«دنیای‌اقتصاد» با نظرسنجی از ۲۰کارشناس بورسی، گزینه اصلی سیاستگذاری نهاد ناظر بورس در زمان چالش‌های سیاسی را بررسی کرده است. کارشناسان معتقدند که محدود کردن دامنه نوسان می‌تواند نسبت به سایر گزینه‌ها نظیر تغییر حجم مبنا، تعطیلی بازار سهام و اقدامات دیگر راهکار بهتری باشد. البته درخصوص کیفیت این نوع سیاستگذاری و جزئیات آن، کارشناسان نکات قابل توجهی را مطرح کرده‌اند.
مژده ابراهیمی: بازارهای مالی همواره در شرایط بحرانی دچار تلاطماتی می‌شوند که البته بازارسرمایه پرریسک‌تر از سایر بازارهاست و نهاد ناظر باید تدابیر و اقدامات مهمی را در این خصوص اتخاذ کند. از این‌رو با توجه به تنش‌های سیاسی منطقه در مدت اخیر، تصمیم نهاد ناظر بر محدودیت دامنه نوسان برای مدتی کوتاه در جهت کاهش آسیب سهامداران و بهبود بازارسرمایه بود.

از نظر فعالان بازارسرمایه، تدبیر سازمان بورس در شرایط خاص و بحرانی حال حاضر درست، بجا و به‌موقع بود؛ اما این اقدام سرمایه‌گذاران را دچار روزمرگی کرده که لازم است با توجه به شرایط موجود، تدابیر دیگری اتخاذ شود. در کنار محدودیت دامنه نوسان، می‌توان به اقدامات دیگری همچون تغییر حجم مبنا هم اشاره کرد.

به نظر می‌آید تغییر حجم مبنا همراه با محدودیت دامنه نوسان، بهترین اقدام ممکن در بازارسرمایه خواهد بود و به اعتقاد فعالان بازارسرمایه تعطیلی بورس آخرین گزینه مطرح خواهد شد. در پرسمان انجام‌شده «دنیای‌اقتصاد» از فعالان بازارسرمایه، بیشترین نظرات مثبت مرتبط با تغییر دامنه نوسان و کمترین نظرات مربوط به تعطیلی بورس بوده است که در ادامه می‌خوانید.

پیشنهادی در جهت صیانت از حقوق سهامداران
اعظم هنردوست/فعال صنعت بیمه
ریسک یکی از مولفه‌‌‌های مهم و موثر بر قیمت سهام شرکت‌هاست که به دو دسته ریسک‌‌‌های سیستماتیک و ریسک‌‌‌های غیر‌سیستماتیک تقسیم می‌شود. باید گفت ریسک‌‌‌های غیر‌سیستماتیک با شرایط خاص هر شرکت و ریسک‌‌‌های سیستماتیک با متغیرهای کلان کشور مرتبط است که می‌‌‌تواند در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و... رخ دهد. ‌‌خطر وقوع جنگ یکی از ریسک‌‌‌های سیستماتیک مهم است که اثرات بسیار مخربی بر بازارسرمایه دارد. در حال حاضر بازار سهام در ادامه روند فرسایشی خود که از مردادماه سال ۱۳۹۹ شروع شده است قرار دارد و علت اصلی آن را می‌‌‌توان اعتماد ازدست‌رفته سهامداران بر اثر تصمیمات ناگهانی دولت در خصوص متغیرهای موثر بر عملکرد شرکت‌ها و صنایع برشمرد.
در کنار بحران طولانی‌مدت حاکم بر وضعیت بازارسرمایه، ریسک بزرگی همچون خطر وقوع جنگ طبیعتا موجب ریزش سنگین بازار و ایجاد صف‌‌‌های فروش بدون هیچ‌گونه خریداری خواهد شد که نیازمند چاره‌اندیشی جدی خواهد بود. اینکه بهترین راه برای مواجهه با خطر فوق چیست، قطعا پاسخ مناسبی ندارد؛ چراکه هر راه‌حلی دارای معایب و عواقبی خواهد بود. گزینه‌‌‌های موجود برای واکنش نشان دادن به خطر فوق شامل تعطیلی بازار، محدود شدن دامنه نوسان و افزایش حجم مبناست که در این بین در حال حاضر و با محدود شدن دامنه نوسان به یک‌درصد، عملا بازار در حالت نیمه‌تعطیل قرار دارد. افزایش حجم مبنا نیز نتیجه‌‌‌ای مانند محدود کردن دامنه نوسان را در پی خواهد داشت. اما در خصوص تعطیلی بازار به نظر می‌رسد اثرات روانی آن بر سهامداران و عواقب آن در زمان بازگشایی نامطلوب خواهد بود. از این‌رو پیشنهاد می‌شود به‌منظور صیانت از منافع سهامداران، محدودیت دامنه نوسان تا حصول اطمینان از کاهش ریسک‌‌‌های سیستماتیک ادامه یابد.

ضرورت تغییر استراتژی نهاد ناظر
کمال خانزاده/فعال بازار سرمایه
در خصوص اقدامات سازمان بورس برای بهبود بازار در شرایط بحرانی باید گفت، در کوتاه‌مدت محدود شدن دامنه نوسان گزینه بسیار درست و بجایی است و در این مدت اقدام نهاد ناظر به‌موقع و درست بود؛ ‌‌‌اما طولانی شدن این محدودیت باعث می‌شود ماهیت اصلی بازارسرمایه که نقدشوندگی است از بین برود. به نظر می‌آید هر زمانی بازارسرمایه در شرایطی پرریسک قرار دارد، تغییر حجم مبنا یکی از گزینه‌های مهم در جهت بهبود بازار محسوب می‌شود؛ چون بازار سهام یکی از بازارهایی است که نوسانات بسیار زیادی دارد. در خصوص تعطیلی بازارسرمایه در شرایط بحرانی باید گفت این اقدام درست نخواهد بود و بنده موافق این امر نیستم، ولی در شرایط حاد و خاص ممکن است بازار تعطیل شود؛ در نتیجه با توجه به گزینه‌های موجود، تعطیلی بازار همیشه آخرین اقدام خواهد بود.
همچنین تجربه در بازارسرمایه ثابت کرده است ترکیبی از محدویت دامنه نوسان و تغییر حجم مبنا اقدام و گزینه مناسبی خواهد بود و به نظر می‌رسد لازم است سازمان بورس این دو اقدام را همزمان برای تمامی نمادها انجام دهد. علاوه بر این موارد، باید اهمیت ریسک سهام در بازارسرمایه ایران را بیشتر از قبل مورد توجه داشته باشیم و نهادهای مالی از جمله کارگزاری‌ها در این خصوص بیشتر با مشتریان ارتباط داشته باشند و لازم است این موضوع آسیب‌شناسی شود. این در حالی است که بیشترین آسیب را سرمایه‌گذاران در خرید اعتبار سهام شاهد هستند. از این‌رو نباید اجازه داده شود مشتری سهم پرریسک با افول اعتبار در بازارسرمایه داشته باشد. موضوع دیگر مدیریت پرتفوی و تنوع دارایی است. چون بازار سهام ایران همواره بازاری پرریسک است، باید دارایی‌های مشتریان به‌صورت متنوع در صندوق با درآمد ثابت، صندوق‌های طلا و... باشد. البته در بعضی بورس‌های دنیا تست استرس سرمایه‌گذاران و بررسی منظم پرتفوی و هشدارهای معاملاتی و هوشمند‌سازی معاملات هم در جهت کاهش زیان صورت می‌گیرد. در نهایت باید در این خصوص آسیب‌شناسی و دستورالعمل خرید اعتباری سهام تعدیل شود تا سرمایه‌گذاران دچار ضرر و زیان کمتری شوند.

