مطابق آمارها، تعداد کالاهای خوراکی با تورم ماهانه منفی، از دو قلم در بهمن‌ماه سال۹۹ به ۱۴ قلم در اردیبهشت ۱۴۰۰ رسیده است. در بین این ۱۴ کالا، وزن کالاهای کشاورزی بیشتر بوده، اما کالاهای اساسی مانند روغن مایع، گوشت مرغ و تخم‌مرغ نیز مشاهده می‌شود. برخی معتقدند که تغییرات فصلی توضیح‌دهنده این روند است؛ اما بررسی آمار سال گذشته نشان می‌دهد نوسان فصلی نمی‌تواند تنها عامل باشد.
با انتشار آمار تورم کالاهای خوراکی در مناطق شهری از سوی مرکز آمار ایران، تورم خوراکی‌ها در دومین ماه بهار مشخص شد. براساس این آمار، همچنان برخی از محصولات کشاورزی در مدار نزولی قرار دارند؛ از سوی دیگر تعداد خوراکی‌هایی که تورم ماهانه منفی را تجربه کرده‌اند از دو مورد در بهمن ماه به ۱۴ مورد در اردیبهشت ماه رسیده است؛ از طرفی از آنجا که بیشتر کالاهای کاهش قیمت یافته از محصولات کشاورزی‌اند به نظر می‌رسد که این کاهش قیمت‌ها فصلی بوده است. با این حال بررسی آمارهای سال‌های گذشته این روند را نشان نمی‌دهد و به نظر می‌رسد عامل فصلی باعث افزایش تورمی منفی در برخی از خوراکی‌ها است. همچنین برخی کالاها که در ماه‌های اخیر به‌دلیل رشد قیمت در صدر اخبار قرار داشتند در اردیبهشت ماه شاهد کاهش قیمت بوده‌اند. اما در آمار تورم نقطه به نقطه جز یک کالا بقیه خوراکی‌ها شاهد رشد قیمت بوده‌اند. برخی از این خوراکی‌ها به‌دلیل جایگاه ویژه‌ای که در سبد مصرف خانوار دارند به عنوان اقلام اساسی شناخته می‌شوند. محصولات خوراکی از آن جهت اهمیت دارند که بخش قابل توجهی از هزینه سبد مصرفی خانوار ایرانی را تشکیل می‌دهند و تورم آنها تاثیر قابل‌توجهی بر تورم کل مصرف‌کننده مخصوصا دهک‌های پایینی جامعه دارد. باید توجه کرد برخلاف قانون کلی رابطه قیمت با مصرف کالاها، تورم اقلام خوراکی موجب از بین رفتن تقاضا در این بازار نخواهد شد. در نتیجه تغییرات قیمتی در این بخش از کالاهای مصرفی در جامعه تاثیر محسوسی خواهد گذاشت و بیشتر از همه دهک‌های پایین‌تر جامعه را متاثر خواهد کرد.

خوراکی‌ها در اردیبهشت
خوراکی‌ها را می‌توان به شیوه‌های مختلفی تقسیم‌بندی کرد؛ مرکز آمار در تقسیم‌بندی خوراکی‌ها، آنها را به گروه‌های نان و غلات، گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌های آنها، لبنیات‌، تخم‌مرغ و انواع روغن‌، میوه و خشکبار، سبزیجات و حبوبات و گروه قند و شکر، آشامیدنی‌ها و سایر تفکیک کرده است. طبق آمار منتشر شده در گروه نان و غلات، شیرینی خشک با رشد ۸/ ۳ درصدی و برنج ایرانی با رشد ۹/ ۱ درصدی صدرنشینان تورم ماهانه در این گروه بوده‌اند. در گروه گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌ها، ماهی قزل‌آلا با رشد ۱/ ۲ درصدی و گوشت گوساله یا گاو با رشد ۲ درصدی بالاترین رشد قیمت ماهانه در این گروه را به خودشان اختصاص دادند.

نکته قابل توجه در این گروه کاهش ۵/ ۵ درصدی قیمت مرغ ماشینی نسبت به ماه گذشته است. افزایش قیمت مرغ طی ماه‌های گذشته یکی از اصلی‌ترین تیترها در اخبار مربوط به کالاهای خوراکی بود. شیرخشک با رشد ۴/ ۲درصدی رکورد‌دار تورم ماهانه در گروه لبنیات، تخم‌مرغ و انواع روغن بوده است. هفته گذشته رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک اعلام کرد که تولید این محصول به واردات مواد اولیه آن بستگی دارد و با توجه به عدم تخصیص ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه، برخی از برند‌های این کالا سهمیه‌بندی شده‌اند و درصورتی که اقدامی صورت نگیرد موجودی آنها تا دوماه آینده صفر خواهد شد. دوغ پاستوریزه نیز در این گروه شاهد رشد ۹/ ۱ درصدی طی اردیبهشت ماه بود. نکته قابل توجه، کاهش قیمت ۴/ ۱۱ درصدی تخم مرغ و ۴/ ۳ درصدی روغن نباتی جامد در دومین ماه سال است. گروه میوه و خشکبار و گروه سبزیجات و حبوبات شاهد کاهش قیمت در اکثر محصولات بوده‌اند؛ در بخش میوه و خشکبار خربزه با ۳/ ۳۸ درصد صدرنشین کاهش قیمت‌ها است.

