وزیرخارجه ترکیه در سفر به تهران با خواندن شعری از سهراب سپهری به نام «خانه دوست کجاست» و من همواره خانه دوست را در تهران می‌بینم، تلاش کرد تا قدری از فضای تنش در روابط ایران و ترکیه را تلطیف کند. روابطی که بر سر تحولات قفقاز جنوبی و اقدام ترکیه در افتتاح سد ایلیسو وارد فاز تحول شده و از تحریم‌های ایران نیز ضربه خورده است. با این حال وزرای خارجه دو کشور در نشست خبری پس از دیدار در تالار آیینه وزارت خارجه توافق کردند تا نقشه راه همکاری‌‌‌های بلندمدت بین تهران و آنکارا را آغاز کنند. توافقی که به‌ نظر می‌رسد با سفر رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه به ایران وارد فاز عملیاتی شود.

در همین ارتباط، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران ظهر روز دوشنبه ۲۴ آبان-۱۵ نوامبر- با اشاره به رایزنی‌‌‌هایش با مولود چاوش اوغلو وزیر خارجه ترکیه ضمن تشریح نتایج این گفت‌‌‌وگوها گفت: در جریان رایزنی‌‌‌ها توافق کردیم که گفت‌‌‌وگوهای دیپلماتیک بر سر نقشه راه همکاری‌‌‌های بلندمدت بین دو کشور را شروع کنیم و امیدواریم در جریان سفر آقای اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه به تهران این سند و نقشه راه به امضای مقامات دو کشور برسد و این نقشه راه را نهایی کنیم. این دیپلمات عالی رتبه ایران با بیان اینکه در جریان رایزنی‌ها با همتای ترکیه‌ای در مورد مسائل متنوع منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‌وگوهای مفید و خوبی با هم داشتیم، گفت: در جریان این رایزنی‌ها در مورد مسائل افغانستان صحبت کردیم. بر ضرورت توسعه ثبات، امنیت و آرامش در غرب آسیا تاکید کردیم و اینکه دولت‌های مستقر در دو کشور دولت‌های عمل‌گرایی هستند و بر این موضوع توافق دارند که باید توافقات صورت گرفته بین دو کشور را اجرایی و عملیاتی کنند. در همین چارچوب به مکانیزم‌های مشترکی برای سرعت بخشیدن به همکاری‌های دوجانبه رسیدیم. در مورد سرمایه‌گذاری متقابل و فعالیت‌های بخش خصوصی دو کشور ظرفیت‌های فراوانی وجود دارد. در این جلسه موانع محدودی که بر سر فعالیت تجار دو کشور وجود دارد شناسایی شد و توافق کردیم که اقدامات لازم را برای رفع این محدودیت‌ها انجام دهیم. امیرعبداللهیان با تاکید بر اینکه روابط ایران و ترکیه روابطی تاریخی و دیرینه است، گفت: ما در مسیر توسعه همکاری‌ها به این روابط تاریخی و عمیق دو کشور توجهی ویژه داریم. امیرعبداللهیان با تاکید بر افزایش همکاری‌های در حوزه‌هایی همچون انرژی، ترانزیت و حمل‌ونقل گفت: در این دیدار علاوه بر این مسائل موضوعات کنسولی را نیز مورد توجه قرار دادیم.

دیدار با رئیسی
رئیس‌جمهور ایران نیز در دیدار وزیر خارجه ترکیه روابط نزدیک دو همسایه را به نفع صلح و ثبات در منطقه دانست و با اشاره به اینکه توسعه روابط دو کشور به‌‌‌ویژه در حوزه مسائل تجاری و اقتصادی به نفع دو ملت است، گفت: ایران و ترکیه باید با نهایی کردن نقشه‌‌‌ راه ارتقای همکاری‌‌‌ها، که تدوین آن در دستور کار دو کشور است، آماده ارتقای روابط از سطح کنونی به همکاری‌‌‌های همه‌جانبه باشند. رئیسی همچنین با اشاره به سخنان وزیر خارجه ترکیه درباره همکاری مشترک با ایران برای ایجاد ثبات و توسعه روابط تجاری در منطقه قفقاز جنوبی، گفت: جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان و ترکیه فراتر از رابطه همسایگی، پیوند عمیق و دیرینه اعتقادی و فرهنگی دارد و نباید اجازه دهیم برخی تحرکات بیگانه خدشه‌‌‌ای در روابط ایجاد کند.