ضرورت هدایت بازار به سمت عرضه و تقاضا
هلن عصمت‌پناه/ استاد دانشگاه
در شرایطی که فضای کشور درگیر ریسک‌های سیستماتیک است، اولین اثر مستقیم آن گریبان‌‌‌ بازارهای مالی به‌خصوص بازارسرمایه را خواهد گرفت.
شرکت‌های فعال در بورس ایران علاوه بر ریسک‌های سیستماتیک، درگیر ریسک‌های درون شرکتی و متغیرهای اقتصادی شده‌‌‌اند که مدت‌هاست این موضوع شرایط بازار را به هم ریخته و هیجان و عدم‌اعتماد در بازار را دوچندان کرده است. مدت‌هاست به دلیل مقابله با شرایط اضطراری حاصل از ریسک‌های متنوع، بورس ایران به‌منظور کنترل هیجان، فقط به محدودیت دامنه نوسان اتکا کرده است. این تصمیم در شرایط اضطراری قابل قبول است؛ هرچند نظر من تعطیلی موقت بازار بود، اما متاسفانه تداوم پیدا کرده و باید فکری به حال آن شود. قیمت سهام در نقاط ارزانی معامله می‌شوند، حتی در رکود ناشی از محدودیت نوسان باز هم رغبتی برای فروش وجود ندارد و سهامدار نقاط قیمتی مناسب برای ورود به بازار را در نظر گرفته است. اما باید توجه کنیم با دید بنیادی به بورس ایران، توجه به ارزش ذاتی سهام شرکت‌ها، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ چراکه بخش مهمی از محاسبه این ارزش مربوط به وضعیت سوددهی شرکت‌های مذکور است.

متاسفانه این روزها شاهد گزارش‌های منفی از بهره‌وری و عملکرد شرکت‌ها هستیم که به نظر من در حال حاضر اولویت توجه به بهبود این صنایع مطرح است. اگر قرار باشد شرایط ریسک‌های سیستماتیک مثل ریسک جنگ ادامه‌دار باشد، می‌توانیم نگاهی به حجم مبنا کنیم تا تغییر قیمتی سهم را برای ایجاد انگیزه در سهامدار به‌مرور زمان شاهد باشیم و بازار در جریان باشد، نه اینکه با محدودیت دامنه نوسان شاهد رکود، عدم‌گردش نقدینگی، تقویت سمت فروش و محدودیت قیمتی یک‌سهم در طول روز باشیم. اما امیدوارم تصمیماتی که در خصوص بازار اتخاذ می‌شود اثر منفی بلندمدت نداشته باشد.

متاسفانه مدت‌هاست روند حرکتی بازار به نحو مختلف در دست کنترل است و اگر بگذاریم فرآیند بازارسرمایه بر وزن عرضه و تقاضا پیش برود و نه دخالت و محدودیت، شفافیت ایجاد می‌شود و در شرایط هیجان زیاد بازار هم، آن را آرام‌آرام به سمت متعادل شدن هدایت می‌کند. در حال حاضر هم که محدودیت دامنه به مثبت و منفی یک رسیده است، علاوه بر افزایش نکات منفی اثرگذار بر بازار، فضای بازارسرمایه با تعطیلی مطلق تفاوتی ندارد. ناگفته نماند که بعد از هموار شدن ریسک جنگ، هر نوع مداخله‌ای در قوانین بازار اشتباه است و بهترین مکان سرمایه‌گذاری در نقاط ارزنده، سهام همین بازار هستند. بنابراین اگر ریسک جنگ نباشد، نیازی به اتخاذ تصمیمی در خصوص محدودیت دامنه نوسان یا تغییر حجم مبنا و... نیست و بازار باید روند طبیعی خود را طی کند.

محدودیت دامنه نوسان؛ مستلزم دستورالعمل مدون
علیرضا توکلی‌کاشی/کارشناس ارشد بازارسرمایه
فردی بیان می‌کرد محدود کردن دامنه نوسان، همچون بستن دهان فردی است که می‌خواهد فریاد بزند، اما به دلیل بسته بودن دهانش موفق به این کار نمی‌شود. خفه کردن صدای این فرد، درد را تسکین نمی‌دهد و چه‌بسا طبیبی آن اطراف باشد، اما به دلیل فروخفتن صدای این فرد، نتواند به کمک وی بشتابد. در حال حاضر قیمت‌ها در بازارسرمایه با صدای بلند حقیقتی را بیان می‌کنند که با محدود شدن دامنه نوسان اجازه فریاد زدن و شنیده شدن این حقیقت داده نمی‌شود.
هرچند اعتقاد دارم که وجود دامنه نوسان با هر سقفی، چه یک‌درصد و چه ۶درصد، یک عامل محدود‌کننده و آسیب‌زننده به جریان اطلاعات بورس است و به عنوان مانعی برای شنیده شدن فریاد اقتصاد توسط سیاستگذاران عمل خواهد کرد، اما از طرف دیگر اعتقاد دارم در شرایطی که برای بیش از ۳۰سال همه فعالان بازارسرمایه ایران با این محدودیت مواجه بوده‌‌‌ و به نوعی به آن عادت کرده‌اند، کنار گذاشتن یک‌شبه آن به‌راحتی میسر نیست.

به نظر می‌رسد وقت آن فرارسیده است که سازمان بورس قاعده‌‌‌ای را برای تغییر دامنه نوسان مشخص کند. همچنین باید تدبیری برای تغییرات مداوم و بدون برنامه دامنه نوسان اندیشیده شود. بنابراین پیشنهاد می‌شود سازمان بورس، برای دامنه نوسان و تغییرات آن یک شیوه‌نامه تدوین کند. با این شیوه‌نامه دامنه نوسان بر مبنای وقایع مهم و سایر شاخص‌های اقتصادی، به صورت خودکار تغییر خواهد کرد. همچنین با تدوین چنین دستورالعملی، مسوولیت تغییرات آن از دوش هیات‌مدیره سازمان بورس خارج خواهد شد و دیگر نیازی به تشکیل جلسات ۶ صبح نخواهد بود و از آن مهم‌تر اینکه بازار از این به بعد پیش‌بینی‌‌‌پذیرتر می‌شود. به‌عنوان مثال، اگر نوسان دلار بازار آزاد (یا نرخ سکه طلا) را به‌عنوان یک شاخص از وقوع شوک‌های اقتصادی در نظر بگیریم، در صورتی که فاصله کمترین قیمت و بیشترین قیمت در ۳۰روز متوالی از ۵درصد بیشتر شد، پرچم قرمز را بالا ببریم؛ در این صورت مکانیزم تغییر دامنه نوسان بورس می‌تواند به صورت خودکار فعال شده و دامنه نوسان جدید را ۵درصد افزایش دهد.

