کارشناسان اقتصادی، بالا رفتن سهم پول در نقدینگی(افزایش سیالیت) را یکی از عوامل موثر در تورم‌زایی متغیرهای پولی می‌دانند؛ زیرا افزایش سهم پول و متعاقب آن کاهش سهم شبه‌پول به این معنی است که سپرده‌های مدت‌دار به سپرده‌های جاری و اسکناس تبدیل می‌شوند؛ روندی که می‌تواند باعث افزایش تقاضا و فشار بر قیمت‌های کالاهای مصرفی شود.

بانک مرکزی بعد از یک توقف دو ماهه آمار پولی بانکی مردادماه را منتشر کرد. آمارها نشان می‌دهد در مردادماه۱۴۰۱ رقم پول به ۱۲۱۶هزار میلیارد تومان و رقم نقدینگی به ۴۱۸۵هزار میلیارد تومان رسیده است. به عبارت دیگر در دومین ماه تابستان سال جاری رشد ماهانه پول و شبه‌پول، هر دو ۹/ ۲درصد بوده است. رشد پول در مردادماه سال جاری به نسبت مدت مشابه سال قبل نیز ۶/ ۵۵درصد بوده که به نسبت رشد نقطه‌ای پول در تیرماه، یک واحد درصد کاهش داشته است.

از سوی دیگر، رشد نقطه به نقطه شبه پول در مردادماه ۳/ ۳۳درصد بوده که به نسبت رشد نقطه‌ای شبه پول تیرماه حدود ۸دهم واحد درصد افزایش داشته است. نسبت پول به نقدینگی نیز در مرداد ماه ۵/ ۲۲درصد بوده که به نسبت تیرماه تغییری نداشته است و یک رکورد تاریخی به حساب می‌آید. نرخ بهره واقعی یکی از عواملی است که سبب افزایش سهم پول از نقدینگی می‌شود. از سوی دیگر تغییرات در بازار ارز و بازدهی مثبت در این بازار سبب افزایش نقدشوندگی پول می‌شود و در نتیجه کنترل تورم را سخت‌تر می‌کند؛ چون مطالعات در اقتصاد ایران نشان می‌دهد که پول بیشترین همبستگی را با تورم داشته است. هرچقدر مقدار پول بیشتر شود، اثرش روی تورم نیز بیشتر می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد نرخ بهره حقیقی منفی دردسری برای تورم به حساب می‌آید.

تداوم رشد پول در بازار
بانک مرکزی با تاخیر دو ماهه جزئیات بازار پول را منتشر کرد. آمارها نشان می‌دهد رقم نقدینگی در مرداد ماه به ۵۴۰۲هزار میلیارد تومان رسیده که رشد ماهانه ۹/ ۲درصدی را ثبت کرده است. پایه پولی نیز در مرداد ماه به رقم ۴/ ۶۷۲هزار میلیارد تومان رسیده که رشد ماهانه ۳درصدی داشته است. البته آمار نقدینگی و شبه‌پول مرداد ماه پیش از این منتشر شده بود. اما جزئیات آماری مرداد ماه به تازگی منتشر شده است. انتشار جزئیات آمارهای پولی و بانکی به تحلیلگران و فعالان بازار فرصت آنالیز شرایط را می‌دهد و فضای اقتصادی کشور را پیش‌بینی‌پذیر می‌کند.

«پول» و «شبه پول» نقدینگی را شکل می‌دهند. رقم پول در مردادماه حدود ۱۲۱۶هزار میلیارد تومان بوده که به نسبت تیرماه، رشد حدود ۹/ ۲درصدی را ثبت کرده است. بررسی روند رشد ماهانه پول نشان می‌دهد که به نسبت تیرماه، که رشد ماهانه پول ۹/ ۴درصد بوده، ۲ واحد درصد کاهش داشته است. این در حالی است که در خرداد ماه رشد ماهانه پول به رقم تاریخی ۶/ ۱۱درصد رسیده بود. به عبارت دیگر در پنجمین ماه سال، به نظر می‌رسد روند نزولی رشد ماهانه پول تداوم داشته است. رشد نقطه به نقطه پول نیز در مرداد ماه ۶/ ۵۵درصد بوده که به نسبت تیرماه کاهش یک واحد درصدی داشته است.
از سوی دیگر، رقم شبه‌پول نیز در دومین ماه تابستان حدود ۴۱۸۵هزار میلیارد تومان بوده است. رشد ماهانه شبه‌پول نیز در دومین ماه تابستان حدود ۹/ ۲درصد بوده که به نسبت تیرماه ۶/ ۰واحد درصد رشد داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد ماهانه شبه‌پول از ابتدای سال روندی نسبتا صعودی داشته است. رشد ماهانه شبه‌پول در فروردین‌ماه۱۴۰۱ به حدود ۷/ ۰درصد و در اردیبهشت‌ماه به حدود ۶/ ۱درصد رسیده است. اما در خردادماه با کاهش حدود نیم واحد درصدی به ۱/ ۱درصد رسید. در تیرماه مجددا رشد شبه‌پول افزایشی شد و این روند در مرداد ماه نیز نسبتا ادامه‌دار بوده است. رشد نقطه به نقطه شبه پول نیز در مرداد ماه ۳/ ۳۳درصد بوده که به نسبت تیرماه افزایش ۸/ ۰واحد درصدی داشته است.

