فرآیند ثبتنام پیشفروش قطعی سکه طلا از امروز آغاز میشود. بانک مرکزی اعلام کرده است این طرح با سررسید ۲۷ اسفند ۱۴۰۴ و به روش حراج، از طریق مرکز مبادله ارز و طلای ایران اجرا خواهد شد. بر اساس اطلاعیه رسمی، متقاضیان تا ۲۴ آذرماه فرصت واریز وجه دارند و سفارشگذاری نهایی روز سهشنبه ۲۵ آذر انجام میشود. سکههای عرضهشده در این مرحله با سال ضرب ۱۳۸۶ بوده و تحویل فیزیکی آنها از پنجم فروردین ۱۴۰۵ در شعب منتخب بانک ملی ایران آغاز خواهد شد. بانک مرکزی همچنین اعلام کرده است که حراج سکه طلا بهصورت هفتگی و تا پایان سال جاری در مرکز مبادله ادامه خواهد داشت.
بازگشت ابزار سکه به سیاستگذاری پولی
اجرای این طرح در شرایطی انجام میشود که بازار سکه و ارز همچنان با نوسانات قابلتوجهی مواجه است و سیاستگذار پولی در ماههای اخیر تلاش کرده است از مسیر ابزارهای بازارمحور، بخشی از فشار تقاضا را مدیریت کند. پیشفروش سکه در این چارچوب، یکی از ابزارهایی است که سابقه استفاده از آن در دورههای مختلف بیثباتی اقتصادی وجود داشته است.
رویکرد اول؛ آرامسازی غیرمستقیم بازار ارز
بر اساس نخستین رویکرد تحلیلی، پیشفروش سکه تلاشی غیرمستقیم برای کاهش فشار بر بازار ارز تلقی میشود. در این نگاه، سکه بهعنوان دارایی جایگزین ارز عمل میکند و میتواند بخشی از تقاضای سفتهبازانه را که در دورههای بیثباتی به سمت دلار حرکت میکند، به بازار طلا منتقل کند. هدف این سیاست، کاهش فشار روانی بر نرخ ارز و هدایت تقاضا به مسیری است که کنترلپذیری بیشتری برای سیاستگذار دارد.
رویکرد دوم؛ جمعآوری نقدینگی بدون مهار پایدار دلار
در مقابل، رویکرد دوم پیشفروش سکه را بیشتر ابزاری برای جمعآوری نقدینگی ریالی میداند تا راهکاری برای مهار پایدار نوسان ارز. الزام متقاضیان به پرداخت کامل وجه در زمان ثبتنام موجب میشود منابع ریالی برای چند ماه از چرخه گردش خارج شود و سرعت گردش پول کاهش یابد. این فرآیند میتواند به تعدیل نوسانات کوتاهمدت در بازار داراییها کمک کند، اما لزوماً به معنای کنترل نرخ دلار نیست.
تحلیلگران این دیدگاه تأکید دارند که نوسان نرخ ارز در اقتصاد ایران بیش از آنکه به حجم نقدینگی کوتاهمدت وابسته باشد، تابع انتظارات تورمی، ریسکهای سیاسی و وضعیت عرضه واقعی ارز است. از این منظر، پیشفروش سکه تنها میتواند بخشی از تقاضای سفتهبازانه را بهطور موقت منحرف کند و اثر مستقیمی بر عوامل بنیادین تعیینکننده نرخ ارز ندارد.
پیشفروش بهعنوان آزمون اعتماد به بازار متشکل
در کنار این دو رویکرد، پیشفروش سکه کارکرد مهم دیگری نیز دارد که کمتر به آن پرداخته میشود و آن سنجش اعتماد عمومی به کانالهای رسمی بازار است. میزان استقبال مردم از این طرح نشان میدهد تا چه اندازه حاضرند سرمایه خود را در چارچوب سازوکارهای رسمی، با قواعد مشخص و سررسید معین، قفل کنند. این موضوع برای بانک مرکزی، بهویژه در مسیر تقویت نقش مرکز مبادله، اهمیت مضاعف دارد.
در نودمین حراج سکه طلای مرکز مبادله که ۱۶ آذرماه برگزار شد، بیش از ۲۴ هزار قطعه انواع سکه تخصیص یافت. این آمار نشان میدهد کانال رسمی توانسته است بخشی از تقاضای بازار را جذب کند، هرچند ارزیابی نهایی درباره موفقیت پیشفروش جدید به رفتار متقاضیان در روزهای آینده وابسته خواهد بود.
آزمونی که نتیجه آن را بازار تعیین میکند
در مجموع، پیشفروش سکه را میتوان همزمان ابزاری برای جمعآوری نقدینگی، انحراف موقت تقاضای سفتهبازانه و آزمونی برای سنجش اعتماد عمومی به سیاستگذار پولی دانست. نتیجه این آزمون، نه در اطلاعیههای رسمی، بلکه در میزان استقبال مردم و نحوه واکنش بازارها به این سیاست خود را نشان خواهد داد.
.gif)