همچنین اگر نوسان کمترین قیمت و بیشترین قیمت در ۷روز متوالی از ۲درصد کمتر بود، پرچم سبز فعال شده و دامنه نوسان سهام به ارقام قبلی بازگردد؛ از این‌رو می‌توان نام این شاخص را که با پرچم‌های سبز و قرمز به فعالان و مدیران بازار علامتمی‌دهد، «شاخص اطمینان» نام‌گذاری کرد. البته این یک پیشنهاد اولیه است و کارشناسان و اندیشمندان می‌توانند هر شاخص اقتصادی دیگر را که بتواند به‌سرعت وضعیت قرمز اقتصاد را شناسایی و افشا کند جایگزین آن کنند و جزئیات این پیشنهاد را براساس تجربه و دانش خود اصلاح کنند؛ به امید آنکه با تدوین چنین مقرراتی بازارسرمایه به سمت پیش‌بینی‌پذیری بیشتر حرکت کند.

تحدید دامنه نوسان؛ نوشداروی بورس در بحران‌ها
معصومه طاهرخانی/تحلیلگر ارشد بازار سرمایه
در شرایط اضطراری، حفاظت از حقوق سرمایه‌گذاران و ثبات بازارهای مالی اولویتی اساسی است. براساس مقررات مرتبط با سازمان بورس و اوراق بهادار، این سازمان در مواردی که شرایط غیرقابل پیش‌بینی مانند بحران‌های طبیعی، ناآرامی‌‌‌های اجتماعی یا نقایص فنی اساسی به وقوع بپیوندد، مجاز است معاملات را به طور موقت تعطیل یا متوقف کند. با این حال، تعطیلی بورس همواره آخرین راه‌‌‌حل است و محدودیت‌هایی برای مدت زمان آن نیز در نظر گرفته شده است.

برای مثال، سازمان بورس تنها می‌‌‌تواند در شرایط خاص برای حداکثر سه‌روز کاری بازار را تعطیل کند و برای تمدید آن نیاز به تایید شورای عالی بورس دارد. در چنین شرایطی، ممکن است تعطیلی طولانی‌‌‌مدت بازارها اثرات جانبی گسترده‌‌‌ای بر اقتصاد و سرمایه‌گذاران داشته باشد. از این‌رو، به جای تعطیلی کامل بورس، راه‌‌‌حل‌‌‌های دیگری مانند محدود کردن دامنه نوسان قیمت‌ها نیز می‌‌‌تواند به‌عنوان ابزار موقت و کارآمد مورد استفاده قرار گیرد. دامنه نوسان قیمت به معنای حداقل و حداکثر مجاز تغییرات قیمت در طول روزهای معاملاتی است. این ابزار می‌‌‌تواند به تثبیت بازار کمک کرده و از وقوع نوسانات شدید و غیرقابل پیش‌بینی جلوگیری کند. در شرایط اضطراری که تعطیلی بورس ممکن است موجب ایجاد بحران‌های بیشتر یا از دست رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران شود، کاهش دامنه نوسان قیمت‌ها می‌‌‌تواند یک راه‌‌‌حل میانی و موثر باشد.

این اقدام از یک‌سو مانع ایجاد نوسانات شدید در بازار می‌شود و از سوی دیگر فعالیت‌‌‌های معاملاتی را به طور کامل متوقف نمی‌‌‌کند. به‌عنوان مثال، در مواقعی که ارزش بازار به‌‌‌طور غیرعادی افزایش یا کاهش می‌‌‌یابد (بند ۳ ماده ۴ قانون)، محدود کردن دامنه نوسان قیمت‌ها می‌‌‌تواند از وقوع شوک‌‌‌های بیشتر به بازار جلوگیری کرده و به سرمایه‌گذاران فرصت دهد تا تصمیمات خود را با دقت بیشتری اتخاذ کنند. همچنین، استفاده از این اهرم موقتی می‌‌‌تواند موجب حفظ شفافیت و کارآیی بازار شود. هنگامی که بازار با نوسانات شدید مواجه می‌شود، سرمایه‌گذاران اغلب دچار ترس و تردید می‌‌‌شوند و تصمیمات احساسی اتخاذ می‌کنند. کاهش دامنه نوسان به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا با تحلیل دقیق‌‌‌تری نسبت به شرایط اقدام کنند و از وقوع معاملات هیجانی جلوگیری شود.

در نهایت، محدود کردن دامنه نوسان قیمت‌ها یک راه‌‌‌حل موقت و منطقی برای مدیریت شرایط بحرانی است که در کنار سایر ابزارها، می‌‌‌تواند به تعادل بازار کمک کند. در عوض تعطیلی کامل بورس، این ابزار می‌‌‌تواند فعالیت‌‌‌ها را تحت کنترل نگه داشته و به‌تدریج فضای بازار را به حالت عادی برگرداند، بدون اینکه توقف کامل در معاملات صورت گیرد. بنابراین، با توجه به اینکه بورس و بازارهای مالی نقش حیاتی در اقتصاد دارند و تعطیلی طولانی‌‌‌مدت آنها می‌‌‌تواند آسیب‌‌‌های جدی به سرمایه‌گذاران وارد کند، استفاده از دامنه نوسان محدود به‌عنوان یک اهرم موقتی می‌‌‌تواند یکی از راه‌‌‌های موثر در مدیریت بحران‌های اقتصادی و مالی باشد.
تعطیلی بازار لزوما راه‌‌‌حل مناسبی نیست؛ چرا که می‌‌‌تواند باعث کاهش نقدشوندگی و ایجاد مشکلاتی برای سرمایه‌گذاران شود. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاران قادر نخواهند بود دارایی‌‌‌های خود را بفروشند یا به نقدینگی موردنیازشان دسترسی داشته باشند که این امر می‌‌‌تواند سبب اضطراب و نگرانی بیشتر در میان آنها شود. همچنین با کاهش دامنه نوسان، ضمن حفظ امکان معامله در بازار، از نوسانات شدید جلوگیری می‌شود و بازار به‌‌‌تدریج به تعادل بازمی‌گردد؛ بدون اینکه سرمایه‌گذاران از دسترسی به دارایی‌‌‌های خود محروم شوند.

بازگشت چرخه تعادل بازار با محدودیت دامنه نوسان
شاهین احمدی/فعال بازار سرمایه
قبل از پاسخ به نظرسنجی، باید به میزان کارمزدی که روی هر معامله پرداخت می‌شود توجه کرد. فرد خریدار علاوه بر پرداخت قیمت تابلوی سهام، باید ۰.۰۰۳۷ کارمزد خرید و در زمان فروش باید دریافت قیمت تابلوی سهام، ۰.۰۰۸۸ کارمزد فروش (شامل مالیات) بپردازد که جمع این کارمزد، ۰.۰۱۲۵ از ارزش خرید و فروش می‌شود.

