به گزارش اقتصادنامه، صنعت سنگ ساختمانی و تزئینی ایران با داشتن ذخایر عظیم و تنوع کم‌نظیر، یکی از ظرفیت‌های مهم صادرات غیرنفتی کشور به شمار می‌رود؛ اما این صنعت باوجود پتانسیل بالا با چالش‌های جدی دست‌وپنجه نرم می‌کند. تحریم‌های بین‌المللی، مشکلات بانکی، فرسودگی ماشین‌آلات، ضعف بازاریابی، نبود زیرساخت‌های صادراتی و هزینه‌های بالای حمل‌ونقل، بخشی از مشکلاتی است که فعالان این حوزه را با دشواری روبه‌رو کرده است.

در همین زمینه یزدانی، دبیر انجمن سنگ ایران در گفت‌وگو با تسنیم، از مهم‌ترین چالش‌ها، چشم‌انداز صادرات، برنامه‌های انجمن برای نوسازی تجهیزات، ایجاد نمایشگاه‌های دائمی در بازارهای هدف، حمایت‌های دولتی و راهکارهای ارتقای ارزش افزوده این صنعت می‌گوید. آنچه در ادامه می‌خوانید، حاصل این گفت‌وگوست.

مهم‌ترین چالش‌های فعلی صادرات سنگ‌های ساختمانی و تزئینی ایران چیست؟

یزدانی: فشارهای سیاسی و تحریمی، محدودیت‌های مالی و بانکی و دشواری دسترسی به بازارها و روش‌های پرداخت بین‌المللی در صدر مشکلات ماست. هزینه‌های بالای لجستیک جاده‌ای و دریایی، نبود حمل مستقیم و مقرون‌به‌صرفه، تأخیرهای گمرکی و رقابت شدید کشورهایی مانند ترکیه، هند و چین که زنجیره تأمین منظم‌تر و برندینگ قوی‌تری دارند، نیز فشار زیادی به صادرکنندگان وارد می‌کند.

وی در ادامه افزود: علاوه بر این، پراکندگی تولید، نبود استانداردهای یکنواخت کیفیت، ضعف در بسته‌بندی و ضمانت تحویل برای پروژه‌های بزرگ از دیگر چالش‌های جدی است.

از میان این موارد، کدام عوامل داخلی و خارجی بیشترین فشار را به صادرکنندگان وارد می‌کند؟

یزدانی: از نظر خارجی، تحریم‌ها و مشکلات تراکنش‌های بانکی بین‌المللی ریسک معامله را به شدت بالا برده است. در داخل نیز تعرفه‌ها و مقررات پیچیده، تعهدات ارزی، نبود سیاست‌های تشویقی و همچنین هزینه‌های بالای تولید به علت فقدان زیرساخت‌های صادراتی و فراوری عمده، فشار زیادی بر فعالان این صنعت وارد می‌کند.

چرا هنوز بخش بزرگی از صادرات سنگ به صورت «کوپ» انجام می‌شود و نه محصول نهایی؟

یزدانی: در سه سال گذشته آمارها نشان می‌دهد ارزش وزنی صادرات سنگ بریده تقریباً دو برابر ارزش وزنی صادرات بلوک بوده است. با این حال، برای توسعه صادرات محصول نهایی نیازمند سرمایه‌گذاری در فرآوری، کارخانه‌های برش، ساب، پرداخت، ماشین‌آلات مدرن CNC و نیروی متخصص هستیم.

وی ادامه داد: صادرکننده‌ای که قصد فرآوری بلوک را دارد باید بازار هدف مشخص، سفارشات حجیم و شبکه فروش تضمین‌شده داشته باشد؛ بنابراین ریسک ورود به بازار محصول نهایی برای بسیاری از فعالان بالاست. در عین حال تقاضای بین‌المللی برای بلوک نیز در برخی بازارها وجود دارد و به دلیل بار کمتر ریسک، فرایند صادرات آن ساده‌تر است.

