کاهش بیش از ۵۱درصدی واردات مرداد ماه نسبت به تیر ماه امسال نشان می‌دهد تراز تجاری مثبت در این ماه ناشی از افت قابل توجه واردات ایران است، نه رشد صادرات؛ چراکه صادرات نیز در مرداد ماه نسبت به تیر ماه روند کاهشی (افت بیش از ۸درصدی) را طی کرده است. «دنیای‌اقتصاد» در گزارشی چهار فرضیه درباره علت سکته واردات در میانه تابستان ۱۴۰۰ را بررسی کرده است.
آخرین آمار اعلام شده تجارت خارجی در دولت دوازدهم حکایت از تراز مثبت یک میلیارد دلاری ۵ ماهه منتهی به‌مرداد امسال دارد. در عین حال در‌ماه پنجم سال نیز واردات از صادرات عقب‌مانده و تراز تجاری مثبت یک‌میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلاری را در این‌ماه ثبت کرده است.

اگرچه در ماه‌های گذشته شاهد اعداد و ارقام شگفت انگیزی در رشد واردات یا رشد صادرات بودیم، اما در این‌ماه واردات با سکته مواجه شد. کاهش بیش از ۵۱درصدی واردات مردادماه نسبت به‌تیرماه امسال نشان می‌دهد که تراز تجاری مثبت در این‌ماه ناشی از افت واردات است، نه رشد صادرات، چراکه صادرات نیز در مردادماه نسبت به ‌تیرماه روند کاهشی را طی کرده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد در بین ۵‌ماه گذشته، در فروردین، خرداد و مرداد شاهد تراز تجاری مثبت بوده‌ایم، حال آنکه فاصله صادرات و واردات در مرداد بیش از فروردین و خرداد بوده است. در فروردین‌ماه تراز تجاری مثبت ۱۷۴ میلیون دلار بوده و در خردادماه نیز شاهد تراز تجاری مثبت ۷۰۵ میلیون دلاری بوده‌ایم.

آنچه در تجارت خارجی ماه‌های گذشته مشخص است، در خردادماه صادرات قابل‌توجه گاز مایع موجب شد تا صادراتی با ارزش بالا را تجربه کنیم. اما این روند در‌ماه بعد به‌مدار منطقی بازگشت و در ازای آن، واردات با رقم بالایی ثبت شد که بر اساس اعلام مقامات مسوول، تسهیل و تسریع در ترخیص کالاهای اساسی بر این آمار تاثیرگذار بوده است. اما روند افزایشی واردات در‌ماه پنجم ادامه نیافته و کاهش واردات در مردادماه، محل سوال است. هر‌چند مقامات گمرکی اعلام کرده‌اند که هنوز دلایل کاهش واردات بررسی نشده است؛ اما کارشناسان برای این موضوع فرضیه‌هایی را مطرح می‌کنند. نخست آنکه حبس‌زدایی صورت‌گرفته از کالاهای مانده در گمرکات در تیرماه، موجب ترخیص کالاها شده و آمار آن یکجا در واردات تیرماه به‌ثبت رسیده؛ از این‌رو میزان واردات در مردادماه کاهش داشته است. دومین فرضیه به‌احتیاط در مصارف ارزی برمی‌گردد. در واقع با توجه به‌تغییر دولت و فصل انتقالات از یک‌سو و نا‌مشخص‌بودن مذاکرات برجام از سوی دیگر، ممکن است هم سیاستگذار و هم واردکننده احتیاط بیشتری را در پیش گرفته باشند. فرضیه سوم اینکه این رفتار می‌تواند متقابلا از سوی طرف معاملات ایران نیز صورت گرفته باشد و آنها نیز برای فروش کالا به‌ایرانیان، به‌دلیل نامشخص بودن سیاست‌های دولت جدید و سرنوشت مذاکرات برجام، برای معامله با تجار ایران تعلل کنند. چهارمین فرضیه، اعمال مجدد محدودیت‌های کرونایی است. با توجه به‌شیوع گونه‌های جدید کرونا برخی از کشورها مجددا قرنطینه و محدودیت‌هایی را اعمال کرده‌اند که ممکن است این موضوع نیز بر واردات کشور تاثیرگذار باشد.

تجارت در ۵ ماه امسال
حجم تجارت خارجی در ۵‌ماه منتهی به‌مرداد امسال ۳۴ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار بوده که سهم صادرات از این میزان ۱۷میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار و سهم واردات نیز ۱۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار برآورد شده است. از این‌رو، شاهد تراز تجاری مثبت یک میلیارد دلاری بوده‌ایم. رئیس‌کل گمرک ایران اعلام کرده است که در این بازه زمانی شاهد رشد ۲۰ درصدی واردات و افزایش ۶۲ درصدی صادرات نسبت به‌مدت مشابه سال قبل بوده‌ایم. همچنین به‌گفته مهدی میراشرفی عمده کالاهای صادراتی به‌عراق، افغانستان و ترکیه بوده و در عوض عمده کالاهای وارداتی از چین، ترکیه و امارات بوده است. او دلیل اصلی افزایش صادرات را ناشی از محصولات پتروشیمی و گازی می‌داند که به‌رغم تحریم‌ها صادرات آن رشد دارد.

تجارت در‌ماه پنجم
ارزیابی‌های صورت‌گرفته از صادرات و واردات در‌ماه پنجم سال بیانگر آن است که صادرکنندگان در این‌ماه توانسته‌اند ۳میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار کالا به ‌بازارهای هدف صادر کنند و واردکنندگان نیز ۲‌میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار کالا به‌بازار کشور تزریق کرده‌اند، از این‌رو تراز تجاری ایران در پنجمین‌ماه سال ۱۴۰۰ مثبت یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار برآورد می‌شود.

اما مقایسه واردات و صادرات مردادماه با تیرماه امسال افت تجارت خارجی در‌ماه پنجم را یادآوری می‌کند، به‌گونه‌ای که صادرات در مرداد امسال با افت بیش از ۸درصدی و واردات با افت بیش از ۵۱درصدی نسبت به‌تیرماه روبه‌رو بوده است. در تیرماه امسال شاهد صدور ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار کالا از ایران و ورود ۴ میلیارد و ۳۰۰میلیون دلار کالا به‌کشور بوده‌ایم. علاوه بر این، مقایسه صادرات مردادماه امسال نسبت به‌مرداد‌ماه سال گذشته بیانگر رشد بیش از ۵۲ درصدی صادرات است. اما واردات در این بازه زمانی با کاهش حدود ۲۵ درصدی روبه‌رو بوده است. در مردادماه سال گذشته ۲ میلیارد و ۷۸۵ میلیون دلار کالا از مبادی وارداتی به‌کشور وارد شده است، همچنین شاهد صادرات ۲ میلیارد و ۱۶۲ میلیون دلاری کالا به‌بازارهای هدف بوده‌ایم.

تجارت ایران در مردادماه امسال نسبت به‌مردادماه سال ۹۸ هم نشان از رشد صادراتی نزدیک به ‌۲درصدی دارد، در حالی‌که افت واردات نزدیک به‌۴۰ درصدی را تجربه کرده است. واردات مردادماه سال ۹۸ ارزشی معادل ۳ میلیارد و ۴۶۸ میلیون دلار داشته است، در مقابل نیز ۳ میلیارد و ۲۴۰ میلیون دلار کالا در این بازه زمانی از کشور خارج و صادر شده است.

آخرین موجودی کالاهای اساسی
همزمان با اعلام‌ آمارهای تجارت خارجی در ۵ماهه امسال از سوی رئیس‌کل گمرک، معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی نیز میزان کالاهای اساسی موجود در بنادر کشور را تا سوم شهریور‌ماه سال‌جاری اعلام کرد. این آمار نیز نشان می‌دهد ۴ میلیون و ۵۲۷ هزار و ۱۰۰ تن کالای اساسی در بنادر موجود است. به گزارش سازمان بنادر و دریانوردی، فرهاد منتصر کوهساری درباره وضعیت کالاهای اساسی در بنادر کشور، اظهار کرد: تا پایان روز سوم شهریورماه سال‌جاری، میزان کالاهای اساسی در ۱۲ بندر امیرآباد، نوشهر، انزلی، امام خمینی(ره)، شهید رجایی، بوشهر، چابهار، آستارا، فریدونکنار، لنگه، شهید باهنر، خرمشهر، معادل ۴ میلیون و ۵۲۷ هزار و ۱۰۰ تن بوده است. وی ادامه داد: کالاهای اساسی شامل گندم، ذرت، جو، سویا، برنج، شکر، روغن خام و دانه‌های روغنی است.

میزان تفکیکی کالاهای اساسی در ۱۲ بندر کشور
معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی در رابطه با میزان کالاهای اساسی به‌تفکیک بنادر، عنوان کرد: در بندر امیرآباد ۳۱۳ هزار و ۱۶۹ تن، بندر نوشهر ۱۷۵ هزار و ۶۶۷ تن، بندر‌انزلی ۷۳ هزار و ۴۹۰ تن، بندرامام خمینی‌(ره) ۳ میلیون و ۲۹۰ هزار و ۷۳۶ تن، شهیدرجایی ۴۴۱هزار و ۷۶۰ تن، بندر بوشهر ۵۳ تن، چابهار ۱۴۳هزار و ۷۲۱ تن، بندر آستارا ۱۸ هزار و ۶۳ تن، بندر فریدونکنار ۶۹ هزار و ۶۶۴ تن، بندر لنگه ۷۰ تن، بندر شهیدباهنر ۱۲۳ تن و بندر خرمشهر ۵۸۴ تن است.

منتصر‌کوهساری در مورد شناورهای کنار اسکله در بنادر کشور تا پایان سوم شهریور‌ماه سال‌جاری، اظهار کرد: ۱۸ فروند شناور کنار اسکله با تناژ ۴۱۷ هزار و ۲۷۱ تن قرار دارند و ۲۶ فروند شناور نیز با تناژ یک میلیون و ۱۲۵ هزار و ۴۰۳ تن تا تاریخ مذکور در لنگرگاه منتظر بودند. وی در مورد تعداد کامیون‌های خروجی از بنادر امیرآباد، نوشهر، انزلی، امام خمینی‌(ره)، شهیدرجایی و خرمشهر نیز‌ اعلام کرد: روز سوم شهریورماه سال‌جاری، ۳ هزار و ۳۹۹ کامیون با تناژ ۷۷ هزار و ۹۹۸ تن از این بنادر خارج شده‌اند. معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی افزود: از بنادر امام خمینی‌(ره) و شهیدرجایی ۱۴۸ واگن با تناژ ۸ هزار و ۵۴۲ تن خارج شدند.
منبع: دنیای اقتصاد