با این‌حال انتشار آخرین نسخه از گزارش کالاهای منتخب صنعتی تصویر دقیق‌تری از عملکرد بخش تولید ارائه کرده است. بارزترین ویژگی گزارشی که وزارت «صمت» تهیه کرده، فقدان حضور کالاهای مهم نظیر پتروشیمی است.

ریز نمرات تولید صنعتی کشور در پنج‌ماه نخست ۱۴۰۱ اعلام شد. در گزارشی که اخیرا وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر کرده، آمار تولید ۳۰ کالای منتخب صنعتی در سه‌بخش صنعت، پتروشیمی و معدن منتشر شده است که شواهد موجود از رشد ۲۰کالا و افت یا سکته ۱۰محصول صنعتی در پنج‌ماه منتهی به مرداد ۱۴۰۱ حکایت دارد.

از آنجا که عملکرد کشور در زمینه تولید ۱۳کالای صنعتی، معدنی و شیمیایی مهم در این گزارش اعلام نشده، با قطعیت نمی‌‌‌توان از لیست وزارت «صمت» رونق تولید را تعبیر کرد. با این‌حال در فهرست متولیان تولید و تجارت، پنج‌محصول «اتوبوس، مینی‌‌‌بوس و ون»، «الیاف اکریلیک»، «تراکتور»، «وانت» و «انواع تلویزیون»، تولیداتی هستند که در این مدت وضعیت مطلوبی داشته و بیشترین میزان رشد را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده‌‌‌اند. در عین حال، پنج کالای «روغن ساخته‌شده نباتی»، «چینی بهداشتی»، «نئوپان»، «فیبر» و «پودر شوینده» با کاهش جدی تولید، نامناسب‌‌‌ترین وضعیت را در بین ۳۰ محصول منتخب صنعتی تجربه کرده‌‌‌اند.

از نکات جالب درباره این گزارش، عدم‌اعلام آمار تولید محصولات مهمی نظیر پتروشیمی، شمش آلومینیوم، کامیون و کامیونت، یخچال‌فریزر، ماشین لباسشویی، دارو، سیگارت و کفش و پاپوش است که وزن بالایی در زمینه ایجاد ارزش‌افزوده صنعتی کشور داشته‌اند و نبود آنها، شائبه دوپینگ آماری این گزارش را بالا می‌‌‌برد؛ دوپینگ از این جهت که اگر آمار تولید این محصولات کاهشی بوده باشد، حذف آنها از فهرست، زمینه‌‌‌ساز سنگین‌‌‌شدن کفه ترازو به نفع رونق تولید شده است. از آنجا که وزارت «صمت» آماری از این محصولات ارائه نداده، هرگونه اظهارنظر پیرامون رونق تولید در این دوره زمانی با تردید بسیار همراه است؛ هرچند شواهد آماری گزارش‌‌‌هایی نظیر شامخ صنعت یا شاخص تولیدات بورسی، فشار بالای رکود بر بخش صنعت و معدن را تایید می‌کند.

بررسی عملکرد محصولات ۳۰گانه اعلام‌شده در این گزارش نشان می‌دهد که صنعت خودرو، صنعت فولاد، صنعت نساجی و صنایع کانی‌‌‌های غیرفلزی (شیشه، سرامیک و...) وضعیت به‌نسبت مناسبی را در پنج‌ماه منتهی به مرداد ۱۴۰۱ سپری کرده‌‌‌اند؛ حال آنکه محصولات متعددی در صنایع شیمیایی، فرآورده‌‌‌های نفتی، شوینده و بهداشتی و صنایع روغن خوراکی شرایط بسیار سختی را در این مدت تجربه کرده‌‌‌اند. گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت پیرامون ۳۰محصول منتخب صنعتی نشان می‌دهد که آمار تولید خودروی سواری چندان بالاتر از سال قبل نیست، در عین حال تولید کنسانتره زغال‌سنگ که در نتیجه بحران جهانی انرژی به‌شدت پرطرفدار شده، حدود ۲۰‌درصد افزایش یافته و در محدوده ۸۱۷‌هزار تن قرار گرفته است. رشد بخش فولاد در دو حوزه محصولات فولادی و فولاد خام، در کنار کاهش ۲درصدی تولید سیمان از مهم‌ترین اعدادی هستند که در نتیجه بررسی گزارش وزارت «صمت» نیازمند توجه‌اند.

