«دنیایاقتصاد» در یک گزارش چند وجهی از یکسو میزان رضایت مردم از مکانیزم تعیین حداقل دستمزد را مورد سوال قرار داده و از سوی دیگر، سه سناریو برای تعیین دستمزد۱۴۰۴ بر اساس نرخ تورم را به تصویر کشیده شده است. اگرچه مسوولان به دنبال این هستند که حداقل دستمزد به میزان تورم افزایش یابد، اما نماینده کارگران و نماینده کارفرمایان به دنبال تغییر نتیجه به نفع خود هستند و چانهزنی در این زمینه ادامه دارد. از یکسو، افزایش حداقل دستمزد کمتر از نرخ تورم، باعث خروج کارگران از بخش رسمی و افزایش میزان «شاغلان فقیر» خواهد شد. از سوی دیگر، افزایش حداقل دستمزد به میزان بالاتر از نرخ تورم نیز هزینههای بنگاهها و احتمال تعدیل کارگران را افزایش میدهد. در این شرایط مهمترین سیاستی که میتواند شرایط را برای کارگران و کارفرمایان بهبود بخشد، تلاش برای کاهش نرخ تورم و بهبود رشد اقتصادی در سال آینده است.
در روزهای پایانی هر سال، تعیین میزان افزایش حداقل دستمزد به یکی از مهمترین دغدغههای کارگران و کارفرمایان تبدیل میشود. درحالیکه هنوز رقم نهایی توسط شورای عالی کار اعلام نشده، سناریوهای مختلفی در این خصوص مطرح است. در سناریوی نخست، حداقل دستمزد به میزانی کمتر از تورم افزایش مییابد.
این امر باعث میشود که سیر نزولی قدرت خرید کارگران تداوم یافته، جمعیت شاغلان فقیر بیشتر شده و برخی کارگران به دلیل ناتوانی در تامین هزینههای زندگی، از شغل رسمی دست بکشند و به بازار کار غیررسمی روی آورند. در سناریوی دوم حداقل دستمزد به میزان تورم (تا بهمنماه ۳۲درصد)، افزایش خواهد یافت. سناریوی سوم نیز آن است که در سال آینده حداقل دستمزد به میزانی بیش از تورم افزایش یابد.
برخی معتقدند که این سیاست میتواند از فشار معیشتی کارگران بکاهد؛ اما نگرانیهایی در مورد تاثیر افزایش ناگهانی دستمزد بر کارفرمایان و احتمال تعدیل نیرو وجود دارد. منشا این نگرانی آن است که کارفرمایان نیز به دلیل تحریمها و تورم با مشکلات مالی روبهرو هستند و افزایش بیش از حد دستمزد میتواند برای آنها چالشبرانگیز باشد. به همین دلیل یافتن تعادل بین حمایت از کارگران و حفظ ثبات اقتصادی کسبوکارها، از اهمیت ویژهای برخوردار است.طبق نظرسنجی «دنیای اقتصاد» در پاسخ به سوال «حداقل دستمزد باید چند درصد افزایش یابد؟»، ۴۸درصد از پاسخدهندگان معتقد بودند که دستمزد باید بیش از ۵۰درصد افزایش یابد، ۲۱درصد پیشنهاد افزایش ۳۵درصدی و ۱۵درصد افزایش ۴۰درصدی را دادهاند. این نتایج نشان میدهد که بخش قابلتوجهی از مخاطبان احساس میکنند شکاف میان هزینههای زندگی و درآمدها بسیار زیاد است و برای جبران آن، به افزایش چشمگیر دستمزد نیاز دارند.
تبعات کاهش قدرت خرید کارگران
نگاهی به تحولات افزایش حداقل دستمزد در سالهای گذشته نشان میدهد که همزمان با آغاز موج تحریمهای اقتصادی در نیمه دوم دهه ۱۳۹۰، میزان افزایش حداقل دستمزد در اغلب سالها از تورم کمتر بوده است. همین مساله نیز موجب شده تا بهمرور قدرت اقتصادی کارگران کاهش و نرخ فقر افزایش یابد. بر اساس محاسبات انجامشده توسط مرکز پژوهشهای مجلس، با شروع شرایط نامطلوب اقتصادی در نیمه دوم دهه۹۰ که منجر به جهش فقر از سال ۱۳۹۷ به بعد شد، اشتغال سرپرست خانوار برای تفکیک بین خانوار فقیر و غیرفقیر کماهمیتتر شده تا اینکه در سالهای ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲، نسبت سرپرستان شاغل در خانوارهای فقیر و غیرفقیر تقریبا برابر بوده است. این مساله موجب شده شاهد ظهور پدیدهای تحت عنوان شاغلان فقیر در کشور باشیم. در شرایط فعلی نیز نخستین سناریو در زمینه میزان افزایش حداقل دستمزد آن است که مقدار این افزایش کمتر از تورم باشد.
