با گسترش بیماری و روند رو به افزایش تعداد فوت شدگان قرنطینه افراد و تعطیلی کسب و کارها در دستور کار قرار گرفت که بدنبال آن با توجه به عدم تامین مالی برای جبران خانوارهای آسیب دیده از کاهش درآمد، موضوع امنیت غذایی خانوارها و فقر به صورت جدی مورد توجه سیاستگذاران قرار گرفت. با توجه به جهانی شدن این اپیدمی اغلب کشورهای جهان با معضل افزایش فقر روبرو شدند. به‌طوری که بر اساس آمار روزنامه آبزرور در یک بازه زمانی هفت روزه مشخص گردیده که در ماه‌های اخیر افزایش کرونا در کشورهایی با درامد پایین به میزان ۴۰۰ درصد افزایش یافته است و تقریبا یکی از هر سه مرگ و میر(۳۰.۷ درصد) ناشی ازکرونا در جهان، در کشورهای فقیر و یا با درامد پایین اتفاق می افتد این آمار ماه گذشته فقط ۹.۳ درصد از مرگ های ناشی از کرونا در جهان را تشکیل می داده است (به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۰ ).
به دنبال تحریم‌های یکجانبه آمریکا پس از خروجش از برجام در سال ۱۳۹۷ موضوع همه‌گیری بیماری کرونا در بهمن ماه ۱۳۹۸ در ایران، موضوع نابرابری درآمدی و امنیت غذایی خانوارهای ایرانی را مساله‌سازتر نمود. لذا به منظور به تصویر کشیدن وضعیت نابرابری همچنین امنیت غذایی و بازتاب اثرات تحریم و کرونا بر این شاخص‌ها در سال‌های اخیر تلاش گردید. با استفاده از آخرین اطلاعات در دسترس از طرح هزینه درآمد خانوار برای دوره ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ (آخرین سالی که نتایج طرح هزینه درآمد خانوار مرکز آمار ایران منتشر شده است) کالری دریافتی خانوار و ضریب جینی محاسبه شده بر اساس مخارج کل تک تک خانوارهای مورد مطالعه در طرح مذکور برآورد شد. برای برآورد کالری دریافتی خانوارها به تفکیک دهک‌های درآمدی ابتدا جدول مصرف اقلام خوراکی خانوارها در هر دهک استخراج شد سپس در ارزش غذایی هر قلم ضرب گردید تا مجموع کالری دریافتی خانوارهای شهری و روستایی در هر دهک برآورد شود. نتایج در نمودار (۱) نشان داده شده است. نتایج نشان داده شده در این نمودار این واقعیت را آشکار می‌کند که تحریم و کرونا با یک اثر هم‌افزا به شدت امنیت غذایی خانوارهای ایرانی را تهدید می‌کند. به طوری که دهک‌های اول تا پنجم و بخشی از خانوارهای دهک ششم شهری و دهک‌های اول تا پنجم روستایی در حال حاضر کمتر از استاندارد ۲۳۰۰ کالری انرژی تامین می‌کنند. به عبارت دیگر غذای کافی برای تامین کالری مورد نیاز نمی‌خورند. متاسفانه روند نزولی احتمالا اگر سیاستگذاران کشور توجه جدی به این مساله نداشته باشند در سال ۱۴۰۰ نیز ادامه خواهد داشت. این موضوع با اطلاعات برآورد درصد خانوارهای فقیر نیز تایید می‌گردد. در سال ۱۳۹۹ در جوامع شهری حدود ۱۰ درصد فقر بیشتر شده است همچنین در جوامع روستایی حدود ۳ درصد فقر بیشتر شده است.

از سوی دیگر تاثیر کرونا و تحریم بر نابرابری درآمدی بین خانوارها نیز اهمیت دارد. این مساله با برآورد شاخص نابرابری (ضریب جینی) در نموار (۲) نشان داده شده است. برای برآورد نابرابری درآمدی، مخارج سرانه کل تک تک خانوارها استخراج و بر مبنای آن ضریب جینی محاسبه گردید. این اطلاعات نشان می‌دهد که به دلیل شیوع همه‌گیری کرونا و تعطیلی بسیاری از کسب و کارها نابرابری نیز افزایش داشته است. لذا توجه جدی به این موضوع نیز ضروری به نظر می‌رسد.

دکتر خلیل حیدری، استادیار موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی