رشد نقدینگی در مهرماه به سطح ۳/ ۳۴درصد رسید که این رقم نسبت به ماه شهریور ۲/ ۳واحد درصد کاهش یافته است. اما رشد پایه پولی در ادامه یک مسیر افزایشی و با سبقت از رشد نقدینگی به ۵/ ۳۴درصد در مهرماه رسیده است. بررسی‌ها حاکی از آن است که طی ۴ماه منتهی به مهرماه، ۳/ ۸واحد درصد به رشد پایه پولی افزوده شده است. سوال مشخص این است که چرا رشد نقدینگی و پایه پولی دو روند ناهمسو را طی می‌کنند. به نظر می‌رسد سیاستگذار در ماه‌های گذشته با اعمال محدودیت در تسهیلات‌دهی بانک‌ها باعث شده است که رشد نقدینگی تا حدودی کنترل شود. در مقابل عوامل اصلی موثر در رشد پایه پولی همچنان فعال بوده و نشان می‌دهد تامین کسری‌های بودجه از منابع بانک مرکزی همچنان تداوم دارد. در کنار آمارهای پولی، آمار تورم آبان حاکی از کاهشی شدن نرخ تورم ماهانه و نقطه به نقطه نسبت به ماه قبل است.

گزارش تحلیل تحولات اقتصاد کلان در مهرماه سال جاری نشان می‌دهد که نقدینگی به رقم ۵۶۷۷هزار میلیارد تومان رسید که به نسبت مدت مشابه سال گذشته رشد ۳/ ۳۴درصدی داشته است. حجم پایه پولی نیز در نخستین ماه فصل پاییز، به حدود ۷۱۳هزار میلیارد تومان رسید که رشد نقطه به نقطه آن ۵/ ۳۴درصد بوده است. نگاهی به روند این دو متغیر پولی نشان می‌دهد در مهرماه به نسبت شهریور ماه ۲/ ۳واحد درصد از رشد نقطه به نقطه نقدینگی کاسته شده است. اما رشد نقطه‌ای پایه پولی روند صعودی ۴ماهه خود را ادامه داد و در این بازه ۴ماهه، حدود ۳/ ۸واحد درصد افزایش داشته است. از سوی دیگر روند ضریب فزاینده نقدینگی اگرچه در یک روند بلندمدت صعودی بوده، اما در مهر ماه به نسبت شهریورماه کاهش داشته است. در نتیجه به نظر می‌رسد افزایش پایه پولی و کاهش نقدینگی به‌د‌لیل کاهش اعتبارات بانک‌ها برای وام‌دهی باشد. اما رشد پایه پولی، به این دلیل است که عوامل موثر بر رشد پول پرقدرت همچنان فعال است.

کاهش رشد نقدینگی در مهرماه
بانک مرکزی گزارش تحولات تحلیل تحولات اقتصاد کلان را در مهرماه منتشر کرد. آمارها نشان می‌دهد که رقم نقدینگی در نخستین ماه پاییز۱۴۰۱ به ۵۶۷۷هزار میلیارد تومان رسید. در نتیجه نقدینگی در یک ماه، رشد حدود ۵/ ۱درصدی را ثبت کرد که از اردیبهشت‌ماه کمترین رشد ماهانه است. روند ماهانه رشد نقدینگی نشان می‌دهد در شهریورماه رشد ماهانه نقدینگی ۶/ ۳درصد بوده که در مهرماه کاهش ۱/ ۲واحد درصدی داشته است. از سوی دیگر، رشد نقطه به نقطه نقدینگی در مهرماه سال جاری ۳/ ۳۴درصد بود که نشان‌دهنده تداوم روند نزولی در این شاخص است. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد نقطه‌ای نقدینگی در مهر۱۴۰۰ به بیشترین مقدار تاریخی خود یعنی ۸/ ۴۲درصد رسید؛ اما پس از آن روند نزولی آن آغاز شد؛ به‌طوری‌که در فروردین ماه به ۲/ ۳۸درصد و در شهریورماه به ۵/ ۳۷درصد رسید. اما در مهرماه روند کاهشی شدت گرفت و به نسبت آخرین ماه تابستان کاهش ۲/ ۳واحد درصدی را ثبت کرد. کاهش رشد نقدینگی به تنهایی نوید کنترل نقدینگی و در نهایت تورم را می‌دهد. اما باید رشد این متغیر را در کنار سایر متغیرهای پولی دید. به بیان دیگر، اگر رشد پایه پولی روند صعودی داشته باشد، در نهایت رشد نقدینگی نیز در بلندمدت با آن همسو خواهد شد.
رشد صعودی پول تورم‌ساز
در گزارش بانک مرکزی رقم پایه پولی مهرماه سال جاری ۹/ ۷۱۲هزار میلیارد تومان اعلام شد که به نسبت ماه گذشته رشد ۲/ ۳درصدی را ثبت کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد ماهانه پایه پولی در ابتدای سال جاری ۴/ ۱درصد بوده که در اردیبهشت ماه با افزایش چشمگیر ۷/ ۳واحد درصدی به ۱/ ۵درصد رسید. اما در خرداد ماه با کاهش قابل ملاحظه‌ای رشد ماهانه پول پرقدرت به محدوده منفی وارد شد و حدود منفی ۴/ ۰درصد شد. اما در سه ماه تابستان به ترتیب رقم‌های ۲درصد و ۳درصد و ۷/ ۲درصد را ثبت کرد. رشد ماهانه پایه پولی در مهرماه به نسبت شهریور ماه نیم واحد درصد رشد داشته است.

