افزایش ریسک‌های سیاسی، تنش‌های بین‌المللی و افزایش تحریم و فشارها از سوی غرب سبب‌شده‌ است تا بازار با هیجان فروش بیش‌‌‌‌‌تری به مسیر خود ادامه دهد. درحالی‌که بازار با قدرت بالایی سطح یک‌میلیون و ۶۰۰هزار واحد را دو هفته قبل تثبیت کرده بود، روز گذشته طی یک نمایش رو به افول کانال مذکور را از دست داد.

به عقیده کارشناسان، افزایش ریسک‌های سیاسی و اقتصادی داخلی و دخالت‌های دولتی در بازار سبب ‌شده‌است تا همان اعتماد اندک به‌دست‌آمده هفته‌های قبل رو به زوال رود و مجددا فضای نااطمینانی بر بازار حاکم شود، به‌طوری‌که خروج پول حقیقی در معاملات روز گذشته، به ‌هزار و ۴۸۵‌میلیارد‌تومان رسیده است. این میزان از خروج پول حقیقی از ۸شهریور۱۴۰۰ بی‌‌‌‌‌سابقه بوده‌است. این روند مایوس‌‌‌‌‌کننده حاوی یک پیام مهم است. بازار سرمایه به‌سرعت نسبت به رویدادهای داخلی و خارجی واکنش نشان داده و بر اساس آن به مسیر خود ادامه می‌دهد.

بورس چه کرد؟
شاخص اصلی بورس تهران در روز یک‌‌‌‌‌شنبه، با کاهش ۵۷هزار و ۹۰۰‌واحدی به یک‌میلیون و ۵۴۲هزار واحد رسید. نماگر اصلی بازار بعد از دو هفته متوالی دوباره به زیر کانال یک‌میلیون و ۶۰۰هزار واحد نزول کرد. به‌نظر می‌رسد با تداوم رویکرد هیجانی فعلی بازار، شاخص بازار سهام بتواند اعداد پایین‌تری را به‌ثبت برساند و شاید این روند نزولی وارد یک رکود عمیق طولانی‌مدت شده و روند فعلی، بسیار رنجی و خسته‌کننده باشد. این‌گونه روندها متغیر اعتماد را در بازار کم‌‌‌‌‌رنگ خواهد کرد. آمار معاملات روز یک‌‌‌‌‌شنبه حاکی از آن است که هیجانات بر بازار غلبه کرده و نااطمینانی‌‌‌‌‌ها به حداکثر رسیده است. شیب روند نزولی فعلی، نسبت به روند نزولی قبلی در نیمه اول سال‌جاری، بیشتر شده‌است و این امر بر ترس غالب در بازار خواهد افزود. همچنین سه روز متوالی است که ارزش کل بازار به زیر ۶هزار همت رسیده است. معاملات روز گذشته بورس تهران، نشان می‌دهد که حجم معاملات در هفته‌‌‌‌‌جاری بسیار بالا بوده و این امر نمایانگر آن است که تمایل به‌فروش سهام بسیار بالاست، با این‌حال ارزش معاملات اعداد بسیار پایین‌تری به‌ثبت رسیده است. نتیجه غلبه ترس بر بازار سهام، جز فروش هیجانی سهام در بازار نبوده و زمستان سردی را برای بازار رقم زده است.

نوسان روزانه شدید نماگر اصلی بازار
نوسان روزانه شاخص‌کل در روز معاملاتی گذشته حدود منفی ۶۲/ ۳درصد به‌ثبت رسیده که از ۲۵ آذر ۹۹ بی‌سابقه بوده‌است. در روز معاملاتی مورد اشاره، نوسان روزانه شاخص بورس، ۷۶/ ۳درصد بوده‌است. همچنین از ابتدای بهمن سال‌جاری، شاخص نوسان روزانه بالایی را به‌ثبت رسانده است، به‌طوری‌که در اول بهمن، نوسان روزانه شاخص‌کل، منفی ۱۷/ ۱درصد و در تاریخ ۵بهمن، منفی ۷/ ۲درصد بوده‌است. شاخص هم‌‌‌‌‌وزن نیز بعد از ۱۲ روز به زیر سطح ۵۰۰هزار واحد رسید‌که کم‌‌‌‌‌ترین مقدار از ۱۷دی ماه سال‌۱۴۰۱ است. همچنین نوسان روزانه شاخص هم‌‌‌‌‌وزن به منفی ۸۸/ ۳درصد رسیده که از ۱۴دی ۱۳۹۸ بی‌‌‌‌‌سابقه بوده‌است. این نوسان شدید شاخص هم‌‌‌‌‌وزن در تاریخ یادشده، مربوط به هیجانات ناشی از ترور سردار سلیمانی بوده‌است.

روزی که بر بورس گذشت
از ابتدای ساعات معاملاتی روز گذشته، عرضه سهام بسیار بالا بوده و بر تقاضای بازار غلبه کرده‌است، اما به مرور‌ قدرت عرضه سهام بسیار کاهش یافته و ضعیف شده‌است، اما همچنان در ساعات پایانی معاملات نیز عرضه بر تقاضا غالب شده‌است. همچنین برخی از صنایع مانند پالایشی و شیمیایی و خودرویی شاهد خروج بالایی از نقدینگی حقیقی بوده‌‌‌‌‌اند. همچنین درمیان نمادهای معامله‌‌‌‌‌شده، تعداد نمادهای منفی از‌نماد مثبت پیشی‌گرفته و نمادهای منفی، سهمی ۶۰درصدی از کل نمادهای بازار داشته‌‌‌‌‌اند.

خروج سهمگین حقیقی‌‌‌‌‌ها
ارزش معاملات خرد از ابتدای بهمن ماه سال‌جاری، کاهش یافته و ۲ روز متوالی است که ارزش معاملات زیر ۵هزار ‌میلیارد‌تومان تثبیت ‌شده‌است. این میزان از ارزش معاملات نسبت به ۱۰روز قبل از آن بسیار کم‌‌‌‌‌تر بوده و این موضوع نمایانگر آن است که فضای رکودی ریزشی خاصی بر بازار حاکم شده‌است. ارزش معاملات خرد در پایان معاملات روز یک‌‌‌‌‌شنبه عدد ۴هزار و ۴۰۰میلیارد‌تومان ثبت شده‌است.
یکی دیگر از موارد منفی بازار دیروز خروج پول حقیقی بود. این معیار نشان می‌دهد که روز گذشته بیش از ‌هزار و ۴۸۵میلیارد‌تومان پول حقیقی‌‌‌‌‌ها از بازار خارج شده‌است. سه روز متوالی است که نقدینگی سنگینی از بازار خارج‌شده که این میزان از خروج پول در معاملات روز گذشته، از ۸شهریور ۱۴۰۰ بی‌‌‌‌‌سابقه بوده‌است. در تاریخ ذکرشده میزان خروج پول حقیقی، ‌هزار و ۶۲۲میلیارد ‌تومان بوده؛ این در حالی است که در روند نزولی قبلی میانگین خروج پول، حدود ۲۲۱میلیارد ‌تومان بوده‌است. این مساله، نمایانگر آن است که سیر نزولی فعلی با شیب تندتری نسبت به روند نزولی قبلی، در انتظار لمس سطوح پایین‌تر قیمتی است.

در معاملات روز گذشته و درمیان صنایع بورسی، تنها یک صنعت با ۳میلیارد‌تومان ورود پول همراه بوده‌است. ۳۷‌صنعت دیگر با خروج پول سنگینی مواجه ‌شده‌‌‌‌‌‌اند. خروج پول از اکثریت صنایع بازار نشان می‌دهد که ترس بزرگی بر جان بازار افتاده و صنایع شاخص‌‌‌‌‌ساز از جمله فلزات اساسی، محصولات شیمیایی و صنعت فرآورده‌های نفتی با خروج پول حقیقی بالایی همراه بوده‌است. علاوه‌بر غلبه هیجانات بر بازار سرمایه، انتشار کارنامه ضعیف از صنایع، در پاییز ماه سال‌جاری، در تشدید روند نزولی، چندان بی‌‌‌‌‌تاثیر نبوده‌است.

