صداوسیما برای حمایت از کالای ایرانی چه کرد؟
ترویج سوسیالیسم؟
گزارش نخست
اقتصادنامه: شبکه سوم سیما مدتی است قبل از پخش مسابقههای مهم ورزشی گزارشهایی تهیه میکند که صاحبخانهها کرایه کمتری از مستأجران دریافت کنند یا میزان کرایه را در سال جدید افزایش ندهند. آیا خود صداوسیما حاضر است مبلغی از تعرفه آگهیهای خود در سال رونق تولید کم کرده و به تولیدکنندگان ایرانی تخفیف دهد؟ بهتر نبود صداوسیما قبل از دعوت مردم به همدلی، خود این مهم را عملی میکرد؟ آیا شبکه سوم سیما با توجه به تعطیلی یکباره برنامه نود بدون آنکه توضیحی درباره این اقدام خود به مخاطبان دهد، به لحاظ شخصیت رسانهای دارای سرمایه اجتماعی لازم برای ترویج اخلاق در میان جامعه است؟
واقعیت اینجاست که صداوسیما بیش از آنکه به فکر منافع ملی باشد به فکر مصالح حزبی و ایدئولوژیک یک جریان خاص است. برخی از مدیران صداوسیما بهگونهای رفتار میکنند که چون دولت محبوب آنها در رأس کار نیست پس از هر روزنهای میتوانند استفاده کرده و دولت منتخب مردم را تخریب کنند.
افراد جدیدی که در سازمان بکار گرفتهشدهاند عمدتاً ریشه دانشآموختگی امام صادق دارند. اینها همان دلبستگان به دولت قبل هستند و احساس تعلق و ارادت به آن دولت را دارند. کینه و انتقامجویی را رأس کار خود قرار دادهاند و به جنگ با احساسات مردم برخاستهاند. عقلانیت در صداوسیما کمرنگ شده و چند جوان ناشی وارد مسئولیتهای مهم شدهاند. این افراد در اولین اقدامات خود تیر خلاص به مغز برنامههای پرمخاطب زدهاند. نمونه آن برنامه نود بود که بهراحتی اقدام به حذف آن کردند بدون آنکه به مخاطبهای میلیونی این برنامه احترام بگذارند و توضیحی قانعکننده درباره این اقدام خود بدهند.
حال چنین افرادی آمدهاند تا همدلی در میان مردم ایجاد کنند. چیزی که به آن اعتقاد ندارند را چگونه میتوانند در جامعه ترویج دهند؟ مدیریت جدید شبکه سوم سیما تجربهای مهم در تاریخ سیاسی ایران به شمار میآید. این نوع مدیریت نشان میدهد که اگر چنین تفکری در انتخابات آتی مجلس و ریاست جمهوری قرار باشد قدرت را به دست گیرد به صغیر و کبیر منتقدان دولت قبل و مدافعان دولت کنونی رحم نخواهد کرد. حذف برنامه نود، حالا خورشید و کلاه قرمزی نمونههای بارز اعلام جنگ و کج دهنی به مخاطبان صداوسیماست.
پیشبینی میشود با نزدیک شدن به انتخابات، جریان محبوب مدیران صداوسیما ابزارهای این سازمان را در اختیار گیرند و تا جایی که میتواند علیه اصلاحات و عملکرد دولت کنونی به تخریب بپردازند.
مخاطبان باهوش صداوسیما بهخوبی میدانند جریان حاکم بر این سازمان که به صغیر و کبیر برنامههای محبوب رحم نمیکند و با داس به قلعوقمع برنامههای ریشهدار و پرمخاطب میپردازد، اگر قدرت را در کشور به عهده گیرند کامیون کامیون داس را در کشور توزیع کرده و به حذف جریانات متفاوت از اندیشههای آنان میپردازند.
آنچه آینده اقتصادی و سیاسی ایران را تهدید میکند جریانی است که امروز ردپای آن را در شبکه سوم سیما میبینیم.
