این کشور طی چهار دهه گذشته توانسته بالغ‌بر ۷۷۰ میلیون نفر از جمعیت خود را از چنگال فقر رهایی ببخشد و از این طریق بیشترین سهم را در عرصه مبارزه با فقر در بین کشورهای جهان به خود اختصاص دهد. آخرین فاز و مرحله فقرزدایی چین نیز از هشت سال پیش آغاز شد و در این فاز به‌طور متوسط سالانه بیش از ۱۰میلیون نفر از فقر مطلق خارج شده‌اند. در این مرحله مقامات چین ۸۳۲شهرستان و ۱۲۸هزار روستا با جمعیتی نزدیک به ۱۰۰میلیون نفر را مورد شناسایی قرار دادند و برنامه‌ریزی و اقدامات منطقه‌ای را برای فقرزدایی آغاز کردند. با بهبود وضعیت معیشت و تولید، درآمد خالص سرانه افراد فقیر از ۴۵۰دلار در سال ۲۰۱۵ به ۱۵۵۰دلار در سال ۲۰۲۰ تغییر کرده است.
در آستانه سال نوی چینی وبه مناسبت صدمین سال تاسیس حزب کمونیست، طی مراسمی پنج‌شنبه گذشته ریشه‌کنی فقر در این کشور رسما اعلام شد. چین نه تنها اولین دولت جهان است که نخستین هدف راهبردی توسعه جهان موسوم به SDG۱ را ۱۰ سال زودتر از ضرب‌الاجل تعیین شده به مرحله عمل رسانده بلکه اولین کشور جهان در طول تاریخ بشریت است که توانسته چهره کشوری با بیش از یک میلیارد و چهارصد میلیون جمعیت را از ننگ فقر و گرسنگی بزداید. طی چهار دهه گذشته این کشور سوسیالیستی توانسته بالغ بر ۷۷۰ میلیون نفر از جمعیت چین را از چنگال فقر رهایی بخشیده و از این طریق بیشترین سهم را در عرصه مبارزه با فقر در بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده است.

رهایی ۷۷۰ میلیون نفر از چنگال فقر توسط چین به این معناست که بیش از ۷۰ درصد از کل کسانی که در کل جهان از فقر رهایی یافته‌اند تنها در چهار دهه گذشته و توسط اقدامات دولت چین به‌وقوع پیوسته است. اما این خبر، به هر دلیل، کمتر توسط رسانه‌های داخلی و بین‌المللی بازتاب یافته و توسط تحلیلگران مورد توجه قرار گرفت. شاید اشاره به ابعاد ناگفته و زوایای پنهان مدیریت و اجرای این اقدام مهم، بیانگر مبانی نظری و شیوه حکمرانی دولت مرکزی چین است که بیان آن برای مدیران و سیاست‌گذاران کشور خالی از فایده نباشد. برخی از ابعاد این تلاش موفق، روش‌های به‌کار رفته و دستاوردهای حاصله را می‌توان به شرح زیربیان کرد:

۱- این تلاش و اقدام تاریخی نه به‌صورت یک جنبش بشردوستانه کوتاه‌مدت یا یک حرکت خیر خواهانه بلکه در چارچوب یک برنامه توسعه همه جانبه و پایدار صورت پذیرفته که همگام با رفع فقر به رشد همه‌جانبه اقتصادی منجر شده و نمایشگر مدل حکمرانی موفق و مدیریت هماهنگ دولت در صحنه جهانی در مقایسه با دیگر کشورهای جهان (اعم از توسعه یافته و در حال توسعه)در مقابله با پدیده فقر است.

۲- آخرین فاز و مرحله فقرزدایی این کشور از هشت سال پیش آغاز شد که با شناسایی دقیق مناطق و جمعیت هدف در ۸۳۲ شهرستان و ۱۲۸ هزار روستا قریب به صد میلیون نفر را هدف گرفته و بدین ترتیب توانستند فقر مطلق را در قالب برنامه‌ریزی منطقه‌ای و با هماهنگی کلیه سازمان‌های مربوطه به صفر رسانده و عملا برنامه توسعه پایدار سازمان ملل متحد را ده سال قبل از موعد آن (سال ۲۰۳۰ میلادی) به انجام برسانند. آخرین سال این برنامه با بیماری کووید همزمان شد که بالغ بر ۱۸ تریلیون دلار هزینه بردوش دولت چین گذاشت اما تمامی اهداف و برنامه‌ها به‌رغم محدودیت‌های مالی به انجام رسید.

۳- تنها در فاز آخر فقرزدایی به‌طور متوسط سالانه بیش از ۱۰ میلیون نفر از فقر مطلق خارج شده‌اند. وضعیت اقتصادی و اجتماعی مناطق رهایی یافته از فقر تغییرات بزرگی داشته است. تمامی افراد فقیر که تعیین و هدف‌گیری شده بودند، اکنون هیچ نگرانی در مورد غذا و پوشاک نداشته و تحصیلات رایگان، خدمات پزشکی اولیه، ایمنی مسکن و آب آشامیدنی برای آنان محقق شده است. با بهبود وضعیت معیشت و تولید، درآمد خالص سرانه این افراد از ۲ هزار و ۹۸۲ یوآن (معادل ۴۵۰ دلار آمریکا) در سال ۲۰۱۵ میلادی به ۱۰ هزار و ۷۴۰ یوآن (معادل ۱۵۵۰ دلار) در سال ۲۰۲۰ تغییر کرد و به همین ترتیب توانایی رهایی از فقر به‌طور مداوم بهبود می‌یابد. در همین راستا خدمات زیر ساختی نیز ارائه شده به‌نحوی‌که خانه‌های فرسوده ۹/ ۷ میلیون خانوار و ۲۵ میلیون و ۶۸۰ هزار فقیر نوسازی شد. یک میلیون و ۱۰۰ هزار کیلومتر راه روستایی ساخته یا بازسازی شده و ۳۵ هزار کیلومتر خط آهن افزوده شده است. تامین برق از شبکه‌های روستایی در مناطق فقیرنشین به ۹۹ درصد رسیده و درصد اتصال فیبر نوری و ۴G در روستاهای فقیرنشین از ۹۸ درصد فراتر رفته است.

