اجلاسی که برای نزدیک‌کردن تجارت روسیه و کشورهای مسلمان عضو سازمان همکاری‌های اسلامی برگزار شده‌است و متولی بخش دولتی تجارت و رئیس پارلمان بخش‌خصوصی ایران در آن حضور داشتند. در این نشست و در اجلاسی که روسای اتاق‌های بازرگانی این سازمان در آن حضور داشتند، غلامحسین شافعی رئیس اتاق بازرگانی با ایراد سخنانی موضع بخش‌خصوصی ایران در تعامل با روسیه را مشخص کرد و از برنامه ایجاد اولین دفتر تجاری، از ۵ دفتر تجاری خارجی مصوب در اتاق ایران در روسیه خبر داد. او با اشاره به جمعیت وسیع کشورهای عضو این سازمان اسلامی و منابع چشمگیر انرژی این کشورها و نیز ظرفیت‌های بخش غذا، پیشنهاد ایجاد یک بازار مشترک اسلامی در افقی ۱۰‌ساله را مطرح کرد.
شافعی در بخش دیگری از سخنان خود با تذکر این نکته که اکنون کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی از ۴قاره جهان هستند، آن را نشانگر تاثیر فرامنطقه‌ای این سازمان دانست و تاکید کرد؛ دنیا به سمت فراقطبی‌شدن در حرکت است و نگاه تک‌بعدی رو به فنا است. در بخش اقتصادی سخنان خود، شافعی به ظرفیت‌های روسیه و ایران تاکید بیشتری داشت و همکاری در زمینه‌‌‌‌‌های انرژی، خودرو، غذا و ترانزیت را از مهم‌ترین آنها برشمرد. او همچنین با انتقاد ضمنی از برخی رویه‌‌‌‌‌ها، پذیرش زبان بین‌الملل تجارت را مهم خواند و گفت اگر یک سند تجاری بین‌المللی در ایران صادر می‌شود، حداقل انتظار این است که زبان بین‌المللی مورد قبول واقع شود. او همچنین تذکر داد بازبینی و تخلیه محموله‌‌‌‌‌ها در مرزها به تجارت صدمه می‌زند و از جانب تجار کشور از دولت‌های ایران و روسیه خواست در جهت تسهیل و توسعه‌تجارت دو‌جانبه همکاری کرده و موانع را بردارند و تاکید کرد دولت‌ها در تجارت دخالت نکنند.

روس‌ها در تهران
تجارت ایران و روسیه، چند روز پرخبر را پشت‌سر گذاشت؛ افزایش همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور که تاکنون با توجه به حجم آن تنها در سطح ادبیات سیاسی مطرح بود، اکنون رگه‌‌‌‌‌هایی از واقعیت خود را در اقتصاد نشان داد. سفر الکساندر نواک به تهران، مرد نفتی پرقدرت روسیه که اکنون در قامت معاون نخست‌‌‌‌‌وزیر از ستون‌‌‌‌‌های اقتصادی این کشور است یکی از این نشانه‌‌‌‌‌ها بود. مهم‌تر، حضور ولادیمیر پوتین به شکل‌مجازی در مراسم افتتاح خط ریلی رشت-آستارا که بخشی مهم از کریدور شمال-جنوب محسوب می‌شود، نشانه‌‌‌‌‌ای قاطع‌‌‌‌‌تر از عزم جدی دو کشور برای گسترش همکاری‌های تجاری تفسیر شد. روابطی که هرچند در سال‌گذشته رشدی ۱۶۷‌درصدی داشت اما همچنان از نظر‌عددی در سطح مطلوبی محسوب نمی‌شود، با این‌وجود توافق‌هایی در حال انجام است که از ریل‌‌‌‌‌گذاری تجارت با روسیه برای افزایش به ۵/ ۷میلیارد دلار در کوتاه‌مدت و ۴۰‌میلیارد دلار در میان‌مدت خبر می‌دهد، اما در ادامه روس‌ها میزبان ایرانی‌‌‌‌‌ها شدند و نمایندگان تجارت کشور به‌همراه دیگر کشورهای مسلمان به تاتارستان رفتند و در پایتخت تاریخی آن، کازان به مذاکرات تجاری مشغول شدند.