ازنظر اقتصادی، برنامههای صداوسیما قرابت زیادی با افکار سوسیالیستی دارد. استفاده از واژههای گرانی، نشان دادن فقر و بدبختی مردم، تزریق ناامیدی در جامعه، مبارزه با آزادسازی قیمتها و . . . همگی نشان دهنده رواج سوسیالیسم در برنامههای صداوسیماست. برنامههایی که در آن تولید و کارآفرینی ارزشی ندارد و بهایی به آنان داده نمیشود.
چپ زدگی در فکر و زبان برخی از مدیران صداوسیما موج میزند. کافی است چند روز اخبار شبکههای مختلف را درباره اقتصاد ایران دنبال کنیم. متوجه خواهیم شده که کارآفرینان یا محتکرند یا سودجو و مردم زیر پای این سودجویان له میشوند.
در این میان هیچ تحلیلی ارائه نمیشود که چرا اقتصاد ایران به چنین روزی افتاده و ریشه تورم و رکود فعلی در چیست. نقد دولت و ناکارآمدی مدیران دولتی سادهترین کار برای خبرنگاران صداوسیماست.
---
گزارش دوم
بیمهری تلویزیون به تولید
اقتصادنامه: اواخر سال ۹۷ رئیس سازمان صداوسیما در نشست تجلیل از تولیدکنندگان کالای ایرانی اعلام کرد: برای تولیدکنندگان کالای ایرانی به میزانی که حقوق میدهند، تبلیغ رایگان میکنیم. در آن زمان، عبدالعلی علیعسکری تأکید کرد: در سال آینده باید دستبهدست هم، در مسیر رونق کسبوکار و عرصه تولید تلاش کنیم و رسانه ملی با همه وجود در این راه کنار تولیدکنندگان و کارآفرینان خواهد بود.
بررسیها اما نشان میدهد تولیدکنندگان و بنگاهها این همراهی رسانه ملی را چندان حس نکردند. در روزهایی که حال تولید و تولیدکننده به معنی واقعی کلمه، خوب نیست و هرروز خبر تعطیلی کارخانهها، بنگاههای تولیدی و ورشکستگی تولیدکنندگان شنیده میشود، همراهی و حمایت چشمگیری در برنامههای رسانه ملی دیده نمیشود. رویکرد حمایتی صداوسیما از تولید این روزها محدود به طرح مسئله، بحث و صحبتهای اغلب تکراری و بینتیجه کارشناسان و مسئولان شده است که دردی از تولیدکننده در شرایط کمبود نقدینگی بنگاهها و مشکلات عدیده دیگر دوا نمیکند. این در حالی است که این روزها تولیدکنندگان نسبت به تجار و واردکنندگان بیشتر تحتفشار هستند.
نمونه بارز همراهی که رسانه ملی میتواند با تولیدکنندگان داشته باشد، تبلیغ رایگان یا تخفیف در تبلیغ محصولات آنهاست. در فضای اقتصادی و بازرگانی مسئله تبلیغ واقعیتی است که هر فعال اقتصادی به آن نیاز دارد. تبلیغات تجاری و بازرگانی دقیقهبهدقیقه از دهها شبکه بهطور مداوم و در ماههای متوالی پخش میشود و واضح است که تأثیرگذاری فرهنگی تبلیغات چه حجمی را در برمیگیرد. اینیک واقعیت است که ما در عرصه برندسازی و مشهور سازی تولیدات داخلی عقب هستیم. اگرچه برندهایی داریم؛ اما این حجم کم است و بسیاری از مجموعههای تولیدی زمانی که وارد کار میشوند به دلیل ناتوانیهای مالی از عرصه خارج میشوند. بنابراین اگر برندها توسط رسانهها معرفی شوند و رسانهها به شناخت این کالاها کمک کنند، درنهایت به تولید ملی کمک شده و اشتغالزایی به دنبال دارد.