۴- دیدگاه و چارچوب نظری و متدولوژی این حرکت همانطور که در بالا به آن اشاره شد به‌صورت مدون تنظیم شده بود. از نظر ایدئولوژیک همانطور که به مناسبت صدمین سال تاسیس حزب کمونیست از سوی رئیس‌جمهور چین اعلام شد، وجود و ماندگاری فقر در کشور نشانه سوسیالیسم نیست. اگر مناطق فقیر برای مدت طولانی در فقر بمانند، وضعیت فقرا برای مدت طولاتی تغییر نکرده و سطح زندگی مردم نیز برای مدت طولانی بهبود نمی‌یابد، این امر نه برتری سیستم سوسیالیستی چین را منعکس می‌کند و نه تفکر سوسیالیسم را.

از نظر مدیریت و متدولوژی اجرا نیز ابعاد مختلف این برنامه به‌صورت مدون و جامع پیش‌بینی شده بود به‌نحوی‌که در قالب طرح توسعه جامع و بلندمدت تدوین شده تا از طریق: ۱-بهبود معیشت و ۲-دسترسی به نهاده‌ها و زیرساخت‌های تولیدی و ۳-دسترسی به بازار جهت دستیابی به ارزش افزوده بتوانند از نعمات آن در بلندمدت بهره‌برداری کنند. چنانکه رئیس‌جمهور این کشور شی جین پینگ اعلام کرد: توسعه روستاها وظیفه مهم و بزرگ در راستای رستاخیز ملت چین است. باید ضمن تلفیق موثر و گسترش دستاوردهای فقرزدایی با آبادسازی روستاها، پایه فقرزدایی را پایدار و نتایج آن را تقویت کرد. وی همچنین از ابعاد انسانی و محیط زیستی این حرکت غافل نبوده و در سخنرانی خود در کنگره حزب اعلام کرد که باید ضمن بهبود محیط زیست روستاها، به زندگی عزتمندانه و سعادتمندانه کشاورزان و روستاییان تحقق بخشید.

۵- اراده ملی و عزم رهبران سیاسی و حزب حاکم دراین‌باره نقش اساسی بازی می‌کرد، به‌نحوی‌که شخص رئیس‌جمهور و دبیر کل کمیته مرکزی حزب در ۸ سال گذشته بیش از ۵۰ بار با هدف فقرزدایی از ۱۴ منطقه واقع در فقر مطلق بازدید کرده و وضعیت را به‌دقت ارزیابی و مورد بررسی و بازرسی قرار داده‌اند. برای انجام این برنامه مسوولان اصلی ۲۲ استان مربوطه (واقع در مرکز و غرب چین) تعهدنامه فقرزدایی را با دولت مرکزی امضا و متعهد به انجام کلیه تعهدات شده‌اند. سوابق نشان می‌دهد که تنها در ۸ سال گذشته حدود ۱۸۰۰ نفر در حین ارائه خدمات در امر فقرزدایی جان خود را از دست داده‌اند.

رسانه‌های ملی این کشور نیز در این مدت به‌صورت منظم و فراگیر به‌دنبال انعکاس این برنامه و نقاط قوت و ضعف آن از سوی رهبران محلی و مردم بودند. ۶- نکته آخر آنکه دولت چین و حزب کمونیست سعی فراوان کرد تا از این اقدام موفق به‌عنوان یک اقدام سمبولیک جهت نشان دادن موفقیت‌های نظام حکمرانی این کشور استفاده کند. چنانکه رئیس‌جمهور این کشور نیز در مراسم تقدیر از دست‌اندرکاران این پروژه عنوان کرد که پیروزی همه جانبه فقرزدایی چین کاملا ثابت کرده است که حزب کمونیست چین قابل اتکاترین نیروست که مردم چین را به توسعه و پیشرفت رهبری می‌کند. شاید بی‌رغبتی رسانه‌های جهان غرب در انعکاس این رویداد ریشه در همین امر داشته باشد.گذشته از این، اقدامات متعددی از سوی این کشور جهت معرفی و ارائه این مدل موفق به‌خصوص برای کشورهای فقیر و توسعه نیافته آفریقایی به‌عنوان یک الگو به منظور رهایی از فقر و توسعه روستایی در این کشورها معرفی شده و تعدادی از دانشگاهای این کشور از چند سال گذشته سعی در معرفی و ترویج این الگو همراه با آموزش و کمک‌های فنی گسترده کرده‌اند. در همین راستا شی جین پینگ اعلام کرد: چین ضمن گسترش همکاری بین‌المللی و انجام وظایف بین‌المللی خود در این راستا، تا حد توان به کشورهای در حال توسعه کمک رسانده و یاری‌کننده قوی در امور فقرزدایی جهانی بوده است. دستاوردهای چین در این زمینه نه تنها به چین بلکه به جهان متعلق بوده و برای تقویت جامعه بشری با سرنوشت مشترک خدمات شایسته ارائه داده است.

دکتر محمد حسین عمادی/ نماینده دائم و سفیر سابق ایران در سازمان فائو و مدرس دانشگاه‌های چین

منبع: دنیای اقتصاد