برندگان نوبل اقتصاد معمولا ایده‌‌‌ها و رویکردهای نوآورانه‌‌‌ای ارائه می‌دهند که باعث تحول و تغییر جهت‌‌‌گیری‌‌‌های پژوهشی و سیاستگذاری اقتصادی می‌شود.
در هر سال، انتخاب کاندیداهای نهایی جایزه نوبل اقتصاد تحت‌تاثیر شرایط موجود و اتفاقات سال‌های اخیر قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۳، جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی به کاتالین کاریکو (Katalin Karikó) و درو وایزمن (Drew Weissman) به ‌‌‌دلیل اکتشافات آنها در مورد تغییرات پایه نوکلئوزیدی که ساخت واکسن‌های mRNA موثر علیه کووید-۱۹ را ممکن ساخت، اعطا شد. به‌‌‌‌عنوان نمونه‌‌‌ای دیگر، در سال ۲۰۱۳ سه اقتصاددان در زمینه مالی به‌‌‌ دلیل تجزیه و تحلیل‌‌‌های تجربی و اقتصادسنجی در حوزه قیمت‌گذاری دارایی‌‌‌ها به‌‌‌ صورت مشترک جایزه نوبل را دریافت کردند؛ هرچند هریک در حوزه‌‌‌ای متفاوت فعالیت می‌‌‌کردند.

رابرت شیلر (Robert Shiller) برای نوآوری‌‌‌های خود در شاخص قیمت‌گذاری دارایی‌‌‌ها، لارس پیتر هانسن (Lars Peter Hansen) برای ارائه تست‌‌‌های درون‌‌‌زایی در روش گشتاورهای تعمیم‌‌‌یافته (GMM) و یوجین اف. فاما (Eugene F. Fama) برای مدل سه‌‌‌عاملی در تجزیه و تحلیل پرتفوی دارایی‌‌‌ها، جایزه نوبل را به دست آوردند. این جوایز در حالی اعطا شد که طی سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸، رکود مالی جهانی بزرگی بسیاری از کشورهای پیشرفته با بازارهای مالی پیچیده را تحت‌تاثیر قرار داده بود و تحقیقات این اقتصاددانان که پیش از این رکود انجام شده بود، بررسی بازارهای مالی را آسان‌‌‌تر کرده بود. پیش‌تر، در سال ۲۰۰۳، شیلر در کتابی با عنوان «آیا در بازار مسکن حباب وجود دارد؟» نسبت به احتمال وقوع رکود مالی هشدار داده بود.

به دلیل وجود شرایط جهانی یکسان، جایزه نوبل اقتصاد می‌تواند همبستگی زیادی با دیگر جوایز نوبل در آن سال داشته باشد. می‌توان نمونه‌های متعدد، از جمله جایزه اخیر نوبل اقتصاد در سال ۲۰۲۳ را مثال زد که به کلودیا گلدین (Claudia Goldin) به خاطر تحقیقات او برای پیشرفت درک بهتر ما از نتایج بازار کار زنان داده شد. همزمان جایزه صلح نوبل به نرگس محمدی برای فعالیت‌هایش در جهت حمایت از حقوق زنان داده شد.
جایزه نوبل فیزیک امسال به جان جی. هاپفیلد (John J. Hopfield) و جفری ای. هینتون (Geoffrey E. Hinton) به‌‌‌دلیل اکتشافات و اختراعات بنیادینی که یادگیری ماشینی با استفاده از شبکه‌‌‌های عصبی مصنوعی را ممکن ساخته‌‌‌اند، اعطا شده است. جایزه نوبل شیمی نیز به دیوید بیکر (David Baker) برای طراحی پروتئین محاسباتی و به دمیس حسابیس (Demis Hassabis) و جان ام. جامپر (John M. Jumper) برای پیش‌بینی ساختار پروتئین تعلق گرفته است. همچنین، جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی امسال به ویکتور آمبروس (Victor Ambros) و‌ گری روکون (Gary Ruvkun) به‌‌‌دلیل کشف میکرو RNA و نقش آن در تنظیم ژن پس از رونویسی اعطا شد. این موارد نشان می‌دهد که توجه کمیته نوبل امسال به‌‌‌طور قابل‌‌‌توجهی به حوزه فناوری‌‌‌های مدرن معطوف بوده است.
با توجه به اینکه در سال‌های اخیر در حوزه سیاستگذاری، کسب‌وکار و بازارهای مالی، توجه زیادی به موضوعاتی مانند اقتصاد دیجیتال، هوش مصنوعی، توسعه پایدار و تغییرات اقلیمی شده است، این احتمال وجود دارد کاندیدای نوبل اقتصاد امسال نیز به اقتصاددانی تعلق گیرد که بیشترین مشارکت را در یکی از این حوزه‌‌‌ها داشته است.