با توجه به رویدادهای اخیر اقتصادی و تحولات سیاسی به‌نظر می‌رسد بازار اسیر یک هیجان و ترس شده و با ریزش سهمگین فعلی و دخالت دستگاه‌های دولتی در امور اقتصادی، اعتماد اندکی که به بازار بازگشته بود، دوباره در حال نابود‌شدن است. تحریم‌ها و فشارهای خارجی و افزایش تنش‌های بین‌المللی در روزهای ابتدایی ریزش، موجب‌شده‌است تا سهامداران اقدام به عرضه سهام خود کنند. در کنار این موارد، افزایش ریسک‌های اقتصادی که سر منشأ آن نیز اقدامات دولتی بوده‌است، جملگی اسباب تشدید روند نزولی شاخص‌کل را فراهم کرده که در نهایت نتیجه‌‌‌‌‌ای جز ریزش سهمگین بازار سهام در معاملات روز گذشته نداشته است؛ این در حالی است که افزایش قیمت دلار نیز نتوانست به کمک بازار بیاید و ظاهرا معامله‌گران بازار، به ریسک‌های ناشی از دخالت‌های دولتی وزن بیش‌‌‌‌‌تری می‌دهند. در کنار این موارد، گزارش‌های ۹‌ماهه شرکت‌ها نیز موجب‌شده‌است تا اهالی بازار به تخلیه هیجانات خود ادامه داده و به‌فروش سهام خود دست بزنند. هرچند در سال‌آینده، افزایش قیمت دلار، می‌تواند صورت‌های مالی سال‌پیش‌‌‌‌‌رو را نسبت به سال‌جاری اندکی بهبود بخشد، اما افزایش ریسک‌های سیستماتیک مانع از وقوع این امر می‌شوند.

