سال ۱۴۰۰، فرابورس ایران ۲۳۹ روز کاری را پشت سر گذاشت و طی این مدت فرازوفرودهای زیادی را تجربه کرد، اما از مهم‌ترین رخدادهای سال گذشته در فرابورس ایران تنوع در عرضه‌های اولیه و روش‌های تأمین مالی بود.

به گزارش اقتصادنامه به نقل از مدیریت ارتباطات فرابورس ایران، سال ۱۴۰۰ برای فرابورس ایران با تجربه‌های تازه‌ای همراه بود. در این سال بیش از ۵.۳ میلیون خریدار در بازارهای فرابورس حضور داشتند و بالغ‌بر ۶۳۵ میلیارد برگه انواع اوراق مالی را معامله کردند. ارزش معاملات فرابورس در پایان سالی که گذشت بیش از ۴.۶ میلیون میلیارد تومان بود که ۱۶۳ درصد نسبت به سال ۱۳۹۹ رشد داشت. شاخص کل نیز در آخرین روز کاری سال گذشته به سطح ۱۸ هزار و ۳۸۱ رسید و رشدی دو درصدی را ثبت کرد.

بررسی عملکرد فرابورس در سال ۱۴۰۰ حاکی از تأمین مالی بیش از ۱۹۱ هزار میلیارد تومانی در این رکن بازار سرمایه است. عرضه اولیه ۱۵ شرکت به روش‌های متنوع، پذیره‌نویسی ۹ شرکت سهامی عام در شرف تأسیس و پذیره‌نویسی ۱۷ صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله از دستاوردهای مهم فرابورس در سالی که گذشت، بود.

مهم‌ترین دستاوردهای ۱۴۰۰

سال گذشته بعد از قریب به دو دهه تلاش برای خصوصی‌سازی سرخابی‌ها، نخستین قدم این موضوع سرانجام از طریق پذیره‌نویسی سهام جدید ناشی از سلب حق تقدم در افزایش سرمایه دو باشگاه استقلال و پرسپولیس در بازار پایه فرابورس انجام شد.

از دیگر دستاوردهای مهم سال ۱۴۰۰ برای فرابورس، ورود اولین معدن طلای بازار سرمایه به تابلو اصلی این بازار بود. نخستین «صندوق در صندوق» قابل معامله در بازار سرمایه نیز طی این سال در فرابورس پذیره‌نویسی شد، پذیره‌نویسی نخستین صندوق جسورانه در حوزه فرهنگ و هنر، آغاز معاملات اولین قراردادهای اختیار معامله ETF در بازار سرمایه، درج نخستین شرکت استارتاپی در بازار سرمایه، آغاز معاملات قراردادهای اختیار خریدوفروش در بازار مشتقه فرابورس و رونمایی از سندباکس بازار سرمایه را می‌توان از مهم‌ترین دستاوردهای سال ۱۴۰۰ خواند که این سال را با عنوان نخستین‌های بازار سرمایه در فرابورس، برای این مجموعه متمایز از سال‌های گذشته کرد.

نگاهی به اعداد و آمارها

ورودی‌های سال گذشته

به سراغ آمار و ارقام هم که می‌رویم اعداد گواه آن است که طی سال گذشته در مجموع ۷۸ شرکت در بازار اول، ۷۴ شرکت در بازار دوم، ۵ شرکت در تابلو شرکت‌های کوچک و متوسط و ۱۸۸ شرکت در بازار پایه پذیرش و درج ‌شده است.

همچنین در حوزه اوراق و صندوق‌های پذیرش‌شده نیز ۱۱۶ فقره اوراق با درآمد ثابت، ۴۲ فقره اوراق گواهی استفاده از تسهیلات مسکن، ۳۶ فقره اسناد خزانه اسلامی و ۵۰ صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در بازار ابزارهای نوین مالی پذیرش‌ شده‌اند. گفتنی است طی این مدت ورود صندوق‌های ETF به فرابورس نسبت به سال ۱۳۹۹، حدود ۴۳ درصد رشد داشته است.

در مجموع تعداد نمادهای اصلی شرکت‌ها و اوراق به تفکیک بازار در آخرین روز معاملاتی سال ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۵ درصد رشد را به ثبت رسانده است.