اینکه در واکنش به ریسک سیستماتیک، باید دامنه را محدود کرد یا خیر و به چه میزان، به رقم کارمزد بستگی دارد. وقتی دامنه نوسان روزانه، کفاف کارمزد معاملات را ندهد، عملا معامله‌گران روزانه از چرخه بازار حذف می‌شوند و به این ترتیب، پویایی ضعیفی در بازار شکل می‌گیرد. به نظر می‌رسد، راهکار مناسب باید ترکیبی از محدود کردن دامنه به ۳‌درصد مثبت و منفی و تزریق نقدینگی برای تسریع قیمت‌گذاری ریسک‌ها در بازار باشد تا بازار زودتر به تعادل برسد. از طرفی، بلندمدت‌ترین تعادل بازار روی بورس تهران و روی دامنه ۴درصدی شکل گرفت که به نظر می‌آید باز کردن دامنه به بالاتر از این میزان، مخصوصا برای سهم‌هایی که شناوری کمی دارند می‌تواند به نوسانات زیادی منتهی شود.

ضرورت حفظ نقدشوندگی در بازار سهام
علی جبل‌عاملی/کارشناس ارشد بازارسرمایه
در شرایط فعلی کشور و با توجه به تنش‌‌‌های منطقه‌‌‌ای، تصمیم‌گیری درباره بازار سرمایه باید با دقت و در نظر گرفتن شرایط روانی سرمایه‌گذاران صورت گیرد؛ چرا که هریک از گزینه‌‌‌های مطرح‌شده، تاثیرات خاص خود را بر بازار خواهد داشت.
محدودیت دامنه نوسان: این گزینه می‌‌‌تواند از شدت نوسانات و کاهش شدید ارزش سهام جلوگیری کند. کاهش دامنه نوسان می‌‌‌تواند اثرات روانی منفی را کاهش داده و مانع ایجاد ترس و هیجان در میان سرمایه‌گذاران شود. با این حال، در بلندمدت ممکن است به قفل شدن صف‌‌‌های خرید و فروش و کاهش نقدشوندگی منجر شود.

تعطیلی بازارسرمایه: تعطیلی بازار در زمان تنش‌‌‌های شدید می‌‌‌تواند به‌عنوان یک راه‌‌‌حل موقتی برای جلوگیری از نوسانات سنگین استفاده شود، اما ممکن است اعتماد سرمایه‌گذاران را از بین برده و پیام منفی به بازار ارسال کند. همچنین، در صورت طولانی شدن، می‌‌‌تواند موجب توقف فعالیت‌‌‌های اقتصادی و خروج سرمایه‌‌‌ از بورس شود.‌

انجام ندادن کار خاص: این گزینه در صورتی موثر است که بازار سرمایه به بلوغ کافی رسیده باشد و سرمایه‌گذاران بتوانند به صورت منطقی تصمیم‌گیری کنند. با این حال، در شرایط هیجانی، دخالت نکردن می‌‌‌تواند به سقوط‌‌‌های شدیدتر منجر شود. به طور کلی، با توجه به اهمیت حفظ نقدشوندگی و همچنین جلوگیری از تکانه‌های شدید، کاهش دامنه نوسان گزینه‌‌‌ای معتدل‌‌‌تر و معقول‌‌‌تر به نظر می‌‌‌رسد.

کاهش دامنه نوسان؛ اقدام مناسب سازمان بورس
ابوالفضل شهرآبادی/فعال بازار سرمایه
شرایط فعلی بازارسرمایه شرایط پرریسکی است، ولی هنوز با شرایط بحرانی حاد فاصله دارد و به نظر می‌رسد تعطیلی بازار برای زمان جنگ است.
بنده با محدودیت دامنه نوسان در شرایط فعلی موافقم و به نظر می‌آید این اقدام از سمت سازمان بورس به‌موقع انجام شد و لازم است تا زمان رفع ابهامات سیاسی، بازارسرمایه همچنان با محدودیت دامنه نوسان همراه باشد. البته بهتر است همزمان با محدودیت دامنه نوسان، در حجم مبنا هم تغییر ایجاد کرد. به عقیده بنده، قاعده‌ای که در خصوص حجم مبنای بازارسرمایه ایران اعمال می‌شود، منطقی نیست و در بورس‌های دنیا چنین چیزی وجود ندارد. در نهایت باید گفت، محدود کردن دامنه نوسان می‌تواند مانع ضرر و زیان بیشتر سرمایه‌گذاران شود و در صورت رفع ابهامات، دامنه نوسان مجددا به حالت عادی بازخواهد گشت. همچنین اگر ریسک‌ها و تنش‌ها بیشتر شوند، ممکن است شرایط تعطیلی بازار را انتخاب کنیم. ولی در حال حاضر بهترین گزینه محدود شدن دامنه نوسان است.

تعطیلی بازارسرمایه؛ امری نادرست
سید فرهنگ حسینی / فعال صنعت معدن
در شرایط تنش‌های سیاسی و نظامی و وقوع جنگ در کشورهای مختلف، افزایش نوسان بازار سهام، کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و خروج سرمایه از سوی سرمایه‌گذاران حقیقی و خارجی از بورس‌ها رخ می‌دهد. بررسی تصمیم نهادهای ناظر بورس‌های مختلف در زمان تنش‌های نظامی یا جنگ کشورها، متفاوت بوده است. در حالی که برخی از بورس‌ها مانند بورس روسیه تا یک‌ماه تعطیل شده‌اند، عمده کشورها بازارسرمایه خود را در دوران تنش‌ها و حتی جنگ، باز نگه داشته‌اند. از جمله تجربه لبنان و سوریه باز نگه‌داشتن بورس بوده است. با این حال، اقدام مهمی که صورت گرفته، کاهش ساعات معاملات به‌عنوان جایگزین اصلی برای تعطیلی بوده است. در کنار این موضوع، دولت‌ها اقدام به دخالت مستقیم در بورس از طریق تزریق منابع از سوی بانک‌مرکزی برای ایجاد ثبات کرده‌‌‌اند.

تامین نقدینگی و اعطای تسهیلات و اعتبار به شرکت‌های کارگزاری و شرکت‌های سرمایه‌گذاری و هلدینگ‌ها یکی دیگر از روش‌ها برای حمایت از بازار بوده است. در عین حال، کاهش نرخ بهره به‌عنوان یکی از راهکارها برای حفظ منابع در بازارسرمایه مطرح شده است. در کنار این موضوع، حمایت از شرکت‌های بزرگ و تزریق مستقیم منابع به شرکت‌های بزرگ ملی برای مقابله با کاهش فروش، توسط دولت صورت گرفته است. علاوه بر این، محدودیت‌هایی برای فروش و خروج سرمایه سهامداران از بورس وضع شده که سقف فروش روزانه هر کد تعیین می‌شود تا از ایجاد صف‌های فروش سنگین و پیش‌دستی عده‌ای برای فروش جلوگیری کند.