نگاه تک‌‌‌‌‌بعدی رو به فنا است
کازان، پایتخت جمهوری تاتارستان از دیرباز با ایرانیان ارتباطی مناسب داشته و ترکیب جمعیتی آن مسلمان و مسیحی در کنار یکدیگر است، از همین‌رو بر‌‌گزاری نشستی با محوریت روابط روسیه و کشورهای مسلمان در آن طبیعی است؛ نشستی که شرکت‌‌‌‌‌کنندگان آن روسای اتاق‌های عضو سازمان همکاری‌های اسلامی بودند. رئیس اتاق ایران در سخنرانی خود در این جمع، با اشاره به ظرفیت بالای کشورهای عضو این سازمان در حوزه‌‌‌‌‌ غذا و انرژی، ایجاد یک بازار مشترک اسلامی در افق ۱۰‌ساله را مهم و ضروری دانست. رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، گفت: سازمان همکاری‌های اسلامی که در سال‌۱۹۷۲ تشکیل شده، امروز به ‌جایگاهی رسیده که براساس آمارها، جمعیت بزرگی از جهان را در خود جای داده و آینده انرژی جهان نیز در دست سازمان همکاری‌های اسلامی است. غلامحسین شافعی در نشست رسمی روسای اتاق‌های بازرگانی و صنعت کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی گفت: حرکت تکوینی سازمان همکاری‌های اسلامی با اتفاقات خوبی همراه بوده که از جمله می‌توان به راه‌اندازی بانک توسعه اسلامی برای تقویت سرمایه‌گذاری در کشورهای عضو و حرکت در این مسیر که به جلسه امروز انجامیده، اشاره کرد. به عقیده شافعی، سازمان همکاری‌های اقتصادی به‌عنوان یک محور، نه‌تنها برای توسعه منطقه‌ای بلکه برای توسعه جهانی قدم برمی‌دارد. رئیس اتاق ایران با اشاره به اینکه کشورهایی از ۴قاره جهان در سازمان همکاری‌های اسلامی حضور دارند، اظهار کرد: سازمان همکاری‌های اسلامی، به لحاظ وجود مزیت‌های متفاوت و تنوع‌بخشی به فعالیت‌‌‌‌‌های اقتصادی در حال حرکت به سمت تعالی است. شافعی ادامه داد: امروزه جهان به سمتی می‌رود که نگاه تک‌‌‌‌‌بعدی محکوم به فناست و نگاه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در توسعه اقتصادی، یک اجبار است. او افزود: یقین بدانید که برای توسعه اقتصاد جهان، این نگاه باید تقویت شود و بدون این نگاه، نمی‌توانیم به شیوه‌‌‌‌‌های گذشته عمل کنیم و انتظار موفقیت داشته باشیم؛ چراکه هر اندازه توسعه‌‌‌‌‌یافته باشیم، در کنار همسایگان توسعه‌‌‌‌‌نیافته، نمی‌توان حلاوت و شیرینی توسعه را آنگونه که انتظار می‌رود، چشید.

رئیس اتاق ایران، توجه به صنعت حلال در کازان‌فروم ۲۰۲۳ را مسیر قابل ستایشی دانست که می‌تواند اقتصاد منطقه و دنیا را تحت‌تاثیر قرار دهد. شافعی تصریح کرد: اتاق ایران به‌عنوان یکی از اتاق‌های زیرمجموعه سازمان همکاری‌های اقتصادی، بر فعالیت‌‌‌‌‌هایی تمرکز دارد که می‌توانند به بهترین شکل نیازهای بخش‌های خصوصی کشورهای عضو این سازمان را برطرف کند و ما آمادگی خود را برای همکاری بیش از گذشته در این مجمع برای اتفاقات جدید اعلام می‌کنیم. او تاکید کرد: توسعه بازرگانی بین کشورهای اسلامی و بهره‌‌‌‌‌گیری از استعداد فراوان این کشورها می‌تواند در کاهش اختلاف درآمد اعضا، ایجاد اشتغال و توسعه صنعت و کشاورزی آنها نقش بسزایی داشته باشد و باید در این مسیر عمل کرد. رئیس اتاق ایران با اشاره به اینکه طبق پیش‌بینی‌‌‌‌‌ها، جهان در آینده با بحران سه‌‌‌‌‌گانه انرژی، آب و مواد غذایی مواجه خواهد شد، گفت: خوشبختانه ذخایر انرژی کشورهای اسلامی در آسیا و آفریقا به حدی است که می‌توانند سالیان متمادی نیاز کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی را تامین کنند. شافعی ادامه داد: عمده کشورهای اسلامی از اراضی حاصلخیز و قابل‌کشت برخوردار هستند؛ از این‌رو کشورهای نیازمند به غذا می‌توانند با سرمایه‌گذاری در مجتمع‌‌‌‌‌های کشت و صنعت این کشورها، آینده مواد غذایی خود را تضمین کنند. اودر ادامه سخنرانی خود، تاکید کرد: موضوع مهمی که در گذشته نیز بسیار در مورد آن صحبت شده و در شرایط فعلی سازمان باید به آن توجه کند، ایجاد یک بازار مشترک اسلامی در افق ۱۰سال‌آینده است که با عقد قرارداد تجارت آزاد بین کشورها اسلامی و حذف موانع تعرفه‌‌‌‌‌ای و غیرتعرفه‌‌‌‌‌ای می‌تواند آینده سازمان را متحول کند. شافعی اظهار کرد: کارشناسان روی طرح بازار اسلامی کار کرده‌اند و بهره‌‌‌‌‌گیری از تجربیات و مطالعات این کارشناسان حتما می‌تواند راهگشا باشد.