در حال‌حاضر با توجه به ریسک‌های ناشی از جزئیات بودجه‌سال‌۱۴۰۲، به‌نظر می‌رسد بازار اهمیت بیش‌‌‌‌‌تری برای این ریسک‌ها قائل شده‌است، چراکه افزایش قیمت حامل‌‌‌‌‌های انرژی و خوراک پتروشیمی‌‌‌‌‌ها خطر بزرگی است که صنایع بزرگ بازار را تهدید می‌کند. در کنار این موارد گزارش‌های ماهانه در فصل زمستان نیز می‌‌‌‌‌تواند، نگرش بازار نسبت به‌صورت‌های مالی سالانه سال‌جاری را تغییر داده و مسیر پیش‌‌‌‌‌روی بازار را مشخص کند. البته گزارش‌های اولین ماه از زمستان نیز چندان چنگی به دل نمی‌زند؛ چراکه سیاست تثبیتی نرخ ارز و رکود قیمت‌های جهانی و کاهش تولید ناشی از سرما و برودت هوا، زمستان سختی را برای صنایع رقم زده است. در حال‌حاضر گزارش ماهانه شرکت‌های بزرگ نشان می‌دهد که گروه فلزات اساسی به سبب قطعی گاز و تعطیلی کارخانه‌های تولیدی، وضعیت خوبی را تجربه نمی‌کنند، به‌طوری‌که نرخ فروش برخی از شرکت‌های فولادی، در شروع زمستان نسبت به پاییز کاهش یافته‌است. همچنین با وجود افزایش ریسک حامل‌‌‌‌‌های انرژی در این صنایع، به‌نظر می‌رسد بازار تا حذف ریسک‌های این صنعت بهایی برای آن پرداخت نکند.
همانطور که پیش‌بینی می‌‌‌‌‌شد، صنایع شیمیایی و پتروشیمی نیز که با شروع فصل زمستان، وضعیت بهتری را نسبت به فلزات اساسی تجربه کرده‌‌‌‌‌اند، در معرض خطر افزایش نرخ گاز خوراک قرار گرفته و احتمالا با توجه به رکود حاکم بر بازارهای جهانی در سال‌آینده و کاهش قیمت جهانی محصولات پتروشیمی، با ریسک نسبتا بالایی مواجه خواهند شد. شاید بتوان گفت یکی از صنایعی که وضعیت بهتری را نسبت به سایر صنایع شاخص‌‌‌‌‌ساز بازار تجربه کرده بود، صنعت پالایشی بود. در برخی از شرکت‌های این صنعت، روند حاشیه سود ناخالص و حاشیه سود خالص صعودی بوده‌است. همچنین افزایش کرک‌اسپرد برخی از محصولات نفتی مانند بنزین و گازوئیل سبب‌شده‌است تا این صنعت همچنان مورد‌توجه سهامداران باشد، اما این گروه نیز تحت‌تاثیر جو بازار، با روند ریزشی بورس، همراه شده‌است. در کنار این صنایع، گروه قطعه‌‌‌‌‌سازان و خودرویی‌‌‌‌‌ها نیز یکی از صنایعی است که بازیچه دست دولتی‌‌‌‌‌ها شده‌است. با وجود حاشیه سود‌‌‌‌‌های خوبی که توسط قطعه‌‌‌‌‌سازان و خودروسازان به‌ثبت رسیده است، شرکت‌های خودرویی این پتانسیل را داشتند که مورد استقبال فعالان بازار قرار گیرند، اما نامه شورای رقابت و دخالت‌های پیاپی دولت و زیاده‌‌‌‌‌خواهی آنها سبب شد تا این صنعت نیز تحت‌تاثیر جو بازار به ریسک‌های موجود، اهمیت فراوانی داده و معاملات بی‌‌‌‌‌رمقی را تجربه کند، در صورتی‌که ریسک‌های ناشی از سیاست‌های پولی و مالی دولت حل و فصل شده و این ریسک‌ها از سر راه بازار برداشته شود، می‌توان گفت که افزایش نرخ دلار می‌تواند به کمک بازار آمده و آن را از ورطه رکود نجات دهد. همچنین در صورتی‌که حمایت‌های سازمان بورس، برای حفظ منافع سهامداران در قبال بودجه‌سال‌آینده، عملی شود، می‌تواند اعتماد را دوباره به بازار برگردانده و سیل نقدینگی موجود در اقتصاد را به سمت بازار سرمایه هدایت کند.