رشد ارزش کل معاملات

شایان ‌ذکر است در ۲۳۹ روز معاملاتی سال ۱۴۰۰، تعداد ۵ میلیون و ۳۶۴ هزار نفر حقیقی و حقوقی در بیش از ۹۳ میلیون و ۷۰۰ هزار نوبت، حدود ۶۳۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون برگه سهام و سایر اوراق را معامله کردند که ارزش این دادوستدها بیش از ۴.۶ میلیون میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال ماقبل ۱۶۳ درصد بیشتر شده است.

مقایسه ارزش و حجم معاملات سال ۱۴۰۰ در بازارهای فرابورس نشان می‌دهد که ۹۳ درصد ارزش معاملات طی این مدت متعلق به بازار ابزارهای نوین مالی بوده است. پس‌ازآن بازارهای اول، دوم و پایه فرابورس ۷ درصد ارزش معاملات را به خود اختصاص دادند.

همچنین از لحاظ حجم معاملات ۲۹ درصد از حجم کل معاملات سال گذشته متعلق به بازار دوم، ۲۶ درصد متعلق به بازار اول و ۲۵ درصد متعلق به بازار پایه بوده و ۱۹ درصد از حجم معاملات به بازار ابزارهای نوین مالی اختصاص داشته است.

ارزش بازار و نسبت گردش ریالی بازارها

مجموع ارزش بازارهای فرابورس در پایان قرن ۱۴۰۰، بالغ‌بر ۱.۷ میلیون میلیارد تومان ثبت شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد بازار دوم سهم ۴۹ درصدی از ارزش کل بازار را به خود اختصاص داده و ۲۲ درصد متعلق به ابزارهای نوین مالی بوده است. ۱۹ درصد نیز به بازار پایه اختصاص دارد و بازار اول ۱۰ درصد را در اختیار گرفته است.

همچنین نسبت گردش ریالی مجموع بازارهای فرابورس در پایان سال گذشته ۲۵۶ درصد بوده است. بازار ابزارهای نوین مالی نسبت گردش ریالی ۱۳۳۶ درصدی را طی این مدت ثبت کرده، بازار اول نیز ۳۵ درصد و بازار پایه ۲۶ درصد گردش ریالی را در سال ۱۴۰۰ تجربه کردند.

جزئیات عرضه‌های اولیه در فرابورس

فرابورس ایران طی سالی که گذشت توانست امکان پیوستن ۱۵ شرکت را به گردونه معاملات خود فراهم کند که در این میان از روش‌های متنوعی برای عرضه‌های اولیه استفاده کرد. به‌این‌ترتیب که ۹ شرکت گسترش صنایع روی ایرانیان، تولید و توسعه سرب و روی ایرانیان، محصولات کاغذی لطیف، سرمایه‌گذاری ‌هامون، خدمات مدیریت کشوری، مجتمع جهان فولاد سیرجان، ریل پرداز نوآفرین، صنایع شیمیایی کیمیاگران امروز و پویا زرکان آق دره به روش ثبت سفارش طی سال گذشته وارد بازارهای اول و دوم فرابورس شدند.

همچنین برای اولین بار سهام شرکت توسعه سامانه نرم‌افزاری نگین به روش ترکیبی در بازار اول، عرضه اولیه شد.

چهار نماد «شجم»، «ساروج»، «وتعاون» و «تجلی» نیز به روش گشایش نماد به گردونه معاملات بازارهای اول و دوم فرابورس وارد شدند و درنهایت نیز سهام شرکت توسعه سرمایه غدیر به روش حراج، عرضه اولیه شد.

درمجموع طی این مدت تعداد عرضه‌های اولیه فرابورس به ۱۵ نماد رسید.

کارنامه تأمین مالی در ۱۴۰۰

تأمین مالی پروژه‌ها و بنگاه‌‌های اقتصادی همواره یکی از چالش‌‌های اصلی توسعه اقتصادی بوده و در سال‌های اخیر نقش بازار سرمایه در این زمینه بیش‌ازپیش پررنگ شده که فرابورس ایران همچون گذشته در سال ۱۴۰۰ در بخش تأمین مالی به‌خوبی فعال بوده است.

به‌این‌ترتیب طی سال گذشته از طریق عرضه‌های اولیه حدود ۴ هزار میلیارد تومان تأمین مالی انجام‌شده، همچنین تأمین مالی از طریق پذیره‌نویسی حدود ۹۴ هزار میلیارد تومان و از محل اسناد خزانه اسلامی ۸۰ هزار میلیارد تومان بوده است.