در حال حاضر اغلب تبلیغات صداوسیما محدود به چند برند و محصولاتی است که در بسیاری از موارد باافتخار از وارداتی بودن مواد اولیه آن صحبت میشود. از طرفی کانالهای پربیننده تلویزیون هزینههای سرسامآوری دارند و شرکتها نمیتوانند با این هزینهها محصولشان را تبلیغ کنند. علاوه بر این برخی آگهیهای بازرگانی در سیما با نهایت بدسلیقگی نهتنها کمکی به ترویج کالای ایرانی نمیکند، بلکه ضدتبلیغ برای تولید عمل میکند.
البته طی سالهای گذشته صداوسیما طرحهایی برای حمایت از کالای ایرانی ارائه کرده؛ اما اغلب این طرحها به دلیل تهدید کردن منابع مالی سازمان عریض و طویل صداوسیما به مرحله اجرایی نرسیده یا در اوایل کار متوقفشده است.
سال ۹۶ بود که در شبکههای صداوسیما فراخوانی پخش میشود که بهعنوان «طرح تشویقی پخش آگهی رایگان تلویزیونی و رادیویی» و برای ترویج اشتغال و حمایت از واحدهای تولیدی و خدماتی ایرانی، فرصتی را در اختیار تولیدکنندگان کالا و خدمات ایرانی قرار داده است. صاحبان کالا و خدمات ملی برای استفاده از این طرح و برای تولید تیزرهای تبلیغاتی و شرکت در طرح حمایت از کار و خدمات ایرانی میتوانستند به آژانسها و کانونهای تبلیغاتی که دارای مجوزهای لازم و پروانه فعالیت در حوزه تبلیغات هستند، مراجعه کنند.
هدف از این طرح که توسط اداره کل بازرگانی صداوسیما انجام میشود، حمایت از کالا و خدمات ایرانی عنوان و در مقدمه آن به نامگذاری سال ۹۶ با عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ تولید و اشتغال» اشارهشده است؛ اما منافع این طرح به تولیدکنندگان واقعی نرسید و بعد از مدتی پاسخی در این زمینه از سوی مسئولان صداوسیما به مطالبات داده نشد. در همان زمان این موضوع مطرح شد که با توجه به اینکه سازمان صداوسیما در این سالها بخش اعظم درآمد خود را از تبلیغات، آگهیهای بازرگانی و اسپانسرها به دست آورده، حال با ارائه آگهی رایگان به محصولات و خدمات ایرانی بحث درآمدزایی سازمان چقدر تحتتاثیر قرار میگیرد و موجب نمیشود سازمان با آگهیهای رایگان بخشی از درآمد خود را از دست بدهد؟
در حال حاضر از مشکلات صداوسیما در این سالها تبلیغات بیشازحد بهصورت مشارکتی، استفاده از اسپانسرها در برنامهها، رپورتاژها و... بوده که برای حل مشکلات مالی صداوسیما این اقدام اتخاذشده است. این تبلیغات جای حمایت واقعی از تولید و تولیدکننده را گرفته است چون منافع مالی بیشتر و چشمگیرتری برای صداوسیما به همراه دارد.
شبکه «ایرانکالا» نیز اگرچه مدتی است در راستای حمایت از تولید ایرانی فعالیت میکند؛ اما این شبکه هنوز نتوانسته میان دیگر شبکههای تلویزیونی مورد انتخاب مخاطب قرار بگیرد و نیاز به برنامهسازیهای قویتری دارد. پیشازاین نیز اقدامات مشابهی مثل تأسیس شبکههای «بازار» و تغییر کاربری شبکه پنج صورت گرفته بود که موفقیت چشمگیری نداشت.
---
یادداشت نخست
آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد دانشگاه تهران
وضعیت اقتصادی کشور و تولیدکنندگان در حال حاضر عادی نیست. بنابراین برنامههای حمایتی از تولید و تولیدکنندگان نیز نمیتواند در چارچوب قبلی تأثیرگذاری چشمگیری داشته باشد. رونق تولید به پیشزمینههایی نیاز دارد. یکی از آنها انعکاس مسائل تولیدکنندگان است و یکی هم انعکاس مسائل مصرفکنندگان به تولیدکنندگان و مسئولان. در حال حاضر مشکلات تولید و بنگاهها در حدی است که نمیتوان صرفاً با بحث و مناظره به رونق تولید کمک کرد. رویکرد صداوسیما در این زمینه و در راستای رونق تولید و حمایت از کالای ایرانی معمولاً به این شکل است که بحثهای علمی و جلسات مناظرهای تشکیل شود و از مسئولان دعوت به عمل آید و مسائل و مشکلات صنعتگران و تولیدکنندگان را به مسئولان انتقال داده شود.
