دیروز عصر مسعود نیلی مشاور اقتصادی رئیس جمهور و دبیر ستاد هماهنگ کننده اقتصادی دولت دوازدهم، در گردهمایی دانش‌آموختگان دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف به بحث چالش های پیش روی اقتصاد ایران پرداخت که در متن زیر به چکیده ای از مهمترین مطالب بیان شده،پرداخته ایم.

مسعود نیلی ضمن اشاره به شش ابر چالش پیشروی اقتصاد ایران یعنی: تولید و بیکاری، نظام بانکی، بودجه، صندوق های بازنشستگی، آب و محیط زیست، به زمینه شکل گیری دخالت های دولت در اقتصاد پرداخت. وی تصریح کرد که در دهه 30 که ایران اقتصادی غالبا روستایی داشت، دولت بیش از 16 میلیارد دلار منابع نفتی در اختیارداشته که این مبلغ در اقتصاد ایران قابل توجه بود. دولت با این مبلغ شروع به افزایش مخارج خود کرده و با تصور اینکه توسعه را یک شبه می توان فراهم نمود، شروع به دخالت در فعالیت های اقتصادی کرد. در واقع دولت از این موضوع آگاه نبود که توسعه و پیشرفت در صنایع و بخش های مختلف اقتصاد، در دل اقتصاد شکل می گیرند نه با افزایش یک شبه مخارج.

ولی دولت به دور از توجه به این موضوع، در اقتصاد همه کاره شد و شروع به ساختن تصویری از خود کرد که این تصویر هنوزم هم در بین آحاد جامعه و سیاستمداران وجود دارد وآن هم این که توسعه یعنی دولت و این دولت است که باید توسعه را به ارمغان آورد. این ذهنیت نادرست از همان زمان به وجود آمده است. در واقع این ذهنیت که دولت همه کاره می باشد، بین مسئولین قبل و بعد از انقلاب وجود داشته است.

مسعود نیلی در ادامه سخنرانی، ضمن  بیان اینکه مهمترین و اولین قدم در حل مشکلات کشور شناسایی و آسیب شناسی مشکلات است، ریشه و مادر مشکلات اقتصاد ایران را کسری بودجه ایجاد شده به علت جریانات دهه های 30و40 دانست.

وی گفت: دولت ها همواره مخارج  خود را فارغ از کسری بودجه دیده اند و به محدودیت منابع توجه نکرده اند. همچنین بعد از انقلاب مفهومی به نام عدالت به معنای توزیع گسترده تر منابع شکل گرفت و همین عامل، بهانه ای برای بی توجهی بیشتر مسئولین به کمبود منابع شد.

وی افزود: ما در سال ۶۷ نسبت به ۵۷ مخاج مان دوبرابر و منابع مان نصف شده بود. که این کسری افزایش یافته در سال های بعد تبعات خود را بر جا گذاشت. چون هزینه ها افزایش یافته بود و دولت برای جبران این هزینه ها به سمت منابع دیگر همچون بانک و صندوق بازنشستگی رفت. به تدریج این بیماری دولت به بانک ها و‌صندوق ها نیز سرایت کرد.

وی در ادامه به بحث بحران آب پرداخت و گفت: کشور ما در یک منظقه نیمه خشک واقع شده است و با محدودیت آب مواجهه هستیم. در دهه 40 و 50  بر اساس مسائل سیاسی از منابع محدود آب استفاده می شد. اما بعد از سال ۶۱ براساس تصویب قانون، دسترسی همه به منابع آب آزاد شدکه  همین قانون، موجب افزایش برداشت ها  به صورت بی رویه و بدون برنامه شد و لذا منابع به سرعت به رو کاهش گذاشت.

 مشاور اقتصادی رئیس جمهور در ادامه افزود: در گذشته رفاهی داشته ایم که ناشی از مصرف منابعی بوده که متعلق به آینده گان بوده است، نه افزایش ثروت ایجاد شده توسط خودمان. وی ضمن اشاره به اینکه تولید سرانه ما ۷۰درصد سال۵۵ است افزود: مصرف سرانه در سالیان گذشته همواره در حال افزایش بوده، که این افزایش از دارایی های مالی و طبیعی کشور بوده است. قیمت حامل های انرژی نیز با توجه به مفهوم عدالت، همواره پایین بوده، که این عامل نیز در افزایش مصرف گرایی نقش بسزایی داشته است.

وی در انتها بیان کرد:  شش ابر چالش موجود در اقصاد ( تولید و بیکاری، نظام بانکی، بودجه، صندوق های بازنشستگی، محیط زیست و آب ) خارج از نظام تصمیم گیری ما نیست بلکه سیاستی بوده که در طول زمان اعمال کرده ایم. در واقع دهه ها اشتباه استراتژیک داشته ایم که باعث مصرف منابع مالی و طبیعی  شده است. لذا برای حل مشکلات باید گفتگوی ملی داشته باشیم و در مورد  علل مشکلات صحبت کنیم و بگوییم چرا در حالی که این مسائل  قابل پیش بینی بود ولی به اینجا رسیده ایم. چون  اگر فارغ از دلایل اصلی مشکلات به سمت راه حل برویم. به بیراهه رفته ایم ولی اگر از مسیر درست حرکت کنیم باید اصلاحات اساسی صورت بگیرد پس قدم اول شناسی چرایی مشکلات است و ما در این راه به یک چهارچوپ تصمیم گیری عقلابی همراه با اصلاحات نیازمندیم.