بر اساس آخرین اعلام مرکز آمار در بهمنماه ۱۴۰۳، نرخ تورم سالانه برای خانوارهای کشور به ۳۲درصد رسیده که این عدد در ماه پایانی سال نیز افزایش خواهد یافت. میتوان گفت در شرایط فعلی، یکی از نخستین تبعات افزایش حداقل حقوق به میزانی کمتر از تورم سالانه، افزایش جمعیت شاغلان فقیر است. از سوی دیگر باید انتظار آن را داشت که کارگران به دلایلی مانند عدم تامین هزینههای زندگی از شغل خود دست کشیده و به بازار اشتغال غیررسمی تمایل نشان دهند. البته این روند در سالهای گذشته بهمرور آغاز شده و نگرانیهایی را در زمینه عدم تمایل کارگران به شغلهای رسمی در بخشهایی مانند صنایع را به وجود آورده است.
افزایش حداقل حقوق به میزان تورم
در حال حاضر دومین سناریوی مربوط به افزایش میزان حداقل حقوق در سال آینده، افزایش آن به میزان تورم است. در روزهای گذشته، احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در این باره اعلام کرد: «میزان افزایش حقوق کارگران نزدیک به ۳۰ درصد خواهد بود و بر اساس تورم افزایش خواهد یافت.» طرفداران این سناریو معتقدند که باید قدرت خرید کارگران حفظ شود و افزایش دستمزد کمتر از نرخ تورم، منجر به کاهش سطح زندگی آنان خواهد شد. یکی از نکات قابلتوجه در این زمینه آن است که سال ۱۴۰۳نسبت حداقل دریافتی خانوار ۳نفره به خط فقر به حدود ۹۴درصد رسیده است. بنابراین با فرض یکسان بودن تورم سبد فقر با تورم کل میتوان نتیجه گرفت برای رسیدن به عدد یک، یعنی تطابق حداقل دستمزد با خط فقر، حداقل دستمزد باید بیش از عدد تورمی سال جاری افزایش یابد.
خطر تعدیل نیروی کار
آخرین سناریو در زمینه میزان افزایش حداقل دستمزد آن است که در سال آینده حداقل دستمزد به میزانی بیش از تورم افزایش یابد. در سالهای اخیر، قدرت اقتصادی کارگران ایرانی بهطور چشمگیری کاهش یافته و این روند منجر به ایجاد مشکلات عمدهای در سطح زندگی آنها شده است. کاهش درآمدهای واقعی، افزایش مداوم نرخ تورم و تاثیر تحریمهای اقتصادی، شرایطی را رقم زدهاند که بسیاری از خانوادههای کارگری حتی در تامین نیازهای اولیه خود با مشکل مواجهند.در این شرایط، بخش وسیعی از جامعه و کارشناسان اقتصادی بر این باورند که حداقل حقوق باید به میزان بسیار بیشتری نسبت به نرخ تورم افزایش یابد. آنها استدلال میکنند که تنها از طریق افزایش قابلتوجه دستمزدها میتوان قدرت خرید کارگران را بهبود بخشید و از فروپاشی معیشتی جلوگیری کرد. این گروه معتقدند که افزایش بالای حداقل دستمزد، میتواند به کاهش فقر کالری و بهبود وضعیت اقتصادی خانوادههای کارگری کمک شایانی کند.
