در نیمه اول امسال تعداد جوازهای تاسیس برای کل کشور با افت ۳درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل روبه‌رو شده و رشته فعالیت مرتبط با «کانی‌ غیرفلزی» جذاب‌ترین بخش برای سرمایه‌گذاران است.

ترکیب صنایع جذاب برای سرمایه‌‌‌گذاری در نیمه اول ۱۴۰۰ مشخص شد. در این دوره زمانی، کماکان کانی‌‌‌های غیرفلزی جذاب‌‌‌ترین بخش برای سرمایه‌‌‌گذاران از منظر تعداد مجوزهای دریافتی است؛ اما از منظر پیش‌بینی سرمایه‌گذاری، بخش «ساخت فلزات اساسی» با بیش از ۱۷۷هزار میلیارد تومان به‌تنهایی یک‌سوم کل پیش‌بینی سرمایه‌گذاری برای مجوزهای صادره را به خود اختصاص داده است. رصد آمار مجوزها طی نیمه اول ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که صنایع برای توسعه واحدها یا تاسیس بخش‌‌‌ها و بنگاه‌‌‌های جدید از ناحیه تورم تحت فشار بسیار زیادی هستند.

افزایش هزینه‌‌‌ها و رشد تورم در بسیاری از صنایع هزینه سرمایه‌‌‌گذاری را به حدی افزایش داده که بخش صنعت در ۲۶رشته مختلف نسبت به گذشته نیاز بیشتری به منابع مالی پیدا کرده است؛ موضوعی که در پیش‌بینی سرمایه‌گذاری مجوزهای صنعتی منعکس شده است. این وضعیت از یک سو ورود به تولید را سخت‌‌‌تر کرده و از دیگر سو اشتغال‌زایی ناشی از مجوزهای صنعتی را کاهش داده است. گزارش تازه وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌‌‌دهد از بین ۳۰رشته فعالیت مختلف صنعتی، بخش‌‌‌های «سایر محصولات کانی‌‌‌های غیرفلزی»، «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»،‌‌‌ «محصولات غذایی و آشامیدنی»، «محصولات از لاستیک و پلاستیک» و «محصولات فلزی فابریک» مهم‌ترین صنایعی هستند که در نیمه نخست سال بیشترین تعداد مجوز را دریافت کرده و بیشترین جاذبه را برای سرمایه‌‌‌گذاری داشته‌‌‌‌‌‌اند. در این دوره زمانی، استان‌‌‌های یزد، آذربایجان‌شرقی، سمنان، خراسان‌رضوی و فارس بیشترین میزان مجوز صنعتی را دریافت کرده‌‌‌اند. از سوی دیگر، منطقه جنوب کرمان و استان‌های گیلان، کهگیلویه و بویراحمد، ایلام و بوشهر کمترین میزان دریافت مجوز را در این دوره زمانی به ثبت رسانده‌‌‌اند.

بررسی دقیق‌‌‌تر ابعاد گزارش معاونت طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌‌‌دهد، همچنان نسبت یک به پنج در دریافت مجوزهای تاسیس و پروانه‌‌‌های بهره‌‌‌برداری برقرار است. این عدد به طور نسبی نشان می‌‌‌دهد، تنها ۲۰درصد مجوز‌‌‌های صنعتی در زمان مناسب به مرحله بهره‌‌‌برداری می‌‌‌رسند. شواهد موجود نشان می‌‌‌دهد، در حالی که در دوره ۶ماهه اول ۱۴۰۰، تعداد ۱۸هزار و ۲۲۲فقره مجوز تاسیس صنعتی صادر شده، تعداد پروانه‌‌‌های بهره‌‌‌برداری ۳هزار و ۳۷۰فقره بوده است. در این دوره زمانی به دلیل افزایش هزینه ساخت و توسعه واحد صنعتی، ایجاد هر شغل مرتبط با تولید سخت‌‌‌تر شده، به طوری‌که در ازای رشد ۱۵۵درصدی سرمایه مجوزها، بیش از ۶رصد اشتغال ناشی از مجوزها افزایش یافته است. به نظر می‌‌‌رسد این رشد سرسام‌‌‌آور گویای فشار تورم، تنگنای تحریم و هزینه‌‌‌های بالای ناشی از قطع مبادلات بانکی ایران با جهان است که خود را در قالب رشد هزینه مجوز تاسیس صنعتی نشان می‌‌‌دهد. به طور کلی، در ۶ماه نخست امسال مجوزهای تاسیس و پروانه‌‌‌های بهره‌‌‌برداری نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب رشد منفی ۳درصد و مثبت ۲درصد را ثبت کرده که احتمالا نشانه تمایل کمتر به دریافت مجوز و تمایل بیشتر به اتمام فرآیند راه‌‌‌اندازی واحد صنعتی و دریافت پروانه بهره‌برداری است. سند دیگر این ادعا تعداد ۷۱هزار واحد صنعتی با پیشرفت فیزیکی کمتر از ۸۰درصد است که موفق نشده‌‌‌اند به مرحله نهایی کار و دریافت پروانه بهره‌‌‌برداری برسند.