یزدانی افزود: از طرفی ماهیت و ذات استفاده از سنگ طبیعی می طلبد که سفارش دهنده پروژه محصول نهایی را نزدبک تر به پروژه و با سلیقه خود بدست آورد که همین امر باعث شده در تمام کشورهای مطرح جهان در صنعت سنگ بخشی از صادرات به صورت بلوک انجام شود و این یکی از تفاوت‌های اساسی سنگ ساختمانی به دلیل ماهیت طبیعی بودنش در بدست آوردن ذائقه بازار است.

سیاست‌های حمایتی چگونه می‌تواند صادرکنندگان را به سمت صادرات سنگ فرآوری‌شده سوق دهد؟

یزدانی: اعطای خطوط اعتباری و تسهیلات مالی کم‌بهره برای نوسازی یا احداث خطوط فرآوری با تکنولوژی روز، ارائه مشوق‌های مالیاتی یا معافیت‌های صادراتی مشروط به افزایش ارزش افزوده، ضمانت‌های بازاریابی و تضمین جذب سفارشات خارجی، حمایت از بازاریابی بین‌المللی و برندینگ ملی، ایجاد نمایشگاه‌های دائمی در بازارهای هدف و تسهیل تجارت بانکی یا بیمه‌های تجاری می‌تواند صادرکنندگان را به سمت فرآوری بیشتر و ارزش افزوده بالاتر سوق دهد.

وضعیت ماشین‌آلات و فناوری برش و فرآوری سنگ در کشور چگونه است؟

یزدانی: تعداد محدودی از واحدها تجهیزات مدرن دارند، اما بخش بزرگی از کارگاه‌های سنگ همچنان با ماشین‌آلات فرسوده یا نیمه‌صنعتی کار می‌کنند. این موضوع باعث کاهش کیفیت یکنواخت، بهره‌وری پایین و افزایش ضایعات می‌شود.

وی افزود: همچنین فقدان خدمات پس از فروش و قطعات یدکی برای تجهیزات وارداتی، مانع جدی نوسازی به شمار می‌رود و در توسعه فناوری نوین نیز محدودیت داریم.

نوسازی و به‌روزرسانی خطوط تولید چه تأثیری بر کیفیت صادرات دارد و موانع آن چیست؟

یزدانی: قطعاً اثرگذاری بسیار بالایی دارد. ماشین‌آلات جدید موجب کیفیت برش بهتر، کاهش ضایعات، کاهش «گل‌سنگ»، یکنواختی بیشتر و امکان تولید محصولات تخصصی با ابعاد دقیق و تزئینات متنوع می‌شود و در نهایت ارزش افزوده را افزایش می‌دهد.

وی گفت: موانع اصلی این تحول، هزینه سرمایه‌گذاری بالا برای خرید دستگاه‌ها، محدودیت‌های ارزی و بانکی، نبود طرح‌های تشویقی و همچنین کمبود نیروی انسانی متخصص و آموزش‌دیده است.

ایجاد نمایشگاه‌های دائمی در بازارهای هدف چه تأثیری بر بازاریابی دارد؟پ

یزدانی: بسیار مؤثر است. شوروم‌های دائمی امکان نمایش نمونه‌های واقعی، ارائه خدمات پس از فروش و ارتباط مستقیم با پیمانکاران و معماران محلی را فراهم می‌کنند و احتمال جذب پروژه‌های بزرگ را افزایش می‌دهند. تجربه شرکت‌هایی که نمایشگاه دائمی دارند، به خوبی این موضوع را نشان داده است.

آیا انجمن سنگ ایران برنامه‌ای برای حضور منسجم در نمایشگاه‌های بین‌المللی دارد؟

یزدانی: بله، ما استراتژی مشخصی برای حضور منسجم در نمایشگاه‌های بین‌المللی تدوین کرده‌ایم و بخشی از آن را در مسیر اجرا داریم. هدف ما ایجاد پاویون ملی و معرفی یکپارچه برند سنگ ایرانی است.