شاهراه تجارت ایرانی- روسی
رئیس اتاق ایران در بخش دیگری از این برنامه به رایزنی‌‌‌‌‌های چند ماه اخیر با سرگئی کاترین، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع فدراسیون‌روسیه که در این نشست نیز حاضر بود، اشاره کرد و گفت: اتاق ایران، ایجاد ۵ دفتر تجاری در کشورهای مستعد جهش تجارت را به تصویب رسانده و اولویت اول ما، راه‌اندازی دفتر تجاری در روسیه است که امیدواریم در سال‌جاری برای پاسخگویی به تقاضاهای افزایش مبادلات تجاری تاسیس شود. شافعی در نشست خبری اجلاس کازان‌فروم۲۰۲۳ به‌طور مشخص به روابط با روسیه پرداخت و گفت: ایران و روسیه به‌عنوان دو کشور همسایه و دارای قابلیت فراوان، برای تحقق تجارت ۴۰‌میلیارد دلاری تلاش می‌کنند و با توجه به ظرفیت‌های موجود و عزم دولت‌های دو کشور، این هدف از مسیر بهره‌‌‌‌‌برداری از ظرفیت‌ها قابل‌تحقق است. غلامحسین شافعی، در پاسخ به سوال خبرنگاران مبنی‌بر چشم‌‌‌‌‌انداز تجارت ایران و روسیه، گفت: دو کشور در حوزه‌های مختلف، به‌‌‌‌‌خصوص صنعت، تجربیات گرانبهایی دارند و سرمایه‌گذاری در زمینه‌‌‌‌‌های مشترک همکاری به‌خصوص در صنایع نفت، گاز و خودرو می‌تواند نتایج چشمگیری در بالا‌بردن ارزش تجارت دوجانبه داشته باشد. او ادامه داد: ایران و روسیه در زمینه صنعت خودرو در مقایسه با کشورهای منطقه، توسعه قابل‌توجهی داشته‌اند و می‌توانند همکاری‌های قابل‌توجهی برای توسعه این صنعت با یکدیگر داشته باشند.
رئیس اتاق ایران، همچنین حوزه وسایل و تجهیزات کشاورزی را از بخش‌ها مستعد برای همکاری دو جانبه‌عنوان کرد و گفت: در ارتباط با تجهیزات کشاورزی، همکاری‌های دو‌جانبه می‌تواند ادامه پیدا کند؛ چراکه هر دو کشور از تولیدکنندگان مطرح در این حوزه بوده و قادر به پوشش نیازهای یکدیگر هستند. شافعی اظهار کرد: ایران و روسیه دو کشور نفتی و گازی هستند؛ اما در مورد انرژی‌‌‌‌‌های تجدیدپذیر نیز هر دو کشور از ظرفیت‌های خوبی برخوردار هستند که باید به آنها توجه کرد. او با تاکید بر اینکه همکاری اقتصادی ایران و روسیه نباید صرفا در حد دو کشور دیده شود، گفت: با توجه به همسایگی دو کشور و موقعیت استراتژیک آنها، می‌توان همکاری‌‌‌‌‌ها را به‌صورت چند‌جانبه و در سطح منطقه توسعه داد و به اهداف مطلوب رسید. رئیس اتاق ایران ادامه داد: بخش مهم دیگری که باید به آن توجه کرد، همکاری‌های حمل‌ونقلی و ترانزیتی است؛ چراکه با توجه به وضع تکنولوژی دو کشور و موقعیت جغرافیایی منطقه، در آینده شاهراه حرکت کالا در دنیا می‌تواند با همکاری ایران و روسیه تقویت شود. شافعی در تشریح این موضوع، گفت: در شرایط فعلی، با پیوستن حمل‌ونقل چین به کشورهای آسیای‌مرکزی و راه‌اندازی خط راه‌آهن از چین تا آسیای‌میانه و از سوی دیگر، راه‌اندازی کریدوری از عمان به شمال آفریفا، وضعیتی ایجادشده که روابط ایران و روسیه در کریدور شمال - جنوب حساسیت بیشتری پیدا کرده‌است و این موضوع حتما می‌تواند یکی از حوزه‌های همکاری دو کشور در آینده باشد.