رشد ۷۱‌درصدی روابط تجاری ایران و ترکیه
در ادامه وزیر خارجه ترکیه نیز از رشد ۷۱‌درصدی روابط تجاری تهران و آنکارا در سال‌جاری خبر داد و با اشاره به اظهارات امیرعبداللهیان مبنی بر بازبینی روابط دو طرف در همه حوزه‌ها اظهار کرد: امروز با برادر حسین و بین هیات‌‌‌های دو طرف در خصوص آماده‌سازی زمینه برگزاری هفتمین شورای عالی همکاری دو کشور صحبت کردیم و بر اساس پیشنهاد طرف ایرانی مقرر شد نقشه راه همکاری بلندمدت بین دو کشور آماده شده و در حاشیه نشست شورای همکاری به امضا برسد. چاوش اوغلو با بیان اینکه اسناد زیادی دیگری است که امیدواریم بتوانیم در حاشیه اجلاس سران آنها را امضا کنیم، مبارزه با قاچاق، مهاجرت غیرقانونی و مسائل مرزی را از موضوعات این اسناد عنوان کرد.

‌‌‌مولود چاوش اوغلو گفت: متاسفانه در دوران کرونا در حوزه روابط اقتصادی کاهش داشتیم اما در سال‌جاری در این زمینه ۷۱‌درصد رشد داشتیم. این رقم اگر چه امیدوار‌کننده است اما از اهدافی که مشخص کردیم خیلی دور هستیم که باید در این حوزه فعالیت بیشتری داشته باشیم. وزیر امورخارجه ترکیه افزود: در نشست امروز گسترش چارچوب حوزه تجارت ترجیحی بین دو کشور را بررسی کردیم و تلاش می‌‌‌کنیم که این مذاکرات به نتیجه برسد.

چاوش اوغلو در ادامه تحریم‌های آمریکا علیه ایران را ظالمانه و نادرست ارزیابی کرد وگفت: همواره این موضوع را به زبان آورده‌ایم که کسانی که از طرف برجام خارج شدند باید به این چارچوب برگردند و تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران را بردارند. وی ضمن ابراز خرسندی از آغاز مجدد مذاکرات گفت: امیدوارم این مذاکرات به نتیجه مثبت برسد نه صرفا برای مسائل اقتصادی که از جهت ثبات منطقه‌ای هم به نتیجه رسیدن آن مثبت خواهد بود.

وزیر امورخارجه ترکیه با تاکید بر اینکه همکاری دو کشور نه فقط در مسائل دوجانبه بلکه در مسائل منطقه‌ای هم دارای اهمیت است، گفت: برای همکاری با ایران در بحث افغانستان، عراق، ‌‌‌ثبات در منطقه قفقاز جنوبی، یمن و چارچوب همکاری ۳+۳ که برای قفقاز جنوبی پیش‌بینی شده، آماده همکاری هستیم.

وی با قرائت شعر سهراب سپهری به نام «خانه دوست کجاست»گفت: من همواره خانه دوست را در تهران می‌بینم و بار دیگر می‌‌‌خواهم بگویم که ایران را خانه خود احساس کردم و تشکر می‌‌‌کنم.