یکی از گزینه‌‌‌های مورد بحث مهم در این زمینه، سوزان آتی (Susan Athey) است که به‌‌‌دلیل معرفی یادگیری ماشینی و تحلیل روابط علّی در اقتصاد شهرت دارد. او به‌‌‌ویژه در زمینه الگوریتم‌‌‌ها و بازارهای آنلاین تحقیق کرده و کاربردهای اقتصاد دیجیتال را در پلتفرم‌‌‌های بزرگ مورد بررسی قرار داده است. تحقیقات او به بهبود تبلیغات دیجیتال، توصیه‌‌‌گرهای شخصی‌‌‌سازی‌‌‌شده و نحوه تعامل کاربران با فناوری‌‌‌های دیجیتال کمک شایانی کرده است. سوزان آتی همسر گیدو ایمبنز (Guido Imbens) است که در سال ۲۰۲۱ به‌‌‌همراه یوشوآ انگریست (Joshua Angrist) به‌‌‌خاطر مشارکت شگرفشان در روش‌‌‌شناختی تجزیه و تحلیل روابط علّی، جایزه نوبل اقتصاد را دریافت کردند.

با این حال، از آنجا که امسال جایزه نوبل فیزیک نیز به یادگیری ماشینی تعلق گرفته است، ممکن است احتمال انتخاب سوزان آتی برای دریافت جایزه نوبل اقتصاد کاهش یابد. دارون عجم‌‌‌اوغلو (Daron Acemoglu) و دیوید آتور (David Autor) نیز از گزینه‌‌‌های مطرح در حوزه فناوری‌‌‌های مدرن و وابستگی مسیر تکنولوژی محسوب می‌‌‌شوند. این دو اقتصاددان در زمینه فناوری‌‌‌های سبز، فناوری‌‌‌های دیجیتال و روبات‌‌‌های صنعتی مقالات و پژوهش‌‌‌های ارزشمند و تاثیرگذاری را در سال‌های اخیر منتشر کرده‌‌‌اند. جی. استیون اولی (G. Steven Olley) و آریل پیکس (Ariel Pakes) نیز از دیگر افراد مطرح در این حوزه هستند.

آنها در مقاله‌‌‌ای با عنوان «پویایی بهره‌‌‌وری در صنعت تجهیزات مخابراتی» که در سال ۱۹۹۶ در نشریه اکونومتریکا منتشر شد، نوآوری مهمی در نحوه محاسبه بهره‌‌‌وری کل عوامل در علم اقتصادسنجی ارائه کردند. این بدعت نوآورانه به‌‌‌عنوان مبنایی برای سایر روش‌های تخمینی این پروکسی فناوری در سال‌های بعد قرار گرفت. به‌‌‌طور کلی، به نظر می‌رسد که نوبل اقتصادی امسال تحت‌تاثیر هیاهوی پیرامون هوش مصنوعی قرار دارد. با توجه به ‌گذار از انقلاب صنعتی چهارم (صنعت۴.۰) به انقلاب صنعتی بعدی، کمیته نوبل امسال به چهره‌‌‌های تاثیرگذار بر این تحولات توجه ویژه‌‌‌ای داشته است. باید منتظر ماند و دید که آیا کمیته رأی‌‌‌دهندگان نوبل حوزه اقتصاد می‌‌‌تواند اقتصاددانی را انتخاب کند که در حوزه فناوری‌‌‌های نوین نقشی کلیدی ایفا کرده و تاثیری چشمگیر بر فهم ما از تکامل این انقلاب صنعتی و تاثیر آن بر زندگی روزمره انسان‌‌‌ها داشته باشد یا خیر.

دکتر مهدی قدسی، اقتصاددان در موسسه مطالعات اقتصاد بین‌الملل وین
منبع: دنیای اقتصاد