بلک‌فرایدی در ظاهر روزی است که پلتفرم‌ها هزاران کالا را با تخفیف عرضه می‌کنند، اما در پشت پرده سازوکاری بسیار پیچیده‌تر جریان دارد. پلتفرم‌های بزرگ – از آمازون گرفته تا تیک‌تاک‌شاپ و شوپی – سال‌هاست به سمت مدل قیمت‌گذاری پویا یا همان Dynamic Pricing رفته‌اند؛ مدلی که در آن قیمت کالا ثابت نیست و بر اساس رفتار کاربران، میزان تقاضا، موجودی انبار و حتی وضعیت رقبا در لحظه تغییر می‌کند. در این فرآیند، تخفیف‌ها تبدیل به بخشی از یک محاسبه دقیق می‌شوند؛ نه تصمیم ناگهانی یا لطف فروشنده.

الگوریتم‌ها با بررسی تاریخچه خرید کاربران، نرخ کلیک، ساعات اوج مراجعه، جنس کالا، موقعیت کاربر و حتی مدل گوشی او تشخیص می‌دهند که هر کالا با چه قیمتی بیشترین احتمال فروش را دارد. به همین دلیل ممکن است دو کاربر در یک لحظه، یک کالا را با دو قیمت متفاوت ببینند.

بلک‌فرایدی در سال‌های اخیر به آزمونی برای این توانایی تبدیل شده: پلتفرمی که بتواند سریع‌تر قیمت را تنظیم کند و رفتار کاربران را دقیق‌تر پیش‌بینی کند، سهم بزرگ‌تری از بازار را تصاحب می‌کند.

از ویترین تا ویروسی شدن؛ الگوریتم‌هایی که انتخاب می‌کنند چه ببینیم

تصوری که بسیاری از کاربران دارند این است که خودشان کالا را انتخاب می‌کنند، اما واقعیت این است که انتخاب‌ها پیشاپیش توسط الگوریتم‌ها هدایت شده‌اند. پلتفرم‌ها با تکیه بر سابقه جست‌وجوی کاربر، الگوهای خرید ماه‌های قبل، شباهت رفتاری با کاربران دیگر و حتی مدت‌زمانی که فرد روی یک کالا مکث می‌کند، تشخیص می‌دهند که کدام کالا شانس بیشتری برای تبدیل شدن به خرید دارد. سپس همان کالا را در بهترین جای ویترین دیجیتال قرار می‌دهند؛ از بالای صفحه اول تا بنرهای شناور و پیشنهادهای ویژه.

در این میان، ابزارهای مختلفی برای هدایت رفتار کاربر به کار گرفته می‌شود. پیشنهادهای شخصی‌سازی‌شده، شمارش‌گرهای اضطراب‌آور با پیام‌هایی مانند «فقط چهار ساعت تا پایان تخفیف»، بخش‌هایی نظیر «پرفروش‌ترین‌های همین الان» یا «به‌زودی تمام می‌شود» و همچنین پخش زنده فروش کالا، همگی تکنیک‌هایی هستند که توجه کاربر را به سمت کالاهای خاص هدایت می‌کنند. در واقع، پلتفرم‌ها در این روز نه‌فقط فروشنده، بلکه مهندسان رفتار مصرف‌کننده هستند.

وقتی هوش مصنوعی تخفیف می‌سازد

بلک‌فرایدی هر سال حجم عظیمی از داده را در اختیار پلتفرم‌ها قرار می‌دهد: میلیون‌ها خرید، میلیاردها کلیک و الگوهای رفتاری متنوع. این داده‌ها خوراکی ارزشمند برای مدل‌های هوش مصنوعی هستند که بر اساس آنها، قیمت‌گذاری و چینش کالا دقیق‌تر می‌شود.

در تحلیل رفتار امسال، سه الگوی مهم دیده می‌شود. نخست اینکه کالاهای میان‌قیمت بیشترین شانس فروش را داشتند؛ زیرا هوش مصنوعی تشخیص می‌دهد کاربران به دنبال تعادلی میان قیمت و کیفیت هستند و از کالاهای بسیار گران یا بسیار ارزان فاصله می‌گیرند. دوم اینکه کالاهای کوچک و کم‌ریسک سریع‌تر وارد سبد خرید می‌شوند و نرخ تبدیل بالاتری دارند؛ چون تصمیم خرید درباره آنها ساده‌تر است. سوم اینکه کاربران بیش از آنکه تحت تأثیر میزان تخفیف باشند، از پیشنهادهایی اثر می‌گیرند که بر اساس شباهت رفتاری‌شان با سایر کاربران ارائه می‌شود. الگوریتم‌ها با این شباهت‌سنجی، کالاهایی را پیشنهاد می‌دهند که احتمال خریدشان چند برابر می‌شود.

به این ترتیب، نقش هوش مصنوعی فقط تنظیم قیمت نیست؛ بلکه چرخه تصمیم‌گیری کاربر را نیز بازطراحی می‌کند.

به نظر می رسد بلک‌فرایدی ۲۰۲۵ دیگر یک رقابت سنتی میان فروشندگان نیست؛ بلکه میدان آزمایش الگوریتم‌هایی است که رفتار کاربران را می‌خوانند و مسیر خرید را شکل می‌دهند. برنده واقعی این روز، پلتفرمی است که بهتر بداند چه چیزی برای کاربر جذاب‌تر است، چگونه باید قیمت را در لحظه تنظیم کند و چطور ویترین دیجیتال را طوری بچیند که هر نگاه کاربر، یک قدم به خرید نزدیک‌تر شود.

در ظاهر، کاربر فکر می‌کند خودش تصمیم می‌گیرد، اما در عمل، این الگوریتم‌ها هستند که تعیین می‌کنند چه ببینیم، چه باور کنیم و چه بخریم. بلک‌فرایدی بیش از هر رویداد دیگری نشان می‌دهد که اقتصاد مصرف‌کننده وارد دوره‌ای شده که در آن قیمت، تخفیف و حتی انتخاب، ساخته دست ماشین‌هاست.