این رویکرد اگرچه رویکرد بدی نیست؛ اما در اغلب این برنامهها بحث معمولاً به بنبست میرسید و مسئولان مربوطه در مقابل مشکلات مطرحشده اغلب پاسخگو نبودند یا برای رفع مسئولیت از خودشان و دستگاه زیر نظرشان، مشکلات را به نهاد دیگری منسوب میکردند و در برخی موارد نیز مسائل تولیدکنندگان بهطور کل از سوی مسئول مربوطه انکار میشد.
اما اقدام دیگری که صداوسیما فراتر از شعار میتواند در عمل برای تولیدکنندگان و بنگاهها انجام دهد، معرفی و تبلیغ محصولات است. این اقدام برای صداوسیما هزینهبر است و در بهترین حالت باید از سودهای میلیاردی تبلیغات بگذرد و ما میبینیم نهتنها این برنامه تبلیغاتی در صداوسیما در حمایت از تولید وجود ندارد، بلکه اغلب نارضایتی تولیدکنندگان از تعرفه تبلیغات را شاهدیم.
هرچند قبل از پرداختن به موضوع حمایت تبلیغاتی صداوسیما از برندها و بنگاهها در راستای رسالت این نهاد در حمایت از تولید چند موضوع قابلطرح و بررسی است؛ اینکه اساساً در شرایط فعلی اقتصاد، کمبود عرضه و مشکلات تولید و نبود رقابت، صداوسیما چه کالایی را باید تبلیغ کند؛ درحالیکه در بسیاری از تولیدات، ما کمبود عرضه داریم و باقیمتهای بالا روبهرو هستیم. بنابراین باید موضوع ریشهایتر حل شود. بسیاری از تولیدکنندگان ازجمله تولیدکنندگان لوازمخانگی به دلیل مسائل و مشکلات پیشآمده ازجمله کمبود مواد اولیه تولید، کمبود و افزایش قیمت ارز و تعرفههای آب و برق و... امکان تولید ندارند. بنابراین محصول رقابتی نیست که بحث تبلیغات آن در میان باشد و آن تبلیغات تأثیرگذار باشد. در این زمینه اساساً مشکل نیاز به تبلیغ نیست، چراکه در شرایط عادی نیستیم که صرفاً مشکل تولید و بنگاهها تبلیغ محصولات باشد.
فرض کنید صداوسیما درباره صنعتی مثل خودرو بخواهد تبلیغات انجام دهد. اساساً باقیمتهای فعلی و با معوقات خودروسازان چنین تبلیغی ضرورتی دارد یا میتواند تأثیرگذاری داشته باشد؟ یا درباره لوازمخانگی هم همین وضعیت راداریم؛ رقابت و تولیدی نیست که تبلیغات لازم داشته باشد.
اما درباره اندک بنگاههای فعال و نوپا نیز صداوسیما حاضر نیست از منافع تبلیغات بگذرد و برای فلان برند ایرانی در ساعتهای تأثیرگذار تبلیغات رایگان انجام دهد. تبلیغات صداوسیما به برندها و تولیداتی محدودشده است که در حال حاضر سود و بازار خوبی دارند؛ نه تولیداتی که منجر به رونق تولید، افزایش درآمد ملی و اشتغال میشوند. محصولات آرایشی بهداشتی و مواد غذایی مثل نوشابه، آدامس و... اغلب تبلیغات صداوسیما را شامل میشود که بسیاری نیز وارداتی هستند. صداوسیما نشان داده است در این شرایط تبلیغات یکسری محصولات سودآورتر را ترجیح میدهد.