وزیر خارجه ترکیه همچنین پس از دیدار با سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران در صفحه توییترش نوشت: ما درباره تحولات اخیر در منطقه‌‌‌مان از جمله روابط دوجانبه، تجارت، سرمایه‌گذاری و مبارزه علیه تروریسم صحبت کردیم. چاوش اوغلو افزود: ما بر آمادگی دوجانبه‌‌‌مان برای توسعه بیشتر روابطمان تاکید کردیم.

سفری در سایه تنش ها
سفر وزیر خارجه ترکیه به تهران در شرایطی صورت می‌گیرد که تنش‌های منطقه‌ای بر روابط دو کشور سایه افکنده است. اصلی‌ترین این مسائل تحولات در قفقاز جنوبی و میان جمهوری آذربایجان با ارمنستان است.

از شهریور ۱۳۹۹ که جنگ مرزی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان وارد فاز نظامی شد تا به امروز تحولاتی رخ داده که روابط ایران با جمهوری آذربایجان از یکسو و از سوی دیگر متاثر از حمایت ترکیه از جمهوری آذربایجان، روابط ایران و ترکیه را تحت‌تاثیر قرار داده است.

اگرچه روابط ایران و جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر بهبود یافته، اما تهران و باکو عمدتا بر سر مسائلی چون روابط جمهوری آذربایجان با اسرائیل، توسعه منابع انرژی در دریای خزر و ادعای حمایت ایران از گروه‌های مذهبی در داخل جمهوری آذربایجان اختلاف داشته‌اند. اما علت تشدید این ناخرسندی متقابل و عمیق، برگزاری رزمایش نظامی ترکیه، آذربایجان و پاکستان در آذربایجان و همچنین دریای خزر در مرداد ماه گذشته است. همچنین برخورد میان نیروهای مرزی جمهوری آذربایجان با کامیون‌داران و بازداشت دو راننده ایرانی، اظهارات علی‌اف و اقدام جمهوری آذربایجان برای تصرف سیونیک که عملا مرز ایران و ارمنستان را به‌‌‌ طور کامل از میان خواهد برد، به این تنش‌ها دامن زده است. با این حال، ‌‌‌ ترکیه تلاش کرده است تا روابط خود با جمهوری آذربایجان را از زمان استقلال این کشور نوظهور تقویت کرده، تا جایی‌‌‌که در منازعات قره‌‌‌باغ به حمایت از آذربایجان برخاسته و حتی زمینه‌‌‌ساز پیروزی آنها در جنگ اخیر قره‌‌‌باغ بوده است. ‌‌‌

در این میان اقدام ترکیه برای افتتاح و در گام بعدی آب‌گیری سد ایلیسو نیز به حساسیت‌های ایران و عراق دامن زده است. در همین زمینه سخنگوی وزارت خارجه ایران روز دوشنبه و قبل از سفر چاوش اوغلو به تهران درباره سفر وزیر خارجه ترکیه و بحث مدیریت آب بین دو وزیر خارجه و احداث سد توسط ترکیه روی دجله گفت: دستور مذاکراتی مفصلی درباره موضوعات مرزی و مدیریت آب‌‌‌های مشترک بین وزرای خارجه دو کشور وجود دارد. او ادامه داد: سد ایلیسو روی رود دجله است و در پایین‌دست در عراق به فرات می‌‌‌پیوندد و بعد به اروند رود می‌رسد و از آنجا به خلیج فارس می‌‌‌ریزد، بنابراین همه کشورهایی که در پایین‌دست این مسیر هستند از هر تصمیمی در سطح منطقه‌‌‌ای و محلی متاثر می‌‌‌شوند.

سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران اضافه کرد: در مدیریت آب رویکرد جهانی و مدیریت مشترک و در نظر داشتن ابعاد انسانی و محیط‌زیستی و حقابه طبیعت مورد توجه است. هر چند باید به الزامات محلی توجه کرد ولی باید جهانی فکر کرد و مشترک تصمیم گرفت. ما درباره مدیریت آب در منطقه رویکرد یکسانی داریم و باید از نگاه منطقه‌‌‌ای و تصمیم منطقه‌‌‌ای صرف پرهیز کرد. چون اینها تاثیرات بلندمدتی برای کل منطقه خواهند داشت.