در عین حال ابزارهای مشتقه، به‌خصوص ابزارهایی که سیگنال‌دهی منفی و نزولی دارند، متوقف شده و در بورس‌هایی که فروش استقراضی مجاز بوده، فروش استقراضی به صورت خاص محدود یا متوقف شده است. در ایران، ابزارهای در دسترس معطوف به توقف بازار و کاهش دامنه نوسان در کنار افزایش حجم مبنا بوده است. در حالی که کاهش دامنه نوسان می‌تواند از سقوط بازار و آثار روانی آن و تشدید فروش هیجانی جلوگیری کند، اما برگشت بازار به شرایط عادی نیازمند تزریق منابع از سوی بانک‌مرکزی به بازار و شرکت‌ها برای حمایت از بازار، افزایش اعتبار و محدود نکردن اعتبارات تحت‌تاثیر کال‌مارجین شدن مشتریان ضرورت دارد. در کنار موارد فوق، محدود‌سازی سفارش فروش و فروش روزانه سرمایه‌گذاران ضروری است تا از ایجاد صف‌های فروش‌ سنگین و عدم‌تعادل بازار جلوگیری کند.

سهامداران دل قرص می‌‌‌خواهند
امیر آشتیانی عراقی/کارشناس بازار سرمایه
بورس ایران پس از رشدهای هیجانی سال ۹۹، هنوز روی خوش به خود ندیده است. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد با توجه به رشد سایر بازارها، ارزش دلاری بازارسرمایه حتی به سال ۹۸ رسیده است. جدا از اینکه به قول معروف بورس کفاره بدمستی‌‌‌های سال ۹۹ را می‌‌‌پردازد، ریسک‌‌‌های سیستماتیک هم بلای جانش شده است. در سال‌های اخیر بورس تهران تمام ندیده‌هایش را به یکباره دید، به‌خصوص در روزهای اخیر تنش سیاسی بین ایران و رژیم صهیونیستی افزایش یافته و بورس تهران بیش از پیش دچار هیجانات سیاسی شده است. هرچند در خیلی از روزها بیش‌‌‌واکنش داشته و به واسطه این هیجانات به وضعیت اورژانسی رسیده است.
اما مهم‌ترین سوالی که مطرح می‌شود این است که در این شرایط بهترین رفتار نهادناظر که وظیفه حمایت از سرمایه‌گذاران را بر عهده دارد، چیست. سریع‌ترین و کوتاه‌‌‌ترین راهی که به ذهن می‌رسد تحدید دامنه نوسان است که به کار گرفته شد. اما این روش در کوتاه‌مدت کار‌‌‌ساز است و برای تخلیه هیجان بازار بهترین استراتژی تزریق نقدینگی توسط صندوق‌های تثبیت و شاید شبیه بسیاری از کشورهای جهان حمایت بانک مرکزی باشد؛ چرا که با این روش به‌سرعت اعتماد سرمایه‌گذاران بازمی‌گردد و سهامداران با دلگرمی و اعتماد بیشتری در بازار حضور پیدا می‌کنند، اما اگر فقط محدود‌‌‌سازی دامنه نوسان پیاده‌سازی شود، بازار دچار هیجان فروش در اولین فرصت می‌شود و پس از خروج به‌اصطلاح «کلاهش هم بیفتد، دنبالش در بازار سهام نخواهد آمد». شاید در کنار این دو روش اقدامات دیگری همچون کاهش نرخ بدون ریسک و محدود‌سازی بازار ابزارهای مشتقه هم کمک کند، اما دوای درد اصلی تزریق نقدینگی است تا دل سهامداران قرص شود.

بورس نیازمند حمایت
عرفان هودی/فعال بازار سرمایه
در شرایط فعلی هیچ‌‌‌یک از گزینه‌های اعلامی نمی‌تواند گره‌گشا و چراغ راه بازارسرمایه باشد. باید گفت محدود کردن دامنه نوسان نیز صرفا برای مدتی محدود می‌تواند مثمرثمر باشد و از آنجا که تقریبا از ابتدای سال دامنه نوسان محدود بوده، عملا کارآیی خود را از دست داده و مانع یکی از اصول اولیه بازار که همان اصل نقدشوندگی است، شده است.
در شرایط فعلی دو نکته بسیار مهم است و باید اجرایی شود. اول آنکه مدیران بازار سرمایه و همچنین تصمیم‌گیران کلان اقتصادی و سیاسی کشور باید در وهله اول صبر و آرامش را به بازار تزریق کنند و نکته دیگر، واریز منابع به صندوق‌های توسعه و تثبیت بازار و حمایت جدی این صندوق‌ها و همچنین سایر شرکت‌های سرمایه‌گذاری دولتی از بازار سرمایه است. اگر صندوق توسعه بازار در این شرایط به صورت جدی به فعالیت خود عمل نکند، پس چه زمانی اقدام به حمایت از بازار خواهد کرد؛ کما اینکه شاهد هستیم برخی از نمادهای بعضا بزرگ بازار، دارای صف‌های فروش کمی هستند که حمایتی از این صندوق‌ها در آن دیده نمی‌شود؛ چه‌بسا حمایت‌‌‌های روزانه علاوه بر کمک به نقدشوندگی بازار، به جذب اعتماد سرمایه‌گذاران هم کمک خواهد کرد. فعالان بازارسرمایه هنوز فروش‌های برخی حقوقی‌های دولتی در مردادماه ۱۳۹۹ را فراموش نکرده‌اند و اینک همان شرکت‌ها می‌‌‌توانند منجی این بازار باشند.

تعطیلی بازار؛ آخرین گزینه
جواد عشقی‌نژاد/ پیشکسوت بازارسرمایه
در شرایطی که ریسک‌‌‌های سیستماتیک در بازارسرمایه افزایش می‌‌‌یابد و بازار وارد بحران می‌شود، هریک از راهکارهای پیشنهادی می‌‌‌تواند مزایا و معایب خاص خود را داشته باشد؛ اما بهترین راهکار به نوع بحران و اهداف کوتاه‌‌‌مدت و بلندمدت سیاستگذاران بستگی دارد. محدود کردن دامنه نوسان یکی از ابزارهای رایج برای کنترل نوسانات شدید در شرایط بحرانی است. این اقدام می‌‌‌تواند باعث شود که هیجانات بازار کاهش یابد و سرمایه‌گذاران فرصت بیشتری برای تحلیل دقیق شرایط داشته باشند.

از این طریق، تصمیم‌گیری‌‌‌های عجولانه و مبتنی بر هیجان به حداقل می‌‌‌رسد. البته باید توجه کرد که این اقدام نقدشوندگی بازار را محدود می‌کند و ممکن است باعث شود سرمایه‌گذاران نتوانند در زمان‌‌‌های بحرانی به‌‌‌سرعت از بازار خارج یا وارد آن شوند که این خود می‌‌‌تواند به طولانی‌‌‌تر شدن بحران منجر شود. تغییر حجم مبنا نیز می‌‌‌تواند در تثبیت بازار موثر باشد. در شرایط بحرانی، با افزایش حجم مبنا می‌‌‌توان از تاثیر معاملات کم‌‌‌حجم بر قیمت سهام جلوگیری و از این طریق به ثبات بیشتر در قیمت‌ها کمک کرد. این اقدام به همراه سایر ابزارها می‌‌‌تواند فشار فروش‌های هیجانی را کاهش دهد و روند منطقی‌‌‌تری به نوسانات بازار بدهد.