اینکه بخش فولاد به‌رغم مساله دامپینگ قیمت فولاد از سوی روسیه در بازار جهانی توانسته است نرخ رشد مناسبی را در نیمه اول ۱۴۰۱ تجربه کند، جالب توجه است. تداوم رشد محصول آلومینای کشور در کنار افت تولید مس کاتدی نیز از دیگر اتفاقاتی است که از شرایط خاص صنایع تولید فلزات اساسی در کشور خبر می‌دهد. با اینکه صنعت نساجی وضعیت نسبتا خوبی را از خود در نیمه اول سال گزارش کرده است؛ اما شواهدی از وضعیت نگران‌‌‌کننده صنایع ساخت و بخش‌‌‌های بهره‌‌‌ور تولید ملی، از جمله صنعت غذا و لوازم‌خانگی وجود دارد. به نظر می‌رسد فشار سرکوب قیمت در دو صنعت روغن خوراکی و پودر شوینده موجب شده است تا تولید در این دو بخش نسبت به مدت مشابه سال قبل نزولی شود.

ادامه این مسیر از آن جهت خطرناک است که همین رویه در مقاطعی از سال ۱۳۹۹ به کمبود روغن خوراکی و برخی دیگر از اقلام منجر شد و صف‌‌‌های طولانی پشت فروشگاه‌‌‌ها را ایجاد کرد که جلوگیری از تکرار آن روند باید در دستور کار سیاستگذار قرار گیرد. عدم‌تغییر تولید لاستیک خودرو در کشور در کنار عدم‌انتشار آمار محصولات لوازم‌خانگی از نکات مهم دیگری هستند که شائبه رکود صنعتی را تقویت می‌کنند. از آنجا که در سه‌سال اخیر آمارهای تولید صنعت لوازم‌خانگی در چهار قلم اصلی پیوسته صعودی بود و همواره با نرخی بالاتر از اهداف چشم‌‌‌انداز گزارش می‌‌‌شد، صیانت از تداوم این رشد از دیگر موضوعاتی است که وزارت «صمت» باید به آن توجه کند.

ریز جزئیات آمار محصولات منتخب صنعتی
در آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت، میزان تولید خودروی‌سواری تا پایان مردادماه ۱۴۰۱ با ۷/ ۵درصد رشد به ورای ۳۶۹هزار دستگاه رسیده است. در بخش تولید اتوبوس، مینی‌‌‌بوس و ون نیز تولید کشور تا پایان مردادماه امسال به ۱۸۸۵دستگاه رسیده که رشد ۱۴۷درصدی را نشان می‌دهد. تولید وانت نیز در انواع مختلف آن با ۸/ ۴۸درصد افزایش به ۴۰‌هزار و ۳۲۴دستگاه رسیده است. تولید تراکتور هم با ۴/ ۵۳درصد رشد به ۱۲هزار و ۸۹۲دستگاه رسیده است. در بخش تولید روغن‌نباتی وضعیت برعکس صنعت خودرو است، به طوری که بنگاه‌‌‌های این صنعت در کنار هم افت بیش از ۵/ ۲۵درصدی را تجربه کرده‌‌‌اند. کل تولید این صنعت تا پایان مردادماه ۱۴۰۱ به ۶۴۵‌هزار و ۹۰۰تن رسیده است.