وی افزود: مشکل اصلی نبود برندینگ ملی سنگ ایرانی به‌عنوان یک برند واحد است. ضعف در بسته‌بندی و کاتالوگ حرفه‌ای، حضور دیجیتال ضعیف، عدم تمرکز بر مشتریان پروژه‌ای و معماران بزرگ، نبود استراتژی B۲B و بازاریابی محتوایی و همچنین نبود شبکه توزیع و نمایندگی قوی در بازارهای هدف از مهم‌ترین چالش‌های ماست.

انجمن چه برنامه‌ای برای معرفی برند سنگ ایرانی دارد؟

یزدانی: شرکت منسجم در نمایشگاه‌ها با پاویون ملی، تدوین استانداردها و گواهینامه‌های کیفیت واحد، کمپین‌های دیجیتال هدفمند و ایجاد شوروم‌های دائمی در بازارهای کلیدی از جمله برنامه‌های ما برای معرفی برند سنگ ایرانی است.

تعرفه حمل‌ونقل چه میزان از سود صادرات سنگ را می‌کاهد و انتظار شما از دولت چیست؟

یزدانی: بسته به مسیر و مقصد، هزینه حمل‌ونقل برای کالایی مانند سنگ که سنگین و حجیم است، بخش بزرگی از قیمت نهایی را تشکیل می‌دهد و سود تولیدکننده را کاهش می‌دهد. انتظار ما این است که دولت با مذاکره برای ایجاد خطوط کشتیرانی مستقیم و مقرون‌به‌صرفه، ارائه تسهیلات یارانه‌ای یا معافیت مالیاتی برای حمل‌ونقل صادراتی، توسعه زیرساخت‌های لجستیکی بندری و ایجاد هاب‌های ترانزیتی منطقه‌ای، از این صنعت حمایت کند.

احداث کارگاه‌های برش در مقصد تا چه حد عملی و اقتصادی است؟

یزدانی: در بسیاری از موارد، این کار می‌تواند اقتصادی و هوشمندانه باشد؛ به‌ویژه برای دسترسی به پروژه‌های بزرگ. انتقال بلوک به قیمت پایین‌تر و برش و فرآوری نزدیک مشتری باعث کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و استفاده از نیروی کار ارزان‌تر با تعرفه‌های محلی می‌شود.

دبیر انجمن سنگ گفت: البته این اقدام نیازمند مطالعات بازار، سرمایه‌گذاری، احراز مالکیت فکری و مدیریت کیفیت است تا برند ایرانی حفظ شود و ارزش افزوده در زنجیره تقسیم نشود.

چشم‌انداز صادرات سنگ‌های ساختمانی و تزئینی ایران را چگونه می‌بینید؟

یزدانی: خوش‌بینانه ولی مشروط است. با نوسازی تجهیزات، سیاست‌های تشویقی هدفمند، برندینگ و کاهش موانع مالی و لجستیکی، ایران می‌تواند سهم قابل توجهی از بازارهای منطقه و بین‌المللی را کسب کند.

وی افزود: پتانسیل چند میلیارد دلار صادرات سالانه با توجه به ذخایر و کیفیت سنگ‌های کشور دور از ذهن نیست، اما در غیاب این اصلاحات رشد محدود و رقابت‌پذیری پایین باقی خواهد ماند.

چه بازارهای جدیدی برای توسعه صادرات هدف‌گذاری کرده‌اید؟

یزدانی: بازارهای منطقه‌ای و همسایه مانند عراق، امارات و کشورهای حاشیه خلیج فارس، پروژه‌های ساختمانی لوکس، بازارهای آسیای میانه و قفقاز (ازبکستان، آذربایجان، گرجستان) و ترکیه به‌عنوان هاب توزیعی، همچنین بازارهای آفریقایی و برخی کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین برای محصولات ویژه با ارزش افزوده بالا. در کل، اولویت‌بندی باید بر اساس دسترسی مالی و هزینه لجستیک انجام شود.