در مقابل، تعطیلی بازار به‌عنوان یک اقدام اضطراری در شرایط بسیار بحرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اقدام به بازار فرصت می‌دهد تا شوک‌‌‌های وارده را هضم و از سقوط آزاد قیمت‌ها جلوگیری کند. با این حال، این راهکار معمولا با پیامدهای منفی مانند کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و افزایش نگرانی‌ها درباره شفافیت بازار همراه است و به همین دلیل باید تنها در شرایطی استفاده شود که دیگر ابزارها کارآیی خود را از دست داده‌‌‌اند. در نهایت، بهترین راهکار در شرایط بحرانی معمولا ترکیبی از محدود کردن دامنه نوسان و تغییر تدریجی حجم مبناست. این رویکرد می‌‌‌تواند به ایجاد تعادل و کنترل هیجانات بازار کمک کند؛ بدون آنکه اعتماد سرمایه‌گذاران به طور کلی از بین برود. تعطیلی بازار باید به‌عنوان آخرین گزینه و در شرایط بسیار وخیم در نظر گرفته شود، در حالی که به‌موازات این اقدامات باید سیاست‌‌‌های شفافیت و اطلاع‌‌‌رسانی دقیق به سرمایه‌گذاران تقویت شود تا از گسترش نگرانی‌ها جلوگیری و اعتماد به بازار حفظ شود.

بازگشت ثبات و اعتماد با تغییر حجم مبنا
محسن علیزاده/عضو سابق شورای عالی بورس
در شرایط بحرانی و با افزایش ریسک‌‌‌های سیستماتیک در بازارسرمایه، تغییر حجم مبنا به‌‌‌عنوان راهکار موثر می‌‌‌تواند نقش بسزایی در کنترل هیجانات و جلوگیری از افت‌وخیزهای شدید قیمتی ایفا کند. به عقیده بنده، تغییر حجم مبنا، به‌‌‌ویژه در زمان‌‌‌هایی که فقدان ‌تعادل روانی و واکنش‌‌‌های هیجانی بر بازار حاکم است، می‌‌‌تواند روند طبیعی‌‌‌تری برای معاملات فراهم کند و مانع نوسانات ناگهانی و شدید شود.
در این شرایط، کاهش یا افزایش حجم مبنا به تناسب شرایط بازار و وضعیت روانی سرمایه‌گذاران، به شکل‌‌‌گیری روندهای منطقی‌‌‌تر کمک می‌کند. این اقدام باعث می‌شود تا سرمایه‌گذاران، به‌‌‌جای تمرکز بر نوسانات کوتاه‌‌‌مدت و هیجانی، به ارزیابی دقیق‌‌‌تر و بلندمدت‌‌‌تر بپردازند. همچنین، تغییر حجم مبنا می‌‌‌تواند به کاهش دستکاری‌‌‌های قیمتی و بهبود کیفیت بازار کمک کند. در مجموع، این راهکار در مقایسه با محدود کردن دامنه نوسان یا تعطیلی بازار، انعطاف‌‌‌پذیری بیشتری به بازار می‌دهد و مانع از بروز بحران‌های عمیق‌‌‌تر در دوره‌‌‌های پرریسک می‌شود. به همین دلیل معتقدم تغییر حجم مبنا در این مواقع بهترین انتخاب برای حفظ ثبات و بازگشت اعتماد به بازار است.

راهکاری برای خروج از بحران
محمد ناطقی/کارشناس اقتصادی
عموما در اکثر قراردادهای تجاری، ‌بندی وجود دارد به نام «فورس‌ماژور» که در صورت تحقق آن شرایط، می‌‌‌توان بخشی از تعهدات آن قرارداد را انجام نداد. بخش مهمی از افراد شاغل در بازارسرمایه نیز اعتقاد دارند در شرایط کنونی بورس ایران مشمول بند فورس‌‌‌ماژور است. تجربه ثابت کرده است در شرایط فورس‌‌‌ماژور در دنیا عموما بازارسرمایه بسته می‌شود و بعد از چند روز و با حضور بازارگردانان و آماده‌شدن شرایط بازگشایی صورت می‌گیرد. می‌‌‌توان نمونه این تجربه موفق را در بازار سرمایه روسیه دید. اما معتقدم با توجه به اینکه بازارسرمایه ایران در دوران ریزش خود قرار دارد، حساسیت فعالان آن افزایش پیدا کرده و آستانه تحمل آنها بسیار پایین است. از این‌رو، هرگونه کاهش و افت شاخص به منزله زیان سنگین این افراد است، به همین دلیل به دنبال قوانینی هستند تا جلوی کاهش بیشتر شاخص کل را بگیرند. در صورتی که به نظر می‌رسد راهکار درست در شرایط کنونی ایران این جنس کارها نیست.

۱. راه‌‌‌اندازی بازار توافقی ارز: با راه‌‌‌اندازی بازار توافقی ارز، رشد قیمت ارز بر بازار سرمایه نیز اثرگذار خواهد بود. در واقع در شرایط بحرانی، مردم غیر از ارز، به فکر خرید دارایی‌‌‌ای که همگام با ارز رشد خواهد کرد نیز خواهند بود. بر همین اساس رشد قیمت ارز در این شرایط می‌‌‌تواند بخشی از ریسک‌‌‌های مرتبط با جنگ را پوشش دهد و شرایطی را برای همراهی بیشتر مردم و فعالان بازار سرمایه فراهم کند.

۲.رفع قیمت‌گذاری دستوری: با رفع قیمت‌گذاری دستوری مخصوصا در بخش خودرو، جان تازه‌ای در کالبد صنعت کشور دمیده می‌شود. بخش خودرو با زیان انباشته سنگین روبه‌روست و رفع قیمت‌گذاری دستوری می‌‌‌تواند آنها را از مشکلات تولید رهایی بخشد. همچنین در صورت حل این مشکل، حتی در شرایط کنونی نیز بازار سرمایه کشور توان رشد خواهد داشت.

۳. افزایش حد اعتباری: بخش مهمی از افراد، درگیر اعتبار در بازار سرمایه هستند و با ریزش اخیر دچار مشکل کال‌‌‌مارجین شده‌‌‌اند. از این‌رو سازمان با توجه به ریزش سنگین بورس می‌‌‌تواند حد اعتباری را افزایش دهد.