در بخش پودر شوینده هم بنگاه‌‌‌های کشور که در این حوزه فعال هستند، با کاهش تولید ۸درصدی روبه‌رو شده‌‌‌اند تا مجموع تولید آنها در این مدت به ۲۱۰‌هزار و ۶۰۰تن محدود شود. لاستیک خودرو دیگر محصولی است که احتمالا به دلیل مسائلی مانند کمبود مواد اولیه یا قیمت‌گذاری دستوری رشد بسیار اندکی معادل نیم‌درصد یا ۵۰/ ۰‌درصد را تجربه کرده تا کل خروجی این صنعت در پنج‌ماه منتهی به مرداد ۱۴۰۱ به ۱۰۶‌هزار و ۱۰۰تن برسد. در مدت یادشده میزان تولید کاغذ رشد داشته است. آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد به لطف رشد ۸/ ۶درصدی، تولید این بخش به ۴۸۶‌هزار و ۹۰۰تن رسیده است. کارتن اما در این دوره زمانی کاهش تولید داشته و با افت ۲درصدی، مجموعا ۲۹۶‌هزار و ۸۰۰تن از آن در کشور تولید شده است.

نئوپان به‌عنوان کالای مهم موردنیاز صنایع چوب، مبلمان، دکوراسیون و ساختمان، در دوره زمانی ابتدای فروردین تا انتهای مرداد ۱۴۰۱ کاهش تولید داشته و با افت ۳/ ۱۴درصدی، مجموعا کمی بیش از ۳۱۳‌هزار مترمکعب تولید داشته است. فیبر به‌عنوان یک کالای شیمیایی، دیگر محصولی است که افت تولید را در دوره زمانی مورد اشاره تجربه کرده است. در این مدت فیبر به دلیل کاهش ۲/ ۱۱درصدی، حدود ۶۶۲هزار مترمکعب تولید داشته است که کاهش قابل‌توجهی نشان می‌دهد. سموم دفع آفات نباتی نیز به‌عنوان دیگر کالای شیمیایی مهم این روزها که در نتیجه جنگ اوکراین در جهان عرضه آن کاهش یافته، طی پنج‌ماه اخیر با رشد تولید ۶/ ۱۰درصدی روبه‌رو شده است. طی این دوره کل تولید ایران در این محصول ۱۲هزار و ۴۰۰‌هزار تن بوده است. در زمینه محصول روغن صنعتی و موتور تصفیه اول نیز که خبرهایی پیرامون کمبود آن در بازار به گوش می‌‌‌رسد، آمارهای وزارت صمت تصویر روشنی را نشان می‌دهد.

به‌رغم تولید ۲۹۸‌هزار تن محصول در این دوره زمانی، کاهش ۴/ ۵درصدی موجبات افت احتمالی عرضه را در بازار رقم زده است. در بین کالاهای شیمیایی، محصول دوده یکی از ارقامی است که به لطف رشد بیش از ۵درصد خروجی صنایع این بخش طی پنج‌ماه منتهی به مرداد ۱۴۰۱، توانسته است کل حجم تولید خود را ۶۹‌هزار و ۷۰۰تن برساند.

در صنعت نساجی شرایط به‌نسبت به‌سامان است؛ هرچند شواهدی از وضعیت نامتعادل سفارش‌های این بخش در گزارش‌‌‌هایی نظیر شامخ صنعت وجود دارد. در بین پنج‌محصول مختلف صنعت نساجی که در فهرست کالاهای منتخب صنعتی، پیوسته نام آنها دیده شده، نام سه محصول در گزارش منتهی به مرداد ۱۴۰۱ دیده می‌شود. کارخانه‌های تولیدکننده الیاف اکریلیک با رشد بالای ۸۶درصدی توانسته‌‌‌اند مجموعا در دوره پنج‌ماهه بیش از ۲۶۰۰تن محصول تولید کنند. در محصول نخ فیلامنت پلی‌‌‌استر اما رشد، بسیار کم و معادل ۹/ ۰‌درصد بوده است. کل تولید کشور در این دوره زمانی ۱۲۳‌هزار و ۵۰۰تن بوده است. در بخش الیاف پلی‌‌‌استر هم به دلیل رشد ۸/ ۵درصدی در دوره زمانی حد فاصل فروردین تا مرداد ۱۴۰۱، ۸۸هزار تن محصول تولید شده است.