دولت‌‌‌‌‌ها فقط مسیر را هموار کنند
غلامحسین شافعی در جلسه‌ای دیگر گفت: حضور ایران و روسیه در اتحادیه اقتصادی اوراسیا که در حال تبدیل‌شدن به تجارت آزاد است و همچنین عضویت دو کشور در اجلاس شانگهای که بخش عظیمی از تجارت‌جهانی را در دست دارد نیز از دیگر مسائل منجر به توسعه روابط دوجانبه است. شافعی ادامه داد: در نهایت مساله‌ای که در این مقطع در تاتارستان در حال وقوع است؛ یعنی رابطه متفاوت و نزدیک روسیه با سازمان همکاری‌های اسلامی که جمعیت عظیمی از دنیا را در اختیار دارد و منبع اصلی انرژی جهان در آینده خواهد بود، باعث شده برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری و روابط متفاوت ایران و روسیه در آینده حساب ویژه‌‌‌‌‌ای باز شود. رئیس اتاق ایران در پاسخ به خبرنگار روسی در مورد کمک‌های دولتی برای توسعه‌تجارت دو جانبه، گفت: در کار تجارت و روابط اقتصادی، دولت‌ها فقط باید مسیر را هموار کنند و مشکلات را برطرف سازند؛ اما حرکت اصلی باید توسط بخش‌خصوصی انجام شود و فعالان بخش‌خصوصی هیچ انتظار دیگری از دولت‌ها ندارند. او ادامه داد: آنچه در ملاقات با رئیس‌جمهوری تاتارستان برای ما بسیار امیدوارکننده بود، اعتقاد شدید او به این مساله بود که دولت جز در هموارسازی مسیر و رفع موانع، نباید در کار تجار دخالتی داشته باشد. شافعی تاکید کرد: در شرایط موجود از دولت‌ها می‌خواهیم به زیرساخت‌های آینده تجارت دو‌جانبه توجه کنند تا تجارت دو‌جانبه در مسیر ترقی، با اختلال مواجه نشود. رئیس اتاق ایران در پاسخ به خبرنگاری که درباره بهترین و سریع‌ترین مسیر برای تجارت ایران و روسیه پرسیده بود، گفت: شاید بهترین مسیر پیش‌روی روسیه برای تجارت با ایران و کشورهای همسایه ایران، مسیر جمهوری تاتارستان باشد که هم رود ولگا را در اختیار دارد و هم دریای خزر پیش ‌روی آن است و می‌تواند ارزان‌ترین مسیر تجاری را برای کشورها منطقه باز‌کند.

شافعی همچنین در پاسخ به خبرنگاری که در مورد نقش حمایت‌های دولتی در توسعه مبادلات پرسیده بود، اظهار کرد: دولت‌ها باید بازرگانان را تشویق کنند؛ اما این مشوق‌‌‌‌‌ها باید در راستای رفع یا جبران مسائل و مشکلاتی باشد که مثلا در بخش مالیات‌‌‌‌‌ و حمل‌ونقل وجود دارد. او ادامه داد: یکی از مسائل مهم که دولت‌های ایران و روسیه باید نسبت به آن بیندیشند، قبول اسناد تجاری بین دو کشور به‌عنوان یک مساله حساس است؛ مثلا اگر یک سند تجاری بین‌المللی در ایران صادر می‌شود، حداقل انتظار این است که زبان بین‌المللی مورد قبول واقع شود. به عقیده شافعی، بازبینی و تخلیه محموله‌‌‌‌‌ها در مرزها به تجارت صدمه می‌زند و انتظار داریم دولت‌های ایران و روسیه در جهت تسهیل و توسعه‌تجارت دو‌جانبه همکاری کرده و موانع را بردارند که در این‌صورت، با فراهم شدن تسهیلات موردنیاز، به یقین می‌توان گفت هدف‌گذاری دو کشور برای تجارت ۴۰‌میلیارد دلاری قابل‌دسترسی است.