مسیر پول و شبه‌پول در مرداد ماه نشان می‌دهد از شدت رشد پول کاسته شده است. «پول» از دو جز اسکناس و مسکوکات در دست مردم و سپرده‌های دیداری تشکیل می‌شود. رقم اسکناس و مسکوکات در دست مردم در پنجمین ماه سال حدود ۸۹هزار میلیارد تومان و رقم سپرده‌های دیداری ۱۱۲۷هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مرداد ماه سال گذشته به ترتیب رشد ۵/ ۲۲درصد و ۵۹درصد داشته است. این آمارها نشان می‌دهد که مردم ترجیح می دهند بیشتر پول خود را نقد نگه دارند. البته در شرایط تورمی که نرخ سود حقیقی بانکی منفی است، این انتخاب منطقی به نظر می‌رسد. البته بازدهی مثبت بازار ارز نیز عامل موثر دیگری به شمار می‌آید. از سوی دیگر، نسبت پول به نقدینگی در مرداد ماه ۵/ ۲۲درصد بوده که مشابه تیرماه است. بررسی روند این نسبت نشان می‌دهد که یک رکورد تاریخی به حساب می‌آید.

هرچه میزان این نسبت افزایش پیدا کند، سیالیت نقدینگی بیشتر می‌شود و حرکت آن سبب تغییر موثر در بازارهای موازی بازار پول خواهد شد. به عبارت دیگر، افزایش عدم اطمینان در فضای اقتصاد، سبب شده است تا تمایل به نگهداری پول نقد افزایش پیدا کند و با کوچک‌ترین محرکی به سمت بازارهای با بازدهی بیشتر حرکت کند. هرچه این نسبت بیشتر شود، کنترل تورم نیز سخت‌تر خواهد شد. علاوه براین، مطالعات در اقتصاد ایران نشان می‌دهد که پول (M۱) بیشترین هم‌بستگی را با تورم داشته است. بنابراین هرچقدر پول بیشتر شود اثر آن روی تورم بیشتر می شود. البته باید توجه داشت که این آمارها در حالی منتشر شده است که در نیمه آبان ماه هستیم و در نتیجه دو ماه وقفه در انتشار آمار وجود دارد. این مساله پیش بینی روند اجزای نقدینگی را سخت‌تر می کند.

کاهش خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی
گزارش بانک مرکزی جزئیات اجزای پایه پولی را نیز منتشر می‌کند. آمارها نشان می‌دهد که خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی در مرداد ماه سال جاری به نسبت مدت مشابه سال گذشته کاهش ۲۵۴درصدی داشته است. از سوی دیگر، رشد نقطه به نقطه خالص سایر اقلام بانک مرکزی ۸/ ۷۲درصد و مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها نیز رشد نقطه‌ای ۶/ ۳۷درصد داشته است. خالص دارایی‌های بانک مرکزی نیز در مردادماه رشد نقطه به نقطه ۴/ ۲۲ درصدی را ثبت کرده است. از سوی دیگر، سهم از رشد در پایان مردادماه خالص دارایی های بانک مرکزی ۹/ ۲۰درصد و خالص سایر اقلام بانک مرکزی نیز ۶/ ۱۷درصد بوده است. سهم از رشد خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی نیز در پایان مرداد ماه منفی ۱۷درصد بوده است.
منبع: دنیای اقتصاد