لزوم انجام اقدامات اساسی و تاثیرگذار بر بورس
مجتبی شهبازی/فعال بازار سرمایه
بازارهای سهام تحت‌تاثیر شرایط رکود اقتصادی و حوادث و اتفاقات غیر‌منتظره دچار آشفتگی و سراسیمگی می‌شوند. این روزها شاهد هستیم که این‌دسته از رویدادها و حوادث بیشتر هم شده‌اند و دفعات آشفتگی و هراس در بازار افزایش یافته است. اما نوع مدیریت این رویدادها در اقتصاد و بازارسرمایه کشور به دلیل تفاوت‌ زیاد ریزساختارهای ایران و کشورهای پیشرو باعث شده است تا بازار سرمایه هر روز سقوط بیشتر و رکود عمیق‌تری را تجربه کند. متاسفانه بخش عمده مشکلات فعلی بازارسرمایه ناشی از ضعف شدید مدیریت سازمان بورس و تیم اقتصادی دولت قبلی است. همچنین در دوران مدیریت قبلی عملکرد سازمان جنبه قابل دفاعی نداشت و به‌شدت خلأ عقلانیت در سازمان موج می‌زد و تبعات آن ضعف‌ها باعث از بین رفتن اعتماد از بازار شده که به این‌سادگی قابل ترمیم نیست، اما به هرحال برای بهبود شرایط بحرانی فعلی اقدامات سازمان بورس بخشی از راه‌حل است.
در این میان کافی است به عکس‌العمل‌های سایر کشورهای پیشرفته و سیاست‌های اجرایی در مواقع بحران نگاهی کنیم و متوجه شویم که اصولا بدون هماهنگی در تمام ساختارهای تصمیم‌گیر و مجری در اقتصاد امکان حل بحران در بورس اوراق بهادار وجود ندارد. سازمان بورس با محدود کردن دامنه نوسان معاملات به‌صورت نامتقارن و تعطیلی بازار در برخی روزهای خاص و از طرفی اقدام اثرگذار و هماهنگ بانک‌مرکزی و وزارت اقتصاد و نهادهای دولتی در تغییر نرخ بهره و تزریق نقدینگی به اندازه کافی به بازار می‌‌‌تواند طی بازه کوتاه‌مدت بازارسرمایه‌ای را که در آن قیمت سهام اکثر شرکت‌ها ارزنده است از بحران خارج کند. بازارسرمایه‌‌‌ای که بیشترین سهامدار آن نهاد دولتی و شبه‌دولتی است، باید خیلی بیشتر از این‌ها دغدغه بازارسرمایه را داشته باشد. امید است دولت جدید با رویکرد تحول اقتصادی و افزایش سهم بازارسرمایه در اقتصاد اقدامات اساسی بیشتری انجام بدهد.

اقدام ستودنی سازمان بورس
ژینوس قهرمانی/ فعال بازار مالی
به نظر می‌رسد محدودیت دامنه نوسان منطقی‌‌‌ترین تصمیم در شرایط کنونی بازارسرمایه بود که سازمان بورس به‌سرعت و به‌موقع این تصمیم را اتخاذ کرد و به نوعی با این تصمیم صحیح موجب شد در شرایط بحرانی از خارج شدن دارایی سهامداران جلوگیری شود. باید گفت این اتفاق مانع بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بورس خواهد شد. از این‌رو فردی که سکاندار بازارسرمایه است باید دغدغه دارایی سهامداران را داشته باشد. همچنین در شرایط بحرانی، سرمایه‌گذاران در هر بازاری، ممکن است به‌دلیل هیجان موقعیت فروش گرفته و عجولانه رفتار کنند.
باید گفت در بازارهای موازی نقدشوندگی بازارسرمایه وجود ندارد، اما در بازارسرمایه، سرمایه‌گذاران با هر خبر منفی اقدام به فروش می‌کنند که می‌توانند از بازار خارج شوند. از این‌رو با محدود شدن دامنه نوسان، بازارسرمایه هم به لحاظ نقدشوندگی مشابه بازارهای موازی خواهد شد و از طرفی این امر مانع کاهش قیمت سهام ناشی از رفتارهای هیجانی می‌شود. در خصوص تعطیل شدن بازارسرمایه هم باید گفت، این اقدام سبب بی‌اعتمادی بیشتر سرمایه‌گذاران خواهد شد و در نتیجه این امر به صلاح هیچ نهاد مالی که امانت‌دار دارایی مردم بوده، نیست و می‌تواند نگرانی مضاعف در ذهن سرمایه‌گذار ایجاد کند. یادمان نرود که هدف اصلی بازار سرمایه باید جلب اعتماد عمومی باشد. در نهایت می‌توان گفت تا زمانی که ریسک جنگ وجود دارد، به نظر می‌رسد تغییر یا افزایش دامنه نوسان به ضرر دارایی سهامداران خواهد بود.

سه تاثیر برجسته محدودیت دامنه نوسان
امین آذریان/کارشناس بازارسرمایه
محدود کردن دامنه نوسان در بورس در شرایط بحرانی، یک اقدام مهم و موثر است که می‌‌‌تواند به چند دلیل کار درستی محسوب شود.

نخست، این اقدام می‌‌‌تواند از رفتارهای هیجانی سرمایه‌گذاران جلوگیری کند. در شرایط ناپایدار، افراد ممکن است تحت‌تاثیر ترس تصمیمات شتابزده‌‌‌ای بگیرند. باید گفت محدود کردن دامنه نوسان، نوسانات شدید قیمت‌ها را کاهش می‌دهد و به ثبات بازار کمک می‌کند. دوم، این اقدام می‌‌‌تواند از سرمایه‌گذاران خرد محافظت کند. سرمایه‌گذاران کوچک به‌راحتی تحت‌تاثیر نوسانات قرار می‌‌‌گیرند و محدودیت دامنه نوسان، فرصتی برای ارزیابی وضعیت بازار به آنها می‌دهد. سوم، حفظ اعتماد عمومی به بازار نیز از مزایای دیگر است. هنگامی که نوسانات کنترل می‌شود، اعتماد سرمایه‌گذاران افزایش می‌‌‌یابد و این امر می‌‌‌تواند به فعالیت بیشتر و بهبود شرایط بازار منجر شود. در نهایت، محدود کردن دامنه نوسان زمان بیشتری برای تحلیل و تصمیم‌گیری فراهم می‌کند و فشار بر زیرساخت‌‌‌های معاملاتی را کاهش می‌دهد. به این ترتیب، این اقدام می‌‌‌تواند به ایجاد محیط معاملاتی امن‌‌‌تر و پایدارتر کمک کند.

خودکنترلی بازار با بسته‌های هوشمند
حسین محمودی اصل/کارشناس ارشد بازارسرمایه
ریسک‌های سیستماتیک بر بازارسرمایه و کلیت اقتصاد سایه افکنده است. در چنین چالش‌هایی شاید محدویت دامنه نوسان برای کوتاه‌مدت دردسترس‌ترین راهکار باشد. البته حجم مبنا نیز در شرایطی می‌تواند در این خصوص کمک کند. تعطیلی بازار به جهت ایجاد ترس بیشتر معقول به نظر نمی‌رسد. البته موقت بودن دامنه نوسان نکته حیاتی است و باید در تنگناها و شرایط مختلف برای بازار بسته‌های هوشمند تدوین شود.
همچنین این بسته‌ها می‌تواند از اوراق تبعی تا تغییر در حد نصاب‌ها و... باشد و با وجود بسته‌های هوشمند بازار می‌تواند به خودکنترلی برسد. زمانی که بازار بداند با ریزش مثلا ۸۰‌هزار واحدی بسته «الف» با انواع اقدامات به خودی خود فعال خواهد شد، به خودکنترلی می‌رسد و قبل از رسیدن به آن نقطه انگیزه‌های فروش کنترل می‌شود. تدوین برنامه‌ها باید با محوریت تنظیم‌گری و نه دخالت صورت گیرد و تدوین بسته هوشمند نیز خود حالت تنظیم‌گری، پیشگیری از تنش و خودکنترلی دارد و این بسته‌ها ممکن است اصلا فعال نشوند.