از سوی دیگر، رشد نقطه به نقطه پایه پولی در مهرماه ۵/ ۳۴درصد بود که نشان‌دهنده تداوم روند صعودی رشد نقطه‌ای پایه پولی است. روند رشد نقطه‌ای پایه پولی نشان می‌دهد که در فروردین ماه این رشد حدود ۵/ ۳۱درصد بود که در اردیبهشت‌ماه با کاهش یک واحد درصدی مواجه شد. در خرداد و تیرماه این روند کاهشی ادامه پیدا کرد و به رقم ۸/ ۲۷درصد و ۲/ ۲۶درصد رسید. اما در نیمه تابستان روند تغییر کرد و در مرداد ماه مجددا روند صعودی شد. رشد نقطه‌ای پایه پولی در مردادماه ۳/ ۳۰درصد و در شهریورماه ۱/ ۳۳درصد شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد از تیرماه تا مهرماه رشد نقطه‌ای پایه پولی افزایش ۳/ ۸ واحد درصدی را تجربه کرده است.
واگرایی رشد نقدینگی و پایه پولی
در علم اقتصاد پایه پولی با یک ضریب تبدیل به رشد نقدینگی می‌شود. بررسی‌ها در ماه‌های اخیر نشان می دهد با وجود اینکه رشد پایه پولی افزایشی بوده اما رشد نقدینگی کاهش یافته است. یکی از دلایل افزایش پایه پولی در چهارماه اخیر را می‌توان به تغذیه مالی از منابع پولی نسبت داد. به عبارت دیگر، اگرچه دولت محدودیت‌هایی برای تعیین دستمزد و مخارج دیگر بودجه‌ای قرار داده است، اما کسری بودجه همچنان اثر خود را بر روی پایه پولی می‌گذارد. از سوی دیگر می‌توان گفت که دلیل کاهش رشد نقدینگی، محدودیت‌هایی است که سیاستگذار پولی بر خلق نقدینگی بانک‌ها قرار داده است. اثر این محدودیت‌ها را در کاهش میزان وام‌دهی بانک‌ها در ماه‌های اخیر می‌توان مشاهده کرد. اما نکته قابل تامل این است که محدودیت‌هایی که سیاستگذار برای رشد نقدینگی قرار داده، نتوانسته است مخارج بودجه‌ای را کاهش دهد. پرواضح است که در ادامه اگر رشد پایه پولی افزایش داشته باشد، می‌تواند در نهایت خطری برای نقدینگی و تورم باشد. به بیان دیگر، با رشد ۳۵درصدی پول پرقدرت، نمی‌توان شرایط را برای تورم تک‌رقمی فراهم کرد.

افت ضریب فزاینده در مهرماه
بر اساس آمارها ضریب فزاینده نقدینگی نیز در مهرماه۹۶/ ۷ درصد بوده که به نسبت آخرین ماه تابستان کاهش داشته است. روند ضریب فزاینده نقدینگی که از تقسیم نقدینگی بر پایه پولی به‌دست می‌آید، نشان می‌دهد که از اردیبهشت۱۴۰۱ یک روند نسبتا صعودی را آغاز کرده و در شهریور ماه به حدود ۱/ ۸درصد رسیده، ولی در مهرماه با کاهش مواجه شده است.
منبع: دنیای اقتصاد