از سوی دیگر، برخی نگرانیها نیز مطرح است. افزایش ناگهانی و شدید دستمزدها ممکن است کارفرمایان را به اتخاذ تدابیر سختگیرانه وادار کند. در شرایطی که کارفرمایان نیز به دلیل تحریمها و تورم شدید دچار فشارهای مالی شدهاند، افزایش بیش از حد حقوق میتواند منجر به تعدیل نیروی کار یا به عبارتی کاهش تعداد کارکنان به منظور کاهش هزینهها شود. این نگرانی نشان میدهد که اعمال افزایش فوقالعاده در دستمزدها بدون در نظر گرفتن شرایط اقتصادی کسبوکارها، میتواند به بروز مشکلات جدی در بازار کار منجر شود.بنابراین، یافتن تعادل بین افزایش واقعی حداقل دستمزد به منظور حمایت از کارگران و حفظ ثبات اقتصادی کسبوکارها از اهمیت ویژهای برخوردار است. راهکارهایی نظیر افزایش تدریجی دستمزد و اجرای اصلاحات اقتصادی ساختاری به منظور دستیابی به ثبات اقتصادی میتواند در این زمینه راهگشا باشد.
تصویر انتظارات جامعه نسبت به حداقل دستمزد
در روزهای گذشته روزنامه «دنیای اقتصاد» در کانال تلگرامی خود، ۳ سوال درباره حداقل دستمزد در ایران برای سال ۱۴۰۴ مطرح کرده است که نتایج آن میتواند بازتابدهنده نگاه مخاطبان به وضعیت دستمزدها و چگونگی تعیین آن باشد. نتایج نظرسنجی اخیر روزنامه «دنیای اقتصاد» درباره حداقل دستمزد سال ۱۴۰۴، تصویر قابلتوجهی از انتظارات جامعه نسبت به سطح معیشت و قدرت خرید ارائه میدهد. طبق این نظرسنجی، بیشترین سهم پاسخدهندگان (۴۸ درصد) معتقدند که دستمزد باید بیش از ۵۰درصد افزایش پیدا کند. این امر نشان میدهد بخش قابلتوجهی از مخاطبان احساس میکنند شکاف میان هزینههای زندگی و درآمدها بسیار زیاد است و برای جبران آن، به افزایش چشمگیر دستمزد نیاز دارند. در رتبه بعدی، ۲۱درصد از شرکتکنندگان افزایش ۳۵درصدی را پیشنهاد کردهاند و ۱۵درصد نیز به افزایش ۴۰درصدی رای دادهاند. این ارقام بیانگر آن است که بخش مهمی از جامعه انتظار رشد حداقل دستمزد بهمراتب بالاتر از تورم رسمی دارند. در عین حال، تنها ۲درصد افزایش ۱۵درصدی و ۳درصد افزایش ۲۵درصدی را کافی دانستهاند، درحالیکه ۱۱درصد نظری در این زمینه نداشته یا گزینه «بدون نتیجه» را انتخاب کردهاند.
در نظرسنجی دیگری، ۸۲درصد از رایدهندگان شیوه کنونی تعیین دستمزد را نامناسب ارزیابی کردهاند و تنها ۸درصد آن را قابلقبول دانستهاند؛ ۱۰درصد نیز در این مورد نظری ندادهاند. این آمار نشان میدهد فرآیند فعلی چانهزنی و تصمیمگیری برای تعیین دستمزد، با انتقادات گستردهای مواجه است و بسیاری از مردم خواهان بازنگری در روش تعیین آن هستند. همچنین در یک پرسش دیگر، ۸۷ درصد افراد اذعان کردهاند که حداقل دستمزد فعلی را عادلانه نمیدانند و تنها ۹درصد از پاسخدهندگان آن را منصفانه توصیف کردهاند .
با توجه به روند تورم در سالهای اخیر و فشارهای اقتصادی ناشی از افزایش قیمت کالاهای اساسی، چنین نتایجی دور از انتظار نیست. بسیاری از خانوارها با کاهش قدرت خرید مواجهاند و فاصله دستمزد با هزینههای ضروری سبب شده انتظارات برای جبران این فاصله بالا برود. به نظر میرسد بازنگری در فرمول تعیین حداقل دستمزد و در نظر گرفتن تورم واقعی، هزینههای زندگی و ملاحظات کارفرمایان، ازجمله موضوعات مهمی است که باید در دستور کار سیاستگذاران و نمایندگان کارگری و کارفرمایی قرار گیرد تا بتوان به راهکاری متعادل و پایدار دست یافت.
منبع: دنیای اقتصاد
مطالب مرتبط
نظرات کاربران برای این مطلب فعال نیست