از جاذبه های جزیره هرمز به حساب می آیند.
در ارتباط با گردشگری تفریحی، امکانات مربوط به تفریحات دریایی نظیر شنا در سواحل جزیره، غواصی، ماهیگیری، قایق سواری، جت اسکی، همچنین پیاده روی، دوچرخه سواری و موتورسواری در جاده ساحلی (رینگ دور جزیره)، برپایی کمپ های ساحلی و … قابل ذکرند.
در ارتباط با چشم­ اندازهای زیبای طبیعی میتوان به ساحل خونی، ساحل نقره ای، دره تندیس ها، دره رنگین کمان، کوه برفی، کوه الهه نمک فیروزه ای، دره سکوت یا دره انرژی، غار رنگین کمان، رودخانه زعفرانی، غار کریستال، غارهای دریایی، روزنه دریا، سنگ مرغان، پرتگاه غروب و …. اشاره کرد.
تشکیل غارهای متعدد انحلالی در پیکره گنبد نمکی هرمز به صورت تونل ها، تالارها و دالان های بزرگ و کوچک، همراه با استالاگمیت­ ها و استالاکتیت­ های بسیار زیبا و نوارهای رنگین نمکی در دیواره و سقف غارها یکی دیگر از جاذبه های جزیره هرمز است که در بحث غارنوردی در جزیره هرمز دارای اهمیت زیادی است.
تنفس در داخل معادن نمک و غارهای نمکی یکی از روش های توصیه و پذیرفته شده در درمان مشکلات تنفسی است. علاوه بر این، سکوت حاکم در فضای داخلی غارهای نمکی به علت خواص منحصربفرد نمک در جذب امواج و انرژی منفی، عاملی است که بسیاری از افراد را برای رها شدن از استرس و دستیابی به احساس آرامش به داخل این غارهای نمکی می کشاند. بدین ترتیب معادن نمک و غارهای نمکی جزیره هرمز میتوانند به عنوان یک پتانسیل گردشگری درمانی نیز مدنظر قرار گیرند.
وجود قلعه پرتغالی ها در ساحل شمالی جزیره، موزه فرهنگی و نگارخانه دکتر احمد نادعلیان و بازارچه صنایع دستی از جمله جاذبه های گردشگری فرهنگی و تاریخی جزیره هرمز به شمار میروند.
امید است مستند “هرمز جزیره رنگ ها” از مجموعه فیلم های مستند رخساره زمین، بتواند ضمن نشان دادن بخشی از این پدیده های زیبای طبیعی و شناساندن ظرفیت های قابل توجه جزیره هرمز در جذب گردشگر و توسعه صنعت گردشگری در این جزیره، سرآغازی برای معرفی هرچه بیشتر ظرفیت های گردشگری کشور و بویژه زمین گردشگری ایران و اعتلای فرهنگ بومی در راستای حفاظت از سرمایه های ملی باشد.

داوود حبیبی کیا

معاون امور معادن طرح توسعه نوآوری ها و فناوری های حوزه زمین شناسی، معدن و صنایع معدنی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری