اقتصاد نامه|

به گزارش اقتصادنامه، به نظر می‌رسد، مقامات اسرائیل دچار یک نااُمیدی و سرخوردگی نسبت به رویکرد دولت بایدن در قبال برنامه هسته‌ای ایران شده‌اند و گزارش ها حاکی است نشست اخیر گروه مشورتی راهبردی آمریکا و اسرائیل در کاخ سفید، نه تنها منجر به اطمینان خاطر تل‌آویو نشد، بلکه نگرانی مقامات اسرائیل را مضاعف کرد.

منابع آگاه از محتوای نشست گفته‌اند «فهمیدن اینکه اسرائیل و ایالات متحده در یک صف نیستند و درک راهبردی ۲ متحد از پیشرفت هسته ای ایران بسیار متفاوت است، سرخوردگی اسرائیل را به دنبال داشته است».

یک مقام ارشد دفاعی اسرائیل به المانیتور گفته است: «در صورت شکست تلاش ها برای احیای برجام، در حال حاضر هیچ برنامه عملیاتی مشترک احتمالی علیه ایران وجود ندارد. و بدتر اینکه آمریکایی‌ها هیچ پلن B یا آلترناتیوی برای چنین شرایطی ندارند... آنچه واقعاً نگران کننده است این است که آن‌هاواقعاً نگران وضعیت نیستند. آنها رویدادها را کاملاً متفاوت از ما می بینند».

با چنین رویکردی، به تعبیر بن کاسپیت، مجری و تحلیلگر حوزه اسرائیل، ممکن است مقامات اسرائیل برای دولت اوباما دلتنگ شوند. وضعیتی که نشریه اکونومیست آن را اینگونه جمع‌بندی کرده است: «مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای بد پیش می‌رود و آلترناتیوها (برنامه‌های جایگزین) سخت و نامطلوب هستند».

نشریه اکونومیست در مقاله‌ای با عنوان «بحران جدیدی بین آمریکا و ایران در راه است» تحلیل کرده است که شکست مذاکرات نقطه‌ای است که ظاهراً آمریکا برنامه مشخصی برای آن ندارد و در مقابل اسرائیل گزینه‌های شوم و بی‌شرمانه روی میز خواهد گذاشت؛ از تشدید محاصره اقتصادی تا اقدامات قهرآمیز.

و اگرچه با وجود اختلاف نظر کنونی میان تل‌آویو و واشنگتن مشخص نیست که کاخ سفید به چنین درخواست‌ها ناسازگاری پاسخ مثبت دهد، اما به باور نویسنده، دست‌کم زبان استدلال طرف آمریکایی را برای توجیه سیاست خود و اقناع طرف اسرائیلی، کوتاه می‌کند.

این نشریه هفتگی نوشت: رئیس جمهور سابق فرانسه، نیکلا سارکوزی، این وضعیت را ۱۴ سال پیش در یک جمله خلاصه کرد و در ۲۰۰۷ مدعی شد که «دیپلماسی هسته ای سخت با ایران»، به زعم وی، بهترین راه برای جلوگیری از انتخاب فاجعه بار میان آنچه وی «بمب ایران یا بمباران ایران» تلقی می کرده، بوده است.

به زودی یعنی نوامبر؟

اکونومیست می‌افزاید برای فرار از این معضل ، رئیس جمهور جو بایدن تلاش می کند توافق هسته ای با ایران را که باراک اوباما در سال 2015 مذاکره کرده بود و دونالد ترامپ سه سال بعد پاره کرد ، احیا کند. حالا پس از توقف چندماهه مذاکرات وین به دلیل مقتضیات پروسه انتقال دولت، و ضرورت تعیین وزرای جدید و تیم مذاکره کننده. مقامات وزارت خارجه اعلام کردند که با نهایی شدن بررسی‌های لازم «به زودی» برای ازسرگیری مذاکرات، تیم دیپلماتیک ایران راهی وین خواهد شد.

برخی منابع می‌گویند که از ماه نوامبر مذاکرات از سر گرفته خواهد شد، یعنی پس از گذشت حدود ۳ ماه از آغاز به کار دولت جدید ایران؛ تقریباً به اندازه همان بازه زمانی که دولت بایدن از زمان آغاز به کار ود در ۲۰ ژانویه هدر داد تا تعامل با تهران را در ماه آوریل کلید بزند.

اکونومیست نوشت: ایران به گونه‌ای برنامه هسته‌ای خود را ارتقاء داده است که انگار به آمریکا طعنه می زند. در 9 اکتبر ، ایران اعلام کرد که بیش از 120 کیلوگرم اورانیوم غنی شده 20 درصد تولید کرده است که نسبت به 84 کیلوگرم گزارش شده توسط بازرسان سازمان ملل در ماه گذشته، افزایش قابل توجهی یافته و به 170 کیلوگرم مورد نیاز برای رسیدن به آستانه هسته‌ای نزدیکتر شده است. ایران همچنین در حال افزایش فزاینده ذخایر اورانیوم غنی‌شده 60 درصدی است، و استقرار سانتریفیوژهای بیشتر و پیچیده تربه این شتاب کمک کرده است. از دیگر تحولات می‌توان به تبدیل گاز هگزافلوراید اورانیوم غنی‌شده به فلز اورانیوم و نیز منع بخشی از بازرسی‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی اشاره کرد.

به نقطه رویارویی نزدیک می‌شویم

دیوید آلبرایت از اندیشکده علوم و امنیت بین المللی تخمین می‌زند که "زمان گریز هسته‌ای" ایران به حدود یک ماه کاهش یافته است. مقامات آمریکایی آن را "چند ماه" اعلام کرده‌اند. و در هر صورت، این بسیار کوتاهتر از بازه یک‌سال یا بیشتری است که در زمان اجرای برجام وجود داشت. با این حال به ادعای این نشریه حتی در صورتی که ایران چنین تصمیمی داشته باشد قرار دادن کلاهک هسته‌ای روی موشک شاید دو سال دیگر طول بکشد.

به نوشته اکونومیست، در میان ناظران ایران در واشنگتن، یک حس پیش بینی در مورد نزدیک شدن به نقطه رویارویی وجود دارد. آنتونی بلینکن وزیر خارجه می گوید: «باند کوتاه‌تر می شود». مقامات آمریکایی می گویند اگر پیشرفتی به زودی حاصل نشود ، آنها باید به «گزینه های دیگر» روی آورند (بدون این که بگویند این گزینه‌ها چیست). نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل، صریح‌تر تهدیدهای ادعایی خود را مطرح می‌کند و دیگر مقامات اسرائیل اقدامات تحریک‌آمیز و نیات شوم و جنگ‌طلبانه خود را مخفی نمی‌کنند. آویو کوچاوی، فرمانده ارتش اسرائیل ادعا کرد: «عملیات برای از بین بردن توانمندی های ایران در عرصه های مختلف و در هر زمان ادامه خواهد یافت. اسرائیل همیشه آماده پاسخ نظامی مؤثر و به موقع خواهد بود».

اکنون نوبت فشار حداکثری ایران است

اکونومیست در ادامه نوشته است که بحران پیش رو از روزی که دونالد ترامپ از برجام خارج شد، قابل پیش بینی بود. او رگبار تحریم ها را به منظور تقویت کمپین فشار حداکثری بر ایران تحمیل کرد اما نتوانست ایران را مجبور به پذیرش شرایط سختگیرانه‌تر هسته‌ای، محدودسازی توسعه موشک های بالستیک یا عقب‌نشینی از نفوذ منطقه‌ای کند.

بایدن در رقابت انتخاباتی وعده احیای برجام را داد اما در مقام ریاست جمهوری، به امید حفظ اهرم قدرت چانه‌زنی، بیشتر تحریم های دوره ترامپ را حفظ کرد. و در حال حاضر به تعبیر مارک فیتزپاتریک، عضو موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک «اکنون ایران است که فشار حداکثری را بر آقای بایدن اعمال می کند».

تحریم ها به همراه پایین بودن قیمت نفت و شیوع کووید -19 ، هزینه سختی برای اقتصاد ایران به دنبال داشت. تولید ناخالص داخلی ایران به شدت افت کرد، تورم بالا رفت و استانداردهای زندگی کاهش یافته است. با این حال آنطور که برخی در دولت ترامپ امیدوار بودند، این باعث سقوط دولت نشد و در عوض جایگاه نیروهای مخالف تعامل با آمریکا را به عنوان «قهرمانان مقاومت» تقویت، میانه‌روهای طرفدار برجام را به حاشیه راند. همچنین در نتیجه این کمپین، شرکتهای خصوصی متزلزل و شرکت‌های دولتی و یا مرتبط با نهادهای حاکمیتی رونق گرفتند.

حالا اقتصاد ایران رو به بهبود است. صندوق بین المللی پول در ماه آوریل برآورد کرد که تولید ناخالص داخلی ایران امسال 3 درصد افزایش می‌یابد. و این قبل از آخرین افزایش قیمت نفت بود و چین به بزرگترین خریدار نفت ایران تبدیل شده و بعید است که در برابر خواسته های آمریکا سر فرود آورد.

از نظر منطقه ای نیز ایران قدرتمندتر شده است. در غرب ، قدرت بشار اسد تثبت شد و تهران از دوستان خود در بغداد در برابر جهادگران داعشی دفاع کرد. در جنوب، متحدان حوثی ایران در صنعا، ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان سعودی را مجبور کرده اند تا راهی برای خروج از جنگ پیدا کنند. و در شرق، در افغانستان، طالبان که احتمالاً کمتر از آمریکا دشمن ایران تلقی می‌شود، نیروهای ایالات متحده را به بیرون، بدرقه کرده اند.

بایدن وعده داد که جلوی پیشرفت هسته ای ایران را خواهد گرفت. با این حال ، ایران می‌داند که بایدن می خواهد آمریکا را از "جنگ های ابدی" در جهان اسلام جدا کند و رئیس‌جمهور آمریکا برای جنگیدن با یک دشمن جدید بر سر فعالیت‌های هسته‌ای بسیار تنبل خواهد بود. شاید به همین دلیل کشورهای خلیج فارس تلاش کرده اند روابط خود را با ایران بهبود بخشند.

برجام و گزینه‌های روی میز

ایران گفته است که به دنبال ایجاد یک صنعت انرژی هسته ای است. اما به نظر می رسد برای تقویت اهرم‌های خود دست‌کم تظاهر به تهدیدآمیز بودن آن می‌کند. برجام به سختی راه حل دائمی برای این مشکل بود. بلکه حسابرسی را به تعویق انداخته بود. برجام به ایران اجازه داد تا غنی سازی و آزمایش سانتریفیوژهای پیشرفته را ادامه دهد ، اما تحت محدودیت‌ها و بازرسی شدید.

"بندهای غروب آفتاب" بسیاری از این محدودیت ها را پس از 8، 10و 15 سال حذف می کند (رژیم بازرسی تشدید شده به طور نامحدود ادامه می یابد). این سازش ها با مخالفت شدید جمهوری خواهان و بخشهایی از حزب دموکرات همراه شد ، و توسط بنیامین نتانیاهو ، سلف آقای بنت ، مورد تهاجم قرار گرفت.

دولت بایدن در ابتدا به دنبال توافقی بود که "طولانی تر و قوی تر" از برجام اولیه باشد. ایران با این استدلال که آمریکا مجبور است خسارت ایجاد شده در این توافق را جبران کند، همچنین شرایط بهتری را خواستار شده است ، از جمله اینکه آمریکا باید ابتدا با لغو همه تحریم های دوران ترامپ اقدام کند و باید تضمین کند که توافق مجدداً نقض نمی شود.

به نظر می رسد چنین معامله «بیشتر در ازای بیشتر» دور از دسترس است. محتمل ترین گزینه همان چیزی است که آقای بلینکن آن را "بازگشت متقابل به رعایت برجام" می نامد. اما این نیز جذابیت خود را از دست می دهد.

حتی اگر ذخایر اورانیوم بسیار غنی شده به خارج از ایران ارسال شود و سانتریفیوژها برچیده شوند، ایران به دانش ارزشمندی دست یافته است که نمی تواند نداشته باشد.

آقای آلبرایت فکر می کند که برجام دیگر نمی تواند زمان شکست یک ساله را بازیابی کند. علاوه بر این ، بندهای غروب آفتاب به این معنی است که از سال 2025 به ایران اجازه داده می شود برنامه غنی سازی خود را گسترش دهد. ایران می‌داند که دموکرات ها ممکن است سال آینده کنترل کنگره و کاخ سفید را در سال 2024 از دست بدهند.

اگرچه دولت بایدن قصد ندارد هیچ گونه توافقی با ایران برای تصویب کنگره ارائه دهد (درست همانطور که دولت اوباما کنگره را درباره برجام دور زد) ، اما شاهین‌های کنگره سخت کوشانه در تلاش هستند تا راه هایی را برای متعهد کردن دولت جهت ارائه توافق احتمالی با ایران به کنگره پیدا کنند. اکونومیست در پایان نوشت: بایدن امیدوار است که برخی از مخالفان ، با مشاهده پیامدهای خطرناک وضعیت بدون برجام، از توافق حمایت کنند. ولی اگر مذاکرات شکست بخورد ، وی تصور می کند که جلب حمایت اروپا برای تشدید تحریم ها آسان تر خواهد بود.

در زمان آقای بنت اسرائیل در حال حاضر به مذاکرات تن داده است و حتی برخی از مقامات اسرائیلی اکنون از مزیت‌های برجام می‌گویند. اما برخی به طور خصوصی از عدم وجود آشکار طرح B آمریکا، از جمله گزینه های نظامی ابراز نگرانی می کنند.

یکی از ایده های مطرح شده توسط اسرائیل، سخت‌تر کردن محاصره اقتصادی با تحریم‌های جدید است و دیگری که «مرگ با هزاران چاقو» نامیده شده، انجام تعداد بسیاری اقدامات کوچک نظامی و دیپلماتیک، به جز حملات هوایی آشکار به ایران است.

جیم ریش ، عضو جمهوری خواه در کمیته روابط خارجی سنا به آقای بایدن هشدار می دهد که یک برجام احیا شده توسط رئیس جمهور آینده جمهوریخواه رد می شود. جواب او؟ حلقه اقتصادی را تنگ کنید و برای بدترین شرایط آماده شوید. وی مدعی شد: «اگر ایرانی ها به آستانه هسته‌ای نزدیک شوند ، این دولت باید فکر کند: وقتی با اسرائیلی ها تماس می گیرند ، آنها چه خواهند کرد؟».

منبع:اقتصادنیوز