تراژدی سرخ بورس
بورس تهران که از ابتدای بهمن با کاهش پیاپی نماگرهای اصلی خود مواجه بوده‌‌‌‌‌است در روز شنبه به کف کانال ۶/ ۱میلیون‌واحدی سقوط کرد و در ادامه همین مسیر رو به افول روز گذشته کانال مذکور را به طرز عجیبی از دست داد تا امیدواری‌‌‌‌‌های این بازار مجددا به یاس تبدیل شود. در جریان دادوستدهای روزگذشته دماسنج بورس تهران نتوانست خود را از «مخمصه سقوط» نجات دهد؛ به این ترتیب شاخص‌کل بورس تهران در پایان معاملات یکشنبه با ۵۷‌هزار و ۹۰۰ واحد کاهش در سطح یک‌میلیون و ۵۴۲‌هزار‌واحدی ایستاد. شاخص هم‌‌‌‌‌وزن نیز با ریزش بیش از ۱۹هزارواحدی در محدوده ۴۸۴‌هزار و ۶۳۹‌واحدی قرار گرفت تا سهامداران شاهد عقبگرد معنادار بازارسهام از انتظارات تورمی و شکسته‌شدن رکوردهای بیشتر باشند. بررسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» بر پایه گفت‌وگو با کارشناسان بازارسرمایه نشان می‌دهد سقوط نماگرهای بورسی طی روز گذشته دست‌کم تحت‌تاثیر یک عامل مهم بوده‌است. در پی حمله به یکی از مجتمع‌‌‌‌‌های کارگاهی وزارت دفاع در استان اصفهان، بورس تهران معاملات یکشنبه خود را با التهاب پایان داد، به‌گونه‌ای که فعالان این بازار تحت‌تاثیر خبر فوق به لاک‌دفاعی فرو‌ رفتند، با این‌حال به‌نظر می‌رسد ازدست‌رفتن کانال ۶/ ۱‌میلیون‌واحدی طی روزهای آینده جبران شود. درهمین رابطه علی خسروشاهی ‌‌‌‌‌کارشناس بازارسرمایه ضمن بیان اینکه بازار سهام همچنان در گیر‌و‌دار گزارش‌های نامطلوب ۹ماهه شرکت‌ها، رویدادهای اقتصادی و سیاسی کشوراست، تصریح کرد:وقتی فضای اقتصادی و سیاسی کشور با افزایش روزافزون نااطمینانی‌‌‌‌‌ها دست‌به‌گریبان است، نمی‌توان انتظار داشت، سهامداران فارغ از مسائل مذکور با قدرت در سمت تقاضا ظاهر شوند. همانطور که مشاهده‌کردیم بازار سهام روز گذشته در واکنش به اخبار شنبه شب در مدار نزولی قرار گرفت و رسما سقوط جدی را در کارنامه خود به‌ثبت رساند.

او با اشاره به ریزش بیش از ۵۷‌هزارواحدی شاخص‌کل اظهار کرد:عدد و ارقام به‌ثبت رسیده در روز گذشته از یک سقوط حکایت می‌کند. سقوطی که بیشتر متاثر از رخدادهای سیاسی کشور است. گرچه بازارهای دارایی پس از بن‌بست مذاکرات برجامی وارد فاز جدیدی از انتظارات تورمی شده‌اند اما با توجه به ناآرامی‌‌‌‌‌های چندماه گذشته در داخل کشور سرمایه‌‌‌‌‌گذاران با ابهامات بیشماری مواجه هستند. بررسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز نشان می‌دهد، بازارسرمایه در مصاف با تنش‌های داخلی و بین‌المللی واکنش منفی نشان داده، به‌گونه‌ای که با افزایش پول حقیقی در مسیر خروج روبه‌رو شده‌است. از این منظر بازارسهام به‌طور مکرر با نوسان و غیر‌قابل پیش‌بینی به مسیر خود ادامه داده‌است. علاوه بر تنش‌های موجود عملکرد ۹ماهه شرکت‌ها یک پیام مشخص برای سرمایه‌گذاران دارد. طی این مدت حاشیه سود برخی صنایع و شرکت با کاهش چشمگیری مواجه شده‌است. به این ترتیب حاشیه سود برخی شرکت‌ها در مقایسه با مدت مشابه سال‌قبل به نصف، تنزل یافته‌است؛ یعنی از محدوده ۳۰‌درصد به زیر ۱۵درصد سقوط کرده‌است. این وضعیت گویای آن است که حال و روز شرکت‌ها رو به وخامت است. وضعیت گزارش‌های دی نیز چندان رضایت‌بخش نیست.
به همین دلیل سرمایه‌گذاران دارایی‌های ‌ریالی خود را در بازارهای دیگر پارک می‌کنند.