زمینه‌سازی قرارداد تجارت آزاد
علیرضا پیمان‌پاک، معاون وزیر صمت و رئیس‌کل سازمان توسعه‌تجارت، نیز با اشاره به گام‌های ایران و روسیه برای بهره‌گیری کامل از ظرفیت کریدور شمال- جنوب گفت: در این راستا، پیشنهاد مشارکت سه‌جانبه ایران، روسیه، امارات و همچنین مشارکت سه‌جانبه ایران، روسیه و عمان با هدف شکل‌گیری کریدور بزرگ غلات را در اجلاس کازان پیگیری کردیم. او در حاشیه چهاردهمین اجلاس اقتصادی روسیه - جهان‌اسلام در کازان جمهوری‌تاتارستان روسیه افزود: در نشست‌های این اجلاس که با حضور معاون نخست‌وزیر روسیه، دستیار ویژه رئیس‌جمهور این کشور، رئیس‌جمهور تاتارستان، وزیرتجارت امارات و وزیر حمل‌ونقل عمان برگزار شد، ایده شکل‌گیری کریدور بزرگ غلات را مطرح کردیم که با استقبال همراه شد. وی گفت: علاوه‌بر اقدامات انجام‌شده و در حال اجرا در راستای تقویت زیرساخت‌های کریدور شمال‌-‌ جنوب در مسیرهای ریلی، دریایی و زمینی، در نگاه بلندمدت می‌توان فعال‌سازی مسیر دریایی کریدور به سمت امارات و عمان را فعال کرد. معاون وزیر صمت گفت: در این راستا نیازمند حداقل ۱۰۰ فروند کشتی باربری هستیم که تاکنون ساخت ۱۰کشتی باربری با همکاری میربیزینس بانک و بانک ملی ایران تامین مالی شده ‌است و در این راستا، نیاز است طرف روس نیز مشارکت فعالی با افزایش ناوگان و تقویت بنادر خود در دریای خزر و ولگا داشته باشد.

پیمان‌پاک گفت: در نشست‌های کازان‌فروم۲۰۲۳ از این طرح ایران استقبال شد و با توجه به ظرفیت‌ها و وضعیت کنونی مناسبات تهران - مسکو می‌توان با تشکیل کارگروه ویژه‌ای در دولت سیزدهم، شکل‌گیری کریدور غلات را دنبال کرد. پیمان‌پاک خاطرنشان کرد: در حاشیه چهاردهمین اجلاس اقتصادی روسیه - جهان‌اسلام همچنین نشست‌های خوبی با هدف توسعه همکاری‌ها در زمینه معرفی صنایع غذایی حلال ایران به روسیه و دیگر کشورهای منطقه اوراسیا و استفاده از ابزارهای الکترونیک برای پرداخت مالی برگزار شد که در آینده به انعقاد تفاهم‌نامه‌هایی منجر خواهد شد. علیرضا پیمان‌پاک همچنین در نشست «گفت‌وگوی اقتصادی روسیه - ایران» که با حضور فعالان بخش‌های دولتی و خصوصی دو کشور در حاشیه چهاردهمین اجلاس اقتصادی روسیه - جهان‌اسلام در کازان برگزار شد، افزود: موافقت‌نامه‌های آزاد تجاری دو کشور در حال تدوین به‌منظور ارسال برای دولت‌هاست که انتظار می‌رود در چند ماه آینده نهایی، توسط دولت‌ها امضا و در مجالس دو کشور بررسی شوند. او در این‌باره توضیح داد: در چارچوب این موافقت‌نامه، زمینه بهره‌مندی حدود ۸۰‌درصد از کالاهای تولید ایران و روسیه و همچنین دیگر کشورهای حوزه اوراسیا از معافیت‌های کامل مالیاتی و گمرکی فراهم خواهد شد.
منبع: دنیای اقتصاد