رتبه‌های بعدی را هندوانه با ۶/ ۲۹ درصد، موز با ۵/ ۱۸ درصد و پرتقال با ۱۷ درصد کاهش قیمت نسبت به ماه گذشته به خود اختصاص داده‌اند. در گروه سبزیجات هم خیار با ۸/ ۲۲ درصد، بادمجان ۳/ ۱۱ درصد و کدوسبز ۵/ ۷ درصد کاهش را در اردیبهشت ماه شاهد بودند. در گروه حبوبات اما روند تغییرات قیمت‌ها صعودی بوده است؛ به طوری که نخود ۶/ ۷ درصد و لپه و لوبیا چیتی هر دو ۶ درصد رشد قیمت را تجربه کرده‌‌اند. در انتها نیز قند و شکر در اردیبهشت ماه هر دو شاهد رشد قیمت بوده‌اند و قند ۶/ ۵ درصد و شکر ۵/ ۳ درصد رشد قیمتی را به ثبت رسانده است.

رکورد‌دارا‌ن تورم ماهانه
گروه خوراکی‌ها از آن جهت اهمیت دارد که یک چهارم هزینه سبد مصرفی خانوار ایرانی را تشکیل می‌دهد و تورم در آن تاثیر قابل‌توجهی بر تورم کل مصرف‌کننده دارد. باید توجه کرد برخلاف تورم‌ بقیه کالاها، تورم اقلام خوراکی موجب از بین رفتن تقاضا در این بازار نخواهد شد و به زبان اقتصادی این گروه کم کشش است. در نتیجه کوچک‌ترین تغییرات در این بخش از کالاهای مصرفی در جامعه تاثیر محسوسی خواهد گذاشت و بیشتر از همه دهک‌های پایین‌تر جامعه متاثر خواهد شد.

صدر‌نشین تورم ماهانه خوراکی‌ها در اردیبهشت ماه نوشابه گازدار است؛ این محصول با رشد ۹/ ۷ درصدی شاهد بیشترین افزایش قیمت بوده است. نخود با ۶/ ۷ درصد در رتبه دوم قرار دارد و هویج با ۹/ ۶ درصد رشد در مقام سوم است. از ۵۳ کالای بررسی شده در این گزارش ۳۹ کالا رشد قیمتی را شاهد بوده‌اند که از میان آنها ۱۶ کالا رشد بیش از ۳ درصدی را تجربه کرده‌ و ۱۰ کالا رشد قیمتی بالاتر از ۵ درصد را شاهد بوده‌اند. از میان ۱۴ کالایی که قیمت‌شان در ماه دوم سال کاهش یافته است ۷ کالا بیش از ۱۰ درصد از قیمت‌شان را از دست داده‌اند.

از بررسی کمیت و کیفیت کالاهای خوراکی که طی چهار ماه گذشته شاهد کاهش قیمت و تورم ماهانه منفی بوده‌اند می‌توان دریافت که تعداد آنها رو به افزایش است؛ به گونه‌ای که از دو کالایی که در بهمن ماه ۹۹ شاهد تورم ماهانه منفی بوده‌اند در اردیبهشت ماه به ۱۴ کالا با تورم ماهانه منفی رسیده‌ایم. از آنجا که بیشتر این کالا‌ها جزو گروه میوه‌ها و سبزیجات هستند، این پرسش مطرح می‌شود که این روند یک روند فصلی به‌دلیل تغییر فصل و افزایش برداشت محصولات کشاورزی است؛ هرچند این استدلال قابل اعتنا و صحیح به نظر می‌رسد اما بررسی روند تورم ماهانه این دوره خاص در سال‌های گذشته چنین فرضیه‌ای را تایید نمی‌کند. با این حال بدیهی است به‌دلیل تولیدات فصلی این محصولات روند قیمتی ثابتی را در طول سال تجربه نکنند.

رشد قیمت سالانه خوراکی‌ها
از مقایسه قیمت یک کالا با مدت مشابه سال قبل تورم نقطه به نقطه را می‌توان محاسبه کرد. رشد نقطه به نقطه مثبت شاید اصلی‌ترین نقطه اشتراک کالاهای خوراکی در اردیبهشت ماه ۱۴۰۰باشد. از ۵۳ کالایی که در آمار منتشر شده بررسی شده‌اند ۵۲ کالا نسبت به اردیبهشت ماه سال ۹۹ شاهد افزایش قیمت بوده‌اند. تنها خوراکی که قیمت آن کاهش داشته است لیموترش بوده که نسبت به مدت مشابه پارسال ۵/ ۲۶ درصد از قیمت خود را از دست داده است. از سوی دیگر ۷ قلم کالای خوراکی رشدی بالاتر از ۱۰۰ درصد را تجربه کرده‌اند که مرغ ماشینی با ۱/ ۱۳۴ درصد، روغن نباتی جامد با ۵/ ۱۴۱ درصد و برنج خارجی با ۱۰۶ درصد افزایش قیمت از کالاهای اساسی هستند که جزو این دسته قرار می‌گیرند. برنج ایرانی با تورم نقطه به نقطه ۴/ ۴۴ درصدی شاهد افزایش قیمت کمتری نسبت به برنج خارجی بود. با این حال بسیاری از خانوارهای ایرانی به‌دلیل گرانی برنج داخلی، با وجود عطر و طعم آن و تمایل به حمایت از تولید داخل، برنج خارجی را در برنامه غذایی‌ خود جایگزین کرده‌اند و برنج خارجی جای برنج ایرانی را گرفته است. در حقیقت بسیاری از خانواده‌ها در جست‌وجوی راه‌حلی برای تصمیم‌گیری بین خرید برنج ایرانی، خرید برنج خارجی و از طرفی حذف یا کاهش مصرف برنج از سبد مصرفی خانواده خود قرار گرفته‌اند.
منبع: دنیای اقتصاد