بررسی سرمایه طرح‌‌‌های صنعتی نیز نشان می‌‌‌دهد، از مجموع یک‌میلیون و ۷۱۸هزار و ۵۴۴میلیارد تومان سرمایه تمام طرح‌‌‌های صنعتی در دست احداث، بیش از ۷۵درصد طرح‌‌‌ها هنوز حتی موفق به عبور از ۲۰درصد پیشرفت فیزیکی نشده‌‌‌اند که این موضوع از سختی احداث واحد تولیدی و مشکلات حین تکمیل کارخانه حکایت دارد.

قرار دادن آمار مجوزهای صنعتی در کنار آمارهای صادرات کشور در هفت‌ماه اول ۱۴۰۰ نکات بیشتری درباره چرایی سرمایه‌‌‌گذاری زیاد در بخش صنایع معدنی به ما می‌‌‌گوید. بررسی آمارهای صادرات کشور نشان می‌‌‌دهد، صادرات فلزات اساسی و کانی‌‌‌های غیرفلزی حدود ۹/ ۶میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور به همراه داشته و به عنوان دو رکن مهم صادرات کشور در دوره زمانی فروردین تا مهر ۱۴۰۰ در گزارش وزارت صمت به آن اشاره شده است.

طبق داده‌های وزارت صمت در این دوره زمانی، در مناطق آزاد و ویژه کشور ۸۶مجوز تاسیس صنعتی به ارزش ۴هزار و ۲۱۴میلیارد تومان با اشتغال ۴هزار و ۳۸نفر صادر شده است؛ وضعیتی که از نزول تمایل به دریافت مجوز تاسیس صنعتی در مناطق آزاد حکایت دارد. آمارها نشان می دهد، میزان مجوزهای تاسیس در این مناطق حدود ۲۰درصد کاهش یافته است. میزان اشتغال‌زایی پیش‌بینی‌شده با افت ۳۱درصدی و پیش‌بینی سرمایه‌گذاری با افت بیش از ۶درصد همراه بوده است.

جزئیات بیشتر از آمار مجوزهای صنعتی
بررسی جزئیات آماری مجوزهای صنعتی حاوی اطلاعات بیشتری درباره جهت‌‌‌گیری سرمایه‌‌‌گذاران، استان‌‌‌های فعال و میزان اشتغال‌زایی و سرمایه پیش‌‌‌بینی‌شده ناشی از این مجوزهاست. برای نمونه استان‌‌‌های یزد، آذربایجان‌شرقی، سمنان، خراسان‌رضوی و فارس به ترتیب با ۱۳۶۴، ۱۲۸۰، ۱۲۲۷، ۱۲۰۵ و ۱۱۸۲ فقره مجوز تاسیس صنعتی که در این دوره ۶ماهه دریافت کرده‌‌‌اند، سردمدار تلاش برای توسعه فعالیت‌‌‌های تولیدی و جذب سرمایه در بخش صنعت بوده‌‌‌اند. سمنان با ۶۴درصد رشد، رکورددار بیشترین جهش در زمینه دریافت مجوز تاسیس بوده است. از آن سو کرمان با پیش‌‌‌بینی حدود ۱۲۱هزار میلیارد تومانی برای مجوزهای صنعتی دریافتی، بیشترین حجم سرمایه‌‌‌گذاری را در نتیجه این اقدامات به سمت خود جذب خواهد کرد. در بخش اشتغال نیز تهران با بیش از ۴۷هزار فرصت شغلی ناشی از دریافت مجوزهای تاسیس، در صدر جدول استان‌‌‌های کشور از این منظر قرار دارد.

