فاطمه پاسبان در گفت‌وگو با اقتصادنامه با بیان اینکه بانک صادرات با اجرای طرح طراوت درصدد است با تامین مالی پروژه‌‌های حوزه‌های نفت، فولاد، پتروشیمی، سیمان، کاشی و سرامیک از تولیدکنندگان حمایت کند، اظهار کرد:
در فرآیند تولید محصول و خدمات، بازار و فروش از اهمیت ویژه‏ ای برخوردار است. اندیشه پایداری تولید بر این پایه استوار است که قبل از برآورد نوع و میزان تولیدکالا و خدمات، برآورد می‌شود که چه میزان تقاضای داخلی و خارجی وجود دارد و نیازها، سلیقه و ترجیحات مصرف‏ کننده چیست و سپس تولید بر اساس آن برنامه‌ریزی شده و فرایند تولید آغاز می‏‌شود.

او افزود: پس از تولید، مهمترین کار، رساندن آن محصول به دست مصرف‏ کننده است. این فرآیند در مفهومی به نام زنجیره ارزش محصول تبلور می‏‌یابد به طوری که تمام اقدامات و فعالیت‌هایی که بازیگران مختلف، قبل از تولید تا مصرف یک محصول انجام می‏‌دهند، در خود تعریف کرده و هر بازیگر نقش خود را به گونه‌ای اعمال می‏‌کند که کارایی، بهره ‏وری و سودآوری را در چرخه، برای همه بازیگران به همراه داشته باشد و در نهایت نیاز مصرف‏ کننده (نهایی یا واسطه ‏ای) را تامین سازد. این زنجیره شامل جریان کامل اطلاعات، محصولات، مواد و نهاده ‏ها و منابع مالی بین مراحل مختلف تولید و فروش یک محصول و تامین نیاز مصرف‏ کننده است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: اگر این زنجیره قانون مدار و ساماندهی شده و همه بازیگران با هم به توافق رسیده و برای رسیدن به اهداف توافق شده تعهد، مسوولیت پذیر و پاسخگو باشند، بسیاری از مشکلات بازیگران با مشارکت هم حل خواهد شد. یکی از مسایلی که بازیگران زنجیره را با مشکل روبه‌رو می‌کند تامین مالی،به سرمایه گذاری ثابت یا سرمایه در گردش است.

استاد موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی تصریح کرد: تجارب جهانی نشان می‌دهد که زنجیره‌های ارزش قوی و کارآمد توانسته‌اند توسط خود بازیگران خدمات مالی به بازیگران ارائه دهند و از این طریق در زمان مناسب و به اندازه مورد نیاز تامین مالی شوند و یا کمک(همانند ضمانت ، تامین وثیقه و ...) کنند از منابع مالی رسمی همانند بانک‌ها، وام اخذ کنند. هنگامی که این زنجیره به صورت سیستمی توسط بازیگران آن هدایت و راهبری نشود و هر یک از بازیگران انفرادی و مجزا از هم فعالیت‌های مرتبط با کار خود را مدیریت و ساماندهی کنند، مشکلات به سادگی و با کمترین زمان و هزینه برطرف نخواهد شد.

او توضیح داد: در بحث تامین مالی هر بازیگر به اتکای خود می‌تواند مراحل مختلف دریافت وام از تقاضا تا وصول را طی کند و چه بسا ممکن است با تقاضای وام او موافقت نشود، یا ممکن است فرد شرایط دریافت وام را نداشته باشد، یا به اندازه میزان مورد تقاضا موافق نشود یا در زمان مناسب وام وصول نشود. از این رو تولید کننده کالا و خدمات همواره با خطر تامین مالی مواجه است و این خطر در شرایط بحرانی همانند تحریم و شیوع یک بیماری دوچندان می شود چرا که منابع مالی محدود بوده و تخصیص وام به متقاضی با دشواری‌های زیادی روبه‌رو خواهد شد.

این اقتصاددان افزود: در این شرایط ضرورت پیدا می‌کند برای ادامه و پایداری تولید شیوه‌های جدید تامین مالی طراحی و پیاده‌سازی شود. البته در کوتاه‌مدت بهترین انتخاب "قانون‌مداری و ساماندهی زنجیره ارزش و تقویت" آن است. به نظر می‌رسد شیوه تامین مالی در نظر گرفته شده توسط بانک صادرات برای پروژه‌‌های "حوزه‌های نفت، فولاد، پتروشیمی، سیمان، کاشی و سرامیک" چند نکته قابل تامل است. اول اینکه تامین مالی از طریق اعتبارات اسنادی داخلی ریالی مدت‌دار لازمه آن است که توافقی بین کارفرمای پروژه، بانک و به عنوان مثال سازنده تجهیزات نفتی صورت گیرد. بنابراین این توافق نیازمند صرف زمان و هزینه است. یعنی نمی‌توان انتظار داشت به سرعت این توافق صورت بگیرد.

