دیروز در مجلسی با حضور بزرگان علم و ادب موضوعی به بحث گذارده شد که به گمانم لایه های تو در تو و عمیق بسیار دارد. سخن از دوگانگی شد و دوگانگی بسیاری از افراد به ویژه در ایران زمین. حتی به ریشه های اقلیمی سرزمین پارس در ایجاد این دوگانگی پرداخته شد. اینکه تا چه حد این دوگانگی مانع از پیشرف ما شده است و من هر چه عمیق تر میشدم در این داستان دوگانگی، بیشتر متحیر می گشتم.

به گمانم علمای حاضر در جلسه بر نکته مهمی دست گذارده بودند.

دوگانگی گویی جزیی لاینفک در زندگی همه ما شده است. ویژگی عجیبی که در میان مردمان این سرزمین گویی بیشتر رخنه کرده است.

در هر سطحی و در هر بخشی از زیست اجتماعی میتوان این دوگانگی را حس کرد.

و گویی این دوگانگیست که پیش از انکه ما را به اتحاد و اتصال رساند به واگرایی سوق می دهد

در ذهن به ابعاد این دوگانگی و اثرات آن می اندیشیدم. گویی دنیای دوگانگی ها انقدر بزرگ است که کنکاش بیشتر در آن بیشتر انسان را سر در گم می کند. در ابعاد مختلف زندگی چرخی زدم. 

به گمانم وقتی از بی محبتی ها و بی معرفتی ها گلایه داریم و در عین حال انکه بیش از همه به ما محبت خالصانه دارد از خود دور می کنیم دچار دوگانگی شده ایم.

آن هنگام که از رفتارهای نابهنجار مردم در عرصه های اجتماعی انتقاد می کنیم و در همان حین افرادی مشابه میشوند همدم و هم راز ما دچار دوگانگی شده ایم.

آن هنگام که از ناکارامدی دولت ها و حکومتها انتقاد می کنیم و همزمان در رفتارهای اجتماعی و اقتصادی، مشابه همان ناکارامدی ها را تکرار می کنیم، دچار دوگانگی شده ایم

آن هنگام که در تحسین افراد شایسته لب به سخن میگشاییم و در عین حال راه را برای حرکت آنها مسدود می کنیم، دچار دوگانگی شده ایم.

آن هنگام که در سیاستگذاری های اقتصادی دم از فقرزدایی و مشارکت مردمی میزنیم و در همان حال سیاستهای سرمایه داری را تدوین و تصویب می کنیم، دچار دوگانگی شده ایم.

آن هنگام که از کمک به توسعه و آبادانی کشور و ارتقا وضعیت روستاها سخن میرانیم و در عین حال پرهیز داریم از حضور در این مناطق، دچار دوگانگی شده ایم.

وقتی دم از حقوق زن و احترام به زن و توانمندی های زنان میزنیم و در عین حال با زن همچون جنس دوم برخورد می کنیم، دچار دوگانگی شده ایم.

وقتی دم از اهمیت احترام و روابط اخلاقی و انسانی میزنیم ‌و سپس محترم ترین افراد را انکار و از خود دور می کنیم، دچار دوگانگی شده ایم.

آن زمان که سخن از مهر می گوییم و تحسین ها و تکریم ها از آیین مهر به زبان می آوریم، اما کوچکترین مهرورزیها را انکار و دریغ می کنیم، دچار دوگانگی شده ایم.

وقتی سخن از علم و دانش میزنیم و اهمیت توجه به حضور علما در انجام امور و در عین حال علما را کنار می گذاریم، دچار دوگانگی شده ایم.

آن هنگام که سخن از مهر مادرانه میزنیم و در عین حال فرزندان را مانع پیشرفت زندگی خود میدانیم، دچار دوگانگی شده ایم.

آن هنگام که از حرام بودن ربا سخن میرانیم و در عین حال سیستم بانکی خود را بر پایه نرخ بالای به اصطلاح سودبانکی تعریف می کنیم، دچار دوگانگی شده ایم.

آنگاه که از ضرورت برخورداری حق ازدواج دختران کودک سخن می گوییم و در عین حال این امر را برای کودکان خود حرام میدانیم، دچار دوگانگی شده ایم.

آن هنگام که در هواپیما و در اعتراض به تاخیر پرواز بابت انتظار ورود یک سیاستمدار زبان به اعتراض و از بین رفتن حقوق مردم می کنیم و در عین حال در طول پرواز مبادرت به درد و دل با همراه خود ضمن ایجاد مزاحمت برای دیگران می کنیم، دچار دوگانگی شده ایم.

ان هنگام که برای همکاری های موثر داد سخن ها میدهیم و نخبگان را دعوت می کنیم و در عین حال مانع از کار کردن آنان میشویم، دچار دوگانگی شده ایم.

ان هنگام که دم از ضرورت صداقت میزنیم و در عین حال دروغ میشود زیربنای رفتار روزانه ما، دچار دوگانگی شده ایم.

آن هنگام که دم از روشنفکری میزنیم و اهمیت مطالعه و تحقیق و در عین حال بدون مطالعه دقیق در حوزه های مختلف در قالب عالم سخن می گوییم، دچار دوگانگی شده ایم.

و آن هنگام که دم از عشق میزنیم و داد سخن ها از عاشق بودن و ایثار و از خودگذشتگی در راه عشق میزنیم و در عین حال از کوچکترین از خودگذشتگی و همراهی با آنکه مدعی عشق او هستیم دریغ می کنیم، دچار دوگانگی هستیم.

مثالها از دوگانگی های روزمره ما پایانی ندارد. در لحظه های تنهایی، در ان هنگام که در جمع خانواده روزگار می گذرانیم، در ان زمان که در صحنه اجتماع فعالیت می کنیم، گویی این دوگانگی با شدت و ضعف و با اشکال گوناگون با ما همراه میشود.

گویی از بالاترین لایه های جامعه تا پایین ترین آن قابل درک است

عجیب است که ما پیرو پیامبری هستیم که گویی در دوران حیات خود بر آن بود تا این دوگانگی ها را خاتمه دهد.

اما جالب اینجاست که در پیروی پیامبرمان نیز دچار دوگانگی هستیم

چه بسیار کسان خود را مسلمان میخوانند و انتقاد از دین و اسلام قالب ترین بیان ایشان.

به گمانم دلیل اینهمه کندی در پیشرفت این سرزمین ماندگاری دوگانگی هاست.

دوگانگیهایی که شاید به دلیل مَنیَتهای ما، تصمیم جدی برای یگانه کردنشان وجود نداشته است.

به گمانم این دوگانگی هاست که منشا اصلی بحرانهای فردی، اجتماعی، خانوادگی، سیاسی و .... است.

و اگر بر این دوگانگی ها غلبه نکنیم هیچ تلاشی در این کشور چه در بعد فردی، چه در بعد اجتماعی و چه در ابعاد کلان حاکمیتی، بازده واقعی خود را نخواهد داشت.

ارغوان فرزین معتمد/ اقتصاددان 

۱۳ اسفند ۹۷