به طور کلی، از ۱۸هزار و ۱۳۶فقره جواز تاسیس صادرشده در ۶ماهه اول در کل استان‌های کشور (به جز مناطق آزاد)، بیشترین تعداد مربوط به گروه «سایر محصولات کانی غیرفلزی» با ۲۳۳۶فقره و «ساخت مواد و محصولات شیمیایی» با ۱۸۰۹فقره جواز است. بیشترین سهم پیش‌‌‌بینی سرمایه‌‌‌گذاری در گروه‌‌‌های صنعتی هم متعلق به گروه «ساخت فلزات اساسی» با ۳۱درصد از کل سرمایه‌‌‌گذاری جوازهاست که به این معنی است که یک‌سوم کل سرمایه پیش‌‌‌بینی‌شده، سهم سرمایه‌‌‌گذاری در ساخت فلزات اساسی است.

در ۶ماهه اول ۱۴۰۰به طور کلی و با لحاظ تمام مجوزهای دریافتی در استان‌‌‌ها (۱۸هزار و ۲۲۲فقره با لحاظ مناطق آزاد و ویژه)، تعداد ۱۸هزار و ۱۳۶فقره جواز تاسیس با پیش‌‌‌بینی سرمایه استانی ۵۷۱هزار و ۸۳۰میلیارد تومان و پیش‌‌‌بینی اشتغال ۴۳۴هزار و ۸۵۷نفر در استان‌‌‌ها صادر شده است که از نظر تعداد مجوزها افت ۹/ ۲درصدی، از نظر میزان پیش‌بینی سرمایه‌‌‌گذاری، رشد ۲/ ۱۵۸درصد و افزایش ۶/ ۶درصدی اشتغال ناشی از مجوزها را نسبت به نیمه اول ۱۳۹۹ نشان می‌‌‌دهد.

بررسی آمارهای ماهانه صدور مجوز در فصل تابستان نیز نشان می‌‌‌دهد، در شهریور از منظر سرمایه ناشی از مجوزها، شاهد وضعیت بحرانی بوده‌‌‌ایم. در عین حال به طور کلی در فصل تابستان شاهد کاهش آمار مجوزهای تاسیس صنعتی نسبت به بهار ۱۴۰۰ بوده‌‌‌ایم. این وضعیت خود را در قالب افت ۵۵۵فقره تعداد مجوزهای تاسیس صنعتی در ۶ماهه اول ۱۴۰۰ در کل کشور نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان داده است.

جاذبه صنایع و سرمایه‌‌‌های مالی
از بعد صنعتی، اتفاقی که برای مجوزهای تاسیس صنعتی رخ داده، جالب توجه است. در ماه‌‌‌های ابتدایی سال شاهد صعود یکباره تقاضا برای تاسیس واحد صنعتی در بخش کامپیوتر و فعالیت‌‌‌های مربوطه بود که خود را در قالب جهش‌‌‌های سطح بالا در آمار دریافت مجوز، میزان سرمایه مجوز و میزان اشتغال مجوز نشان داد. این بخش به رتبه ششم سقوط کرده و دیگر یکی از سه بخش پرتقاضا برای سرمایه‌‌‌گذاران متقاضی مجوز نیست. ده‌بخش جذاب برای سرمایه‌‌‌گذاران از منظر تعداد مجوزهای دریافتی به ترتیب شامل «سایر محصولات کانی‌‌‌های غیرفلزی»، «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»،‌‌‌ «محصولات غذایی و آشامیدنی»، «محصولات از لاستیک و پلاستیک»، «محصولات فلزی فابریک»، «کامپیوتر و فعالیت‌‌‌های مربوطه»، «ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات»، «سایر فعالیت‌‌‌های خدمات مهندسی»، «مبلمان و سایر مصنوعات» و «پوشاک و عمل آوردن خز» است. البته یک‌سوم کل سرمایه ناشی از مجوزها در دوره ۶ماهه مربوط به بخش فلزات اساسی است. غذا و تولید محصولات خوراکی هم یکی از بخش‌‌‌هایی است که به سیاق دهه‌‌‌های اخیر کماکان به شکل چشمگیری شاهد ورود نیروهای جدید برای دریافت مجوز تاسیس است. علاقه به تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی هم کماکان زیاد است. البته بیشتر اشتغال ناشی از مجوزهای دریافتی در بخش محصولات کانی‌‌‌های غیرفلزی با حدود ۶۴هزار نفر شغل بوده است.
منبع: دنیای اقتصاد