بررسی بیشتر گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد که تولید تلویزیون رشد داشته است؛ اما از باقی ارقام مهم تولیدی در صنعت لوازم‌خانگی خبری نیست؛ موضوعی که برخی از شائبه‌‌‌ها درباره کاهش تولید و حتی ورود به دوره رشد منفی تولید را پررنگ کرده است. از آنجا که در گزارش تیرماه وزارت صنعت، معدن و تجارت پیرامون عملکرد کشور در حوزه‌‌‌های تولید و تجارت، نام و نشانی از سه‌محصول یخچال و فریزر، کولر آبی یا ماشین لباسشویی وجود نداشته و این روند دوباره در مردادماه تکرار شده، بعید نیست تنها صنعت باثبات کشور به دلیل سیاست‌‌‌های خطا در ماه‌‌‌های اخیر زمین‌گیر شده باشد. شواهد آماری صمت در گزارش مردادماه نشان می‌دهد که روند تولید تلویزیون با عبور از مرز ۵۹۷‌هزار دستگاه مثبت بوده و رشد نزدیک به ۲۱‌درصد را به ثبت رسانده است.

سال گذشته این عدد حدود ۴۹۶هزار دستگاه بود که به معنی رشد ۱۰۰‌هزار واحدی تولید تلویزیون در پنج‌ماه منتهی به مرداد ۱۴۰۱ است.الکتروموتور که کالای مهم و مکمل فرآیندهای خدماتی و تولیدی دیگر است، دیگر محصولی است که در دوره زمانی اشاره‌شده، رشد مثبتی را تجربه کرده است. این محصول با افزایش ۸/ ۳درصدی تولید روبه‌رو شده است تا کل تولید آن در این مدت به بیش از ۳میلیون و ۹۰۴‌هزار دستگاه برسد. بررسی دقیق‌‌‌تر بخش صنعت نشان می‌دهد، از ۱۹کالایی که آمار آنها تا پایان مردادماه ۱۴۰۱ منتشر شده، ۶کالا روند نزولی و ۱۳کالا روند صعودی یا مرزی را تجربه کرده‌‌‌اند. بخش معدن وضعیت بهتری داشته است و از ۱۱ کالای مختلف، تولید ۴کالا سیر نزولی داشته‌اند و ۷کالا روند نزولی یا مرزی را تجربه‌‌‌ کرده‌‌‌اند.در بخش محصولات و صنایع معدنی، فولاد خام رشد ملموسی را تجربه کرده است. تولید بیش از ۱۱میلیون و ۹۲۰‌هزار تن فولاد خام موجب شده است تا در این مدت نسبت به دوره مشابه سال قبل، رشد صنعت فولاد به حدود ۱۰درصد برسد.

در این دوره نسبت به پنج‌ماه منتهی به مرداد۱۴۰۰، حدود یک‌میلیون و ۱۰۰‌هزار تن فولاد خام، بیشتر تولید شده است. همین موضوع نیز باعث شده است تا در محصولات فولادی، رشد ۸درصدی رخ دهد. آمارهای «صمت» نشان می‌دهد تا پایان مرداد امسال، ۱۰میلیون و ۷۲۰‌هزار تن انواع و اقسام محصولات فولادی در کشور تولید شده که رشد نزدیک به ۸۰۰‌هزار تن را در مقایسه با دوره مشابه سال ۱۴۰۰ تایید می‌کند.کاهش تولید محصولات و مواد مشتقه از سنگ مس دیگر خبری است که از دل آمارهای وزارت «صمت» حائز اهمیت است. در دوره زمانی فروردین تا مرداد ۱۴۰۱، مجموعا ۱۲۲‌هزار و ۶۰۰تن کاتد مس تولید شده است که افتی بالغ بر ۲درصد را نشان می‌دهد؛ روندی که البته با ترندهای بازار جهانی همسو بوده و احتمالا از تلاش برای ثبات قیمت مس در بازارهای داخلی و خارجی حکایت دارد.