در حال حاضر پروندههای زیادی درباره شکایت از شرکتهای تبلیغاتی صداوسیما به شورای رقابت از سوی شرکتها و تولیدکنندگان وجود دارد. بخش آگهیهای صداوسیما معمولاً با تولیدکنندگان کنار نمیآید و قراردادها بر اساس شرایط تحمیلی و با تعرفههای بالا به بنگاهها تحمیل میشود. این قراردادها معمولاً یکطرفه و به نفع صداوسیماست تا به نفع تولیدکنندگان و اغلب شکایتها و اعتراضات تولیدکنندگان نسبت به این موضوع ازآنجاییکه صداوسیما نهادی حکومتی است، اغلب بهجایی نمیرسد.
---
یادداشت دوم
محمدرضا نجفیمنش، رئیس کمیسیون تسهیل کسبوکار اتاق بازرگانی تهران
صداوسیما در راستای رونق تولید میتواند نقش بسیار پررنگی داشته باشد. نخستین نقشی که این سازمان میتواند ایفا کند، این است که بُعد منفی تولید را اشاعه ندهد. برای مثال همیشه این چالش در برنامههای صداوسیما وجود دارد که بهمنظور جذب مخاطب، برنامهای را ترتیب میدهند و مخالفان و منتقدان تولیدات داخلی را میآورند و بهجای اینکه این برنامه تبیینکننده باشد، تبدیل به جلسه پرسش و پاسخ منفی میشود که سیگنالهای منفی به تولید میدهد. صداوسیما باید بهعنوان راهکار نخست در راستای رونق تولید، این سیاست را متوقف کند. البته این مورد به آن معنا نیست که نقد صورت نگیرد، بلکه منظور آن است که نقد باید اصولی و سازنده باشد. روز شنبه بحثی در رادیو گفتگو راجع به تسهیلات اعطایی به تولیدکنندگان داشتیم و از معدود گفتگوهای روشنکننده بود. باید توجه داشته باشیم برای پیشبرد هدف صداوسیما بهمنظور جذب مخاطب نباید اینگونه برنامهها را با پرسش و پاسخهای منفی به بیراهه ببریم و تولیدکننده را دچار چالش کنیم. این نخستین کاری است که صداوسیما باید انجام دهد. دومین راهکاری که صداوسیما میتواند برای رونق تولید در نظر بگیرد معرفی واحدهای تولیدی است؛ واحدهایی که درزمینهٔ تولید موفق عمل کردهاند و میتوانند الگویی برای سایر واحدها باشند. البته این کار نباید با دریافت هزینه از این واحدها انجام شود. صداوسیما میتواند برای رسیدن به این هدف از واحدهای برتر تولیدی گزارش تهیه کند. این کار مدتی قبل انجام میگرفت و مشوقی برای اینگونه واحدها بود. برای مثال زندگی کارآفرینان را در قالب یک فیلم روایت کند تا جوان امروزی فقط تصورش این نباشد که این فرد از ابتدا پولدار بوده که هماکنون کارآفرین شده است. بهویژه صداوسیما باید زندگی کارآفرینانی که از صفر شروع کردهاند را به تصویر بکشد تا آموزهای برای افراد دیگر باشد و روحیه امید را در آنها به وجود بیاورد.
سومین کاری که صداوسیما میتواند انجام دهد و ظاهراً قرار است در آیندهای نزدیک در «برنامه پایش» اجرا شود، این است که مشکلات تولید با حضور تولیدکنندگان داخلی مطرح شود و مسئولان نیز در جلسات حاضر شوند و راهحل بدهند. این مسئولان میتوانند از بانک مرکزی، وزارت صنعت، سازمان تأمین اجتماعی و... باشند. هدف از این برنامهها نه به چالش کشیدن تولید، بلکه باید ارائه راهکار باشد زیرا در حال حاضر بزرگترین مشکل واحدهای تولیدی، کمبود نقدینگی است که در این مسیر بانک مرکزی باید بستهای که وعده آن را داده است، عملیاتی کند. مانند ماشینی که نیاز به بنزین دارد تا بتواند حرکت کند، واحدهای تولیدی نیز نیاز به نقدینگی دارند. همچنین باید عوامل بازدارنده تولید را متوقف کنند. یکسری از قوانین هستند که شاید نباید بگوییم حذف، بلکه باید متوقف شوند.