ترکیه مدعی است همان طور که منابع نفتی هر کشور متعلق به آن کشور است، منابع آبی هم که از ترکیه سرچشمه می‌‌‌گیرند، به این کشور تعلق دارند و از آنجا که دجله هم سرچشمه‌‌‌اش در ترکیه است، این کشور حق زدن یک سد روی آن و محدود کردن سهم دیگر کشورها به‌‌‌ ویژه عراق را دارد. دولت ترکیه، برای اجرای کامل این طرح ۳۰ سال زمان و ۳۲‌میلیارد دلار پول در نظر گرفته است. در این طرح، ۱۴ سد روی فرات، هشت سد بر دجله و سرجمع ۱۹ نیروگاه برقابی ساخته خواهد شد.

دیدار وزیر خارجه ترکیه با ابراهیم رئیسی
پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری: سید ابراهیم رئیسی در دیدار «مولود چاووش اوغلو» وزیر خارجه ترکیه، گفت: «ایران و ترکیه باید با نهایی کردن نقشه‌‌راه ارتقای همکاری‌‌ها، که تدوین آن در دستور کار دو کشور است، آماده ارتقای روابط از سطح کنونی به همکاری‌‌های همه‌جانبه باشند.»

رئیس‌جمهور روابط نزدیک دو همسایه را به نفع صلح و ثبات در منطقه دانست و گفت: «همکاری‌‌های منطقه‌‌ای دو کشور باید به همکاری در عرصه بین‌المللی تبدیل شود و این نوع تعاملات با توجه به جایگاه مهم دو کشور می‌تواند در معادلات جهانی موثر باشد.» رئیسی گفت: «حضور بیگانگان جز ناامنی و تنش میان ملت‌ها و دولت‌های منطقه نتیجه‌‌ای ندارد؛ همچنان که ۲۰ سال حضور آمریکا در افغانستان جز قتل و خونریزی و تخریب نتیجه‌‌ای نداشت و مشخص شد مشکلات افغانستان به دست مردم این کشور و با کمک همسایگان قابل حل است.» رئیس‌جمهور همچنین با تاکید بر اینکه اقدامات داعش به زیان همه کشورهای منطقه است، گفت: «داعش به اذعان مقامات آمریکایی ساخته آنهاست و طبیعتا این جریان با فرمان آمریکایی‌‌ها حرکت و به صورت نیابتی در کشورهای مختلف قتل و خونریزی می‌کند.» رئیسی با بیان اینکه حضور این گروه تروریستی را در هر کجای منطقه به زیان ملت‌ها می‌‌دانیم، گفت: «مبارزه با تروریسم و جرائم سازمان‌یافته می‌تواند از محورهای همکاری‌‌ تهران و آنکارا باشد و ایران برای ارتقای سطح همکاری در این زمینه آماده است.»

رئیسی همچنین با اشاره به سخنان وزیر خارجه ترکیه درباره همکاری مشترک با ایران برای ایجاد ثبات و توسعه روابط تجاری در منطقه قفقاز جنوبی گفت: «جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان و ترکیه فراتر از رابطه همسایگی، پیوند عمیق و دیرینه اعتقادی و فرهنگی دارد و نباید اجازه دهیم برخی تحرکات بیگانه خدشه‌‌ای در روابط ایجاد کند.» «مولود چاووش اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه نیز در این دیدار با تاکید بر اینکه کشورش به دنبال ایجاد شتاب در افزایش سطح روابط با جمهوری اسلامی ایران است، گفت: «ترکیه دولت جدید ایران را دولتی نتیجه‌‌گرا می‌‌داند و مصمم است سطح همکاری‌‌ها با تهران را هر چه بیشتر افزایش دهد.»
منبع: دنیای اقتصاد