آلومینا وضعیتی متفاوت از کاتد مس داشته و رویه کلی آن مثبت است. به‌رغم اینکه نشانه‌ای از افول تولید آلومینا طی ماه اخیر مشاهده شده؛ اما عملکرد پنج‌ماهه صنایع آلومینیوم ایران گویای رشد ۴/ ۳درصدی تولید در این بخش است. کل تولید آلومینا در پنج‌ماه متتهی به مرداد ۱۴۰۱ حدود ۱۰۷‌هزار تن بوده است که بیش از ۴هزار تن افزایش تولید را در مقایسه با مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد. رشد ۸/ ۱۹درصدی تولید کنسانتره زغال‌سنگ خبر مهمی است که به‌خوبی جذب شدن صنایع داخلی در بازارهای خارجی را نمایش می‌دهد. در ماه‌های اخیر پیام بازار جهانی، کمبود زغال‌سنگ و افزایش قیمت این ماده آلاینده بود که در نهایت زمینه افزایش تولید زغال‌سنگ در کشور را فراهم کرد. براین مبنا تا پایان مرداد ۱۴۰۱، کل تولید کنسانتره زغال‌سنگ بیش از ۸۱۷‌هزار تن بوده که از جهش تولید به میزان حدود ۱۳۶‌هزار تن نسبت به مدت مشابه سال قبل خبر می‌دهد.

سیمان اما به دلیل قطع برق و ماجراهایی که در زمینه خرید و فروش سیمان در بورس‌کالا رخ داد، کاهش ۲/ ۲درصدی را تجربه کرده است. کل تولید سیمان در کشور تا پایان مردادماه ۱۴۰۱ بنا به روایت وزارت صنعت، معدن و تجارت معادل ۲۵میلیون و ۹۸۲‌هزار و ۲۰۰تن بوده است؛ عددی که سال گذشته در همین مقطع در جایی ورای ۵/ ۲۶میلیون تن قرار داشت. رشد تولید کاشی و سرامیک همزمان با رکود بازار مسکن هم از نکات جالب این گزارش آماری است. در این گزارش، مشخص شده که بخش کاشی و سرامیک ۶/ ۲درصد بیش از سال گذشته تولید داشته، به طوری که کل تیراژ آنها در این مدت به بیش از ۱۹۶میلیون مترمربع رسیده که ۵میلیون مترمربع بیشتر از مدت مشابه سال قبل است. شیشه جام به عنوان یکی از محصولات معدنی در بخش کانی‌های غیرفلزی رشد ۵درصدی را تجربه کرده است. در این دوره زمانی مجموعا ۵۷۶‌هزار و ۱۰۰تن از این محصول در کشور تولید شده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل، افزایش ۲۸هزار تنی را نشان می‌دهد.

در گزارش وزارت «صمت» ظروف شیشه‌ای به‌عنوان یکی از تولیدات پررشد کشور معرفی شده، به طوری که در این مدت، رشدی بالغ بر ۱۵درصد را تجربه کرده است. به این ترتیب تا پایان مردادماه ۱۴۰۱ مجموعا ۳۷۶‌هزار و ۲۰۰تن انواع ظروف شیشه‌ای در کشور تولید شده است. در بخش ظروف شیشه‌ای هم کارخانه‌های داخلی به دلیل رکود حاکم بر بازار، افت تولید ۶/ ۳درصدی را تجربه کرده‌اند. کل تولید این محصول در کشور طی پنج‌ماه نخست منتهی به مرداد ۱۴۰۱ معادل ۲۴هزار و ۳۰۰تن بوده است. در نهایت هم تولید چینی بهداشتی در کشور به دلیل افت شدید تقاضا، با کاهش جدی روبه‌رو شده است. افت ۶/ ۱۷درصدی تولید چینی‌آلات بهداشتی موجب شده است تا مجموع تولید این محصول در کشور در این دوره به کمتر از ۳۶هزار تن محدود شود.

منبع: دنیای اقتصاد