در کنار این تدابیر باید همچون گذشته در جهت کنترل برخی ریسک‌های سیستماتیک اقتصادی نیز اقدام شود. همکاری و تلاش در راستای تعامل دولت و مجلس در جهت اجرای قوانین حمایتی تولید، پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد، جلوگیری از تصمیمات خلق‌الساعه، محوریت حاشیه سود تولید در تصمیمات و اخذ نظرات تشکل‌ها و اتاق‌های بازار می‌تواند بسیار موثر باشد. سازمان بورس در تعامل واقعی با دلسوزان و فعالان بازار با تمام ابزارهای در دسترس باید به صیانت از حقوق سهامداران، آنچنان که در قانون بازار سرمایه ذکر شده است، اقدام کند.

فاکتورهای مهم بسته‌های حمایتی
نرگس توانایی/کارشناس بازارسرمایه
بازار سرمایه در شرایط کنونی نیازمند برخی از اقدامات حمایتی است. اقدامات حمایتی از دو جنبه قابل انجام است:
از منظر شرکت‌ها؛

•از منظر سهامداران خصوصا سهامدار خرد.

اقدامات حمایتی از منظر شرکت‌ها:
۱.تعیین نرخ بلندمدت خوراک؛
۲. حذف قیمت‌گذاری دستوری؛

۳. حذف نرخ نیما یا نزدیک کردن نرخ نیما و نرخ بازار آزاد؛

۴.ایجاد معافیت‌های مالیاتی مختلف و کاهش نرخ مالیات؛

۵. تسهیل افزایش سرمایه و کاهش بوروکراسی و ایجاد معافیت‌ها و مشوق‌های مختلف برای افزایش سرمایه؛

۶. ایجاد ثبات در قوانین (کل قوانین باید مشخص و بلندمدت باشد و قابلیت تغییر در کوتاه‌مدت نداشته باشد).

اقدامات حمایتی از دید سهامداران:
۱. انتشار اوراق تبعی؛

۲. بیمه کردن سهام از طریق شرکت‌های بیمه؛

۳. جلوگیری از سوءاستفاده افراد مختلف در همه ارکان و نهادها؛ راه‌حل آن هم اجبار شرکت‌ها به انتشار مداوم تمام اخبار مهم است. همچنین دولت با ایجاد قوانین بلندمدت باید مانع ایجاد رانت شود. در شرایط خاص فعلی که ریسک سیستماتیک داریم، طبیعتا انجام اقدامات خاصی مورد نیاز است که مهم‌ترین آنها به شرح ذیل هستند:

• تقویت صندوق تثبیت؛

• جلوگیری از فروش، به‌خصوص رنج منفی کشیدن حقوقی‌ها؛

• ممنوع کردن فروش سهام در اختیار دولت؛

• کاهش نرخ بهره بدون ریسک و جلوگیری از انتشار بی‌رویه اوراق مختلف با نرخ سودهای غیرمنطقی و بسیار بالا؛

• بازگرداندن اعتماد به بازار که علاوه بر موارد بالا از طریق اقداماتی ذیل انجام می‌شود:

• کاهش یا حتی صفر شدن حداقل موقتی نرخ مالیات بر فروش؛

• بازگرداندن سهم کارمزد شرکت‌های کارگزاری ولو به‌صورت موقت تا جلوی انحلال و ورشکستگی صنعت گرفته شود؛

• کمک دولت به صندوق تثبیت برای حمایت از بازار؛

• کمک بانک‌مرکزی به بازار با اجازه دادن به بانک‌ها برای خرید سهام؛

• اجبار صندوق‌های درآمد ثابت نوع اول به خرید سهام و رعایت حد نصاب.

ضرورت عدم‌دستکاری ریزساختارها
سیاوش وکیلی/معاون اجرایی کانون نهاد‌های سرمایه‌گذاری ایران
در باب سلسله اقدامات کنترلی توسط نهاد ناظر در بازار و استفاده از ظرفیت ریزساختارهای دامنه نوسان و حجم مبنا دو دیدگاه کارشناسی و اقتضایی وجود دارد. از منظر کارشناسی، تغییرات مکرر ریزساختارها اقدام نامناسبی تلقی می‌شود، کمااینکه در بورس‌های حرفه‌ای در فواصل زمانی بسیار بلندمدت چندساله و پس از انجام آزمایشی این تغییرات به قاعده و روال تبدیل شده و مصوب و ابلاغ می‌شوند و به‌طور طبیعی تغییرات مکرر آنها هم صورت نمی‌گیرد.
ولی در برخی موارد اضطراری نظیر آنچه در روز‌های اخیر و ناشی از تهدیدهای نظامی شاهد هستیم، در بازه زمانی کوتاه‌مدت محدود کردن دامنه نوسان می‌تواند از بعد روانی در آرامش‌بخشی به بازار و پرهیز از نوسانات هیجانی موثر باشد؛ اما در درازمدت مانع نقدشوندگی بازار می‌شود و باید بدون واهمه از تاثیرات جانبی رفع محدودیت کاهش دامنه نوسان از قیبل کاهش شاخص اقدام مقتضی صورت پذیرد؛ ولو اینکه مثلا شاخص کل به زیر ۲میلیون واحد سقوط کند؛ در غیر‌این‌صورت تاثیر منفی زیادی بر حجم معاملات و سنگین شدن صف‌های فروش و در نتیجه قفل شدن بازار خواهد داشت و علاوه بر آن کسب‌وکار نهاد‌های ارائه‌کننده خدمات در بازار سرمایه را هم با مخاطرات جدی مواجه خواهد کرد.

در خصوص استفاده از ظرفیت حجم مبنا و افزایش همزمان آن با افزایش دامنه نوسان، به‌طوری که قیمت‌های پایانی تغییر نکنند، اقدام مناسبی نیست؛ زیرا اولا خود پارامتر حجم مبنا از اساس مورد اشکال و انتقاد است و هیچ مابه‌ازای بین‌المللی ندارد؛ در ثانی تجربه داخلی هم در استفاده از آن وجود ندارد و به نظر می‌رسد در صورت به‌کارگیری این روش نه‌تنها هیچ‌گونه تضمینی بر تقویت سمت تقاضا ناشی از این اقدام وجود ندارد؛ بلکه شاید موجب سنگین شدن صف‌های فروش هم شود؛ زیرا حتی با فرض خرید در قیمت‌های منفی کامل به دلیل کارکرد محدود‌کننده این اقدام عملا پرتفوی خریدار در آن روز در نماد مدنظر با بازدهی منفی بسته خواهد شد. بنابراین خریدار انگیزه‌ای برای خرید نخواهد داشت و سرمایه‌گذاران این وضعیت را فرصتی برای خروج خواهند دید. در جمع‌بندی نهایی می‌توان اذعان کرد که عدم‌دستکاری ریزساختارهای بازار در مواقع اضطراری فقط برای کنترل هیجانات مقطعی و برای مدت زمان محدودی قابل توصیه است.

منبع: دنیای اقتصاد