گفتنی است در این مدت ۱۳ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان افزایش سرمایه در فرابورس انجام‌شده که نسبت به سال ۹۹، ۱۶ درصد رشد داشته است.

درمجموع طی سال ۱۴۰۰ بالغ‌بر ۱۹۱ هزار میلیارد تومان تأمین مالی از چهار روش عرضه اولیه، پذیره‌نویسی، افزایش سرمایه شرکت‌ها و اسناد خزانه اسلامی ثبت‌شده که حدود ۲ درصد کمتر از مشابه سال ماقبل است.

حال و احوال صنایع در سالی که گذشت

بزرگان فرابورس

بررسی عملکرد صنایع حاضر در بازارهای فرابورس طی سالی که گذشت نشان می‌دهد در مدت موردبررسی گروه محصولات شیمیایی با ارزش بازاری ۳۹۵ هزار میلیارد تومانی، ۲۳ درصد از سهم کل ارزش بازار را در اختیار داشته و عنوان بزرگ‌ترین صنعت فرابورس را به خود اختصاص داده است.

در این میان گروه اوراق تأمین مالی باارزش بازاری ۳۴۸ هزار میلیارد تومانی، ۲۰ درصد ارزش کل بازار را در اختیار گرفته و رتبه دوم را متعلق به خود کرد و صنعت بیمه و صندوق بازنشستگی به‌جز تأمین اجتماعی باارزش بازاری حدود ۱۷۰ هزار میلیارد تومان، سهمی ۱۰ درصدی از کل بازار فرابورس را به خود اختصاص داده و در رتبه سوم نشست.

۴۰ درصد معاملات خرد در اختیار ۴ صنعت

نگاهی به ارزش معاملات خرد بازار سهام به تفکیک گروه‌های صنعت در سال گذشته نیز خالی از لطف نیست.

عملکرد گروه‌های مختلف نشان می‌دهد بیشترین معاملات خرد بازار متعلق به گروه محصولات شیمیایی و فلزات اساسی است که هرکدام ۱۱ درصد از کل معاملات خرد بازار را به خود اختصاص دادند. طی این مدت محصولات شیمیایی بالغ‌بر ۱۵۸ هزار میلیارد تومان و فلزات اساسی ۱۵۵ هزار میلیارد تومان معاملات خرد داشتند.

رتبه سوم هم در اختیار گروه سرمایه‌گذاری‌ها باارزش معاملات ۱۴۱ هزار میلیارد تومانی بود که ۱۰ درصد معاملات خرد بازار را در اختیار گرفتند، بانک‌ها و مؤسسات مالی هم باارزش معاملات خرد نزدیک به ۱۲۳ هزار میلیارد تومانی ۸ درصد از کل را به خود اختصاص دادند.

درمجموع ۴ صنعت بزرگ بازار ۴۰ درصد از ارزش معاملات خرد را به نام خود ثبت کردند. این در حالی است که مجموع ارزش معاملات خرد بازار ۱.۴ میلیون میلیارد تومان بوده است.

شناوری صنایع چگونه بود؟

مقایسه سهام شناور آزاد به تفکیک صنایع فرابورسی در سال گذشته نشان می‌دهد که گروه تجارت عمده‌فروشی به‌جز وسایل نقلیه موتوری با ضریب شناوری ۷۸ درصد، در صدر قرار داشته و نقد شونده‌ترین صنعت بازار بوده، البته این صنعت فقط یک نماینده از خود در بازار دارد.

پس ‌از آن گروه ساخت دستگاه‌ها و وسایل ارتباطی با ضریب شناوری ۵۸ درصد و حضور دو شرکت در بازار و گروه فعالیت‌های هنری و سرگرمی با ضریب شناوری ۵۶ درصد و فعالیت یک نماد، بیشترین شناوری را از آن خود کردند.

گفتنی است صنعت محصولات شیمیایی با ۲۹ نماد فعال در بازار به‌عنوان بزرگ‌ترین صنعت فرابورس، ضریب شناوری ۲۲ درصدی را طی مدت موردبررسی از آن خودکرده است.

در مجموع میانگین ضریب شناوری کل صنایع بازار فرابورس در بازارهای اول، دوم و پایه و شرکت‌های کوچک و متوسط طی سال گذشته ۳۱.۳ درصد بوده است.