از سال گذشته در راستای رونق تولید، صداوسیما تیزرهای یکدقیقهای از واحدهای تولیدی تهیه و بهصورت رایگان پخش میکند و اگر بنگاهی بخواهد تبلیغ بیشتری انجام بدهد، باید هزینه کند. این کار از سال گذشته شروعشده است و در تعدادی از شبکهها انجام میگیرد.
همچنین صداوسیما باید کمپینی راهاندازی کند و از مردم بخواهد به دنبال هیجانات بازار نباشند. باید در قالب این کمپین به مردم گفته شود در حال حاضر در جنگ اقتصادی به سر میبریم و باید برای سرپا ماندن تولیدکنندگان داخلی، کالای ایرانی بخریم تا چرخ تولید بچرخد.
---
یادداشت سوم
علیرضا کلاهیصمدی، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
چندی است فراخوانی مبنی بر پخش رایگان آگهیهای محصولات و خدمات ایرانی در شبکههای مختلف صداوسیما پخش میشود که میتواند به پویایی اقتصاد ملی کمک زیادی کند. در راستای تبلیغات رایگان برای برندها و تولیدکنندگان داخلی، صداوسیما مصوباتی داشته است. در مورد اینکه چقدر این مصوبات انجامشده، محل شک و شبهه است چون گاهی صداوسیما مصوباتی را دارد؛ ولی در اجرا موفق نمیشود. آنچه مهم است، اجرای این مصوبات است. در این موارد اتفاقاتی که میافتد، این است که امتیازهای رایگان به عدهای خاص فروخته میشود و به واحدها و افرادی که درواقع شایسته دریافت این تسهیلات هستند امتیازی تعلق نمیگیرد. قطعاً صداوسیما میتواند با دو راهکار در راستای رونق تولید قدم بردارد:
۱. فرهنگسازی: صداوسیما با سیاستگذاری و فرهنگسازی استفاده از کالای ایرانی میتواند در راستای رونق تولید گام بردارد. صداوسیما میتواند با تهیه و تولید برنامههای متنوع و فرهنگسازی در استفاده بیشتر از کالای ایرانی تولیدکنندگان را یاری کند. بهعنوانمثال شما در ترکیه میبینید فرهنگسازی استفاده از کالای ترک و میهنی در برنامهها تبلیغ میشود و این کار نتیجه داشته و مردم این کشور از کالاهای ترک استفاده میکنند؛ ولی هماکنون جای این پرسش مطرح میشود که صداوسیما چقدر در فرهنگسازی موفق عمل کرده است؟ باید بگوییم صداوسیما در فرهنگسازی اصلاً موفق نبوده است زیرا اگر اندک موفقیتی داشت تأثیر آن در جامعه نمود مییافت. یکی از ضعفهای این شبکه این است که هنوز برنامهسازی خوبی در آن رخ نمیدهد و مخاطبان به سمت آن جذب نمیشوند. برنامهسازی مناسب صداوسیما از خط تولید کارخانهها موجب رونق کار و حمایت از تولید میشود. این سازمان با معرفی تولیدات داخلی به کشورهای دیگر موجب شناخت بیشتر برندها و تولیدات داخل کشور بین کشورهای دیگر میشود.
۲. تبلیغات رایگان: صداوسیما میتواند با تبلیغات رایگان تولیدات و محصولات ایرانی در راستای رونق تولید گام بردارد. همچنین این سازمان میتواند با معرفی بیشتر برندهای ایرانی در بین سریالهای تلویزیونی و فیلمها که بیننده بیشتری دارد، به رونق تولید کمک کند.
مطالب مرتبط