او ادامه داد: دوم اینکه، تامین مالی با شیوه مزبور شرایط و الزاماتی دارد که اگر آن شرایط برای پروژه فراهم نباشد، امکان تامین مالی برای آن مهیا نمی‌شود. به عنوان نمونه پشتوانه میانگین حساب‌ جاری یا کوتاه‌مدت فرد که باید ١٠ تا ١٥ درصد میزان اعتبار مورد نیاز را پوشش دهد یا واریز نقدی ١٠ درصد از مبلغ اعتبار موردنیاز نسبت به دریافت اعتبار اسنادی داخلی ریالی مدت‌دار (ال سی) اقدام شود. بنابراین این احتمال وجود دارد بخشی از پروژه‌ها به دلیل نداشتن شرایط و الزامات مشمول " طرح طراوت بانک صادرات" نشوند.

پاسبان در ادامه افزود: سوم اینکه در شرایط حاضر که شیوع ویروس کرونا همه استان‌های کشور را درگیر کرده و شرایط تحریمی هنوز بر کشور حاکم است و منابع مالی محدود است، این سوال پیش می‌آید که بانک صادرات چقدر منابع بانکی برای تامین مالی پروژه‌های مورد نظر می‌تواند تخصیص دهد؟

این اقتصاددان خاطرنشان کرد: به نظر نمی‌رسد بانک صادرات بتواند تامین مالی همه پروژه‌های مزبور را انجام داده و از این رو ناگزیز به اولویت‌بندی و انتخاب می‌شود. حال این اولویت بندی چگونه و بر اساس چه معیارهایی خواهد بود و در سطح استانها چگونه توزیع خواهد شد که رویکرد توسعه ای و عدالت محور را به همرا داشته باشد، از جمله موضوعاتی است که نیازمند توجه به آن است.

او با بیان اینکه این نگرانی و بیم که قدرت و نفوذ عامل برتری انتخاب برای تامین مالی نشود، نیازمند شفاف سازی است، گفت: مورد حائز اهمیت چهارم، نیز این است که در لابلای اظهارنظرها که در خصوص طرح طراوت بانک صادرات به چشم می‌خورد تاکید بر آن است که این طرح باعث رونق رشد و توسعه اقتصادی می شود.

این کارشناس اقتصادی تاکید دارد: سابقه تاریخی اقتصاد کشور نشان می دهد که طرح های گوناگونی به منظور تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی طراحی و اجرا شده اما در عمل آنچه انتظار می رفت اتفاق نیافتده است. رشد و توسعه اقتصادی یک کشور(موضوع کلان اقتصادی) در گرو عوامل مختلفی داخلی و خارجی است که تنها با تامین مالی چند پروژه اتفاق نخواهد افتاد.

پاسبان افزود: از طرف دیگر اگر از جنبه اقتصاد خرد، تولید کننده یا بنگاه اقتصادی نگاه کنیم، در صورتی می‌توان گفت پایداری تولید برای آنان شکل خواهد گرفت که زنجیره ارزش کارآمد وجود داشته باشد که تولید بر اساس بازار و با همکاری همه بازیگران زنجیره ارزش شکل بگیرد.

او ادامه داد: در غیاب این رویکرد سیستمی نمی‌توان انتظار داشت در صورتی که پروژه هایی که به سرانجام خواهد رسید، آیا پایداری خواهند داشت یا نه و توانایی اختصاص سهمی از بازار داخلی یا خارجی را به خود دارند؟ جزیره ای نگاه کردن به بحث تولید و آن هم فقط تامین مالی، رویکردی است که در ایران تجربه شده و کارآمد نبوده است.

پاسبان در پایان تاکید کرد: انتظار می‌رود متولیان مرتبط با موضوع به منظور رونق تولید، ایجاد اشتغال و خلق ثروت درصدد تدوین نقشه راه و استراتژی برای هر محصول دارای مزیت رقابتی برآمده که این استراتژی بر اساس رویکرد زنجیره ارزش و مشارکت همه بازیگران و ذینفعان آن باشد.