دومینوی ریسک‌های سیاسی
تعدد ریسک‌های سیاسی، موجی از ترس و ناامیدی را بر فضای بازارسرمایه به راه‌انداخته است. مهدی افنانی، کارشناس بازارسرمایه نیز با بیان این مطلب به «دنیای‌اقتصاد» گفت: به دلیل تعدد و تنوع ریسک‌های اثرگذار بر بازار سهام، سهامداران با کوچک‌ترین تلنگری وارد صفوف فروش می‌شوند. در روزهای گذشته به‌نظر می‌رسید ‌بازارسهام کف جدیدی در ابرکانال ۶/ ۱‌میلیون‌واحدی ساخته‌‌‌‌‌است و بررسی‌های بنیادی نیز حاکی از آن بود که کانال مزبور از دست نخواهد رفت، اما شواهد نشان می‌دهد حاکمیت فضای ترس توام با اضطراب، روند دادوستدهای بورسی را از مدار تعادلی خارج کرده‌است. واقعیت امر آن است که بازار وارد وضعیت غیرقابل پیش‌بینی شده‌است که بر رفتار احتیاط‌آمیز معامله‌گران می‌افزاید.

او با اشاره به خروج پول از بورس و هدایت آن به سمت بازارهای دلار، طلا و مسکن خاطرنشان کرد:سیاستگذار طی ماه‌های گذشته بارها بر بزرگ‌شدن حباب این سه بازار هشدار داده‌است، با این‌حال برخی اتفاقات منجر به برهم خوردن تعادل در بازارهای دارایی می‌شود. این وضعیت در کنار سیاست‌های نامشخص دولت در قبال بازارسرمایه به‌ام المصائب اهالی بازارسرمایه تبدیل شده‌است. هم‌اکنون بسیاری از شرکت‌ها به دلیل نرخ جدید قیمت خوراک پتروشمی‌‌‌‌‌ها با چشم‌انداز مبهمی مواجه هستند. سیاستگذار بدون درنظرگرفتن قیمت فروش محصولات مرتبط با این بخش به امکان محقق‌شدن درآمد شرکت‌ها بی‌توجهی کرده‌است، به‌ همین‌دلیل تا تعیین‌تکلیف بودجه ‌به‌نظر می‌رسد بازار در ریل نوسانی حرکت کند. از این منظر احتمالا پایان بهمن زمانی است که بازارسهام می‌تواند به جمع‌‌‌‌‌بندی درخصوص سیاستگذاری‌‌‌‌‌های اقتصادی برسد.

با توجه به نزدیک بودن این زمان به انتهای سال‌بعید است شاهد حرکت خاصی از شاخص حول محور شتاب صعودی باشیم. به گفته این کارشناس، ریزش‌‌‌‌‌های پی‌‌‌‌‌درپی نماگرهای بورسی احتمالا با نوسان‌های یک روز مثبت یک روز منفی جبران خواهد شد. البته این روند منوط به شرایطی است که همانند روز گذشته کشور با حملات پهپادی و اتفاقات داخلی و سیاسی مواجه نباشد. آن‌طور که شواهد نشان می‌دهد با افزایش عرضه سهامی در دومین هفته بهمن به‌نظر می‌رسد همزمان با بالا رفتن سطح انتظارات تورمی در جامعه بازارهای رقیب نیز دچار نوسان‌های چشمگیری شوند. کارشناسان اقتصادی و سیاسی نیز رفتار اروپا در قبال ایران را سیگنالی واضح و البته نگران‌‌‌‌‌کننده برای بازارهای دارایی مطرح می‌کنند. با توجه به این مهم که کارشناسان چشم‌انداز روشنی در این مقطع نسبت به آینده مذاکرات هسته‌‌‌‌‌ای وین ترسیم نمی‌کنند و احتمال تقابل پر رنگ‌تری میان اروپا با ایران وجود دارد، این وضعیت می‌تواند نظم بازارهای دارایی را به بی‌نظمی بکشاند و احتمال افزایش فشار در سمت عرضه تشدید شود. مسلما با ترسیم این نقشه تمایل افراد برای حفظ نقدینگی خود در‌برابر نااطمینانی‌ها به شکل تقاضا در بازارهای غیر‌مولد و خرید کالا‌‌‌‌‌های سرمایه‌‌‌‌‌ای مانند سکه طلا افزایش می‌یابد